برداشت بیش از ظرفیت از سفره‌های آب زیرزمینی باعث فرونشست دشت‌ها و بیلان منفی آب در ایران شده است. حمید چیت‌چیان، وزیر نیرو می‌گوید ۵/۷ میلیارد مترمکعب آب بیش از آن‌چه که باید برداشت می‌شد، استفاده شده است.
به گزارش خبرگزاری ایلنا، چیت چیان گفت ایران درصدد تشکیل بازار آب برای مدیریت بهتر آب است.
به گفته وزیر نیرو، بازار آب به این معناست که در هر محدوده مطالعاتی و دشت‌ها بازاری ایجاد شود و کسانی که آب اضافی دارند و یا کسانی که می‌خواهند آب بخرند، در بازاری خرید و فروش انجام شود.
در طرح وزارت نیرو این امکان فراهم میشود تا مناطقی که آب ندارند بتوانند از مازاد دیگر مناطق استفاده کنند و ضمن اینکه کسانی که کشت‌شان اقتصادی نیست مازاد آب خود را به محصولاتی که دارای بهره‌وری بالاست اختصاص دهند. همچنین در صنعت نیز اگر کارخانه‌ای نیاز به آب داشته باشد میتواند از بازار کشاورزی آب خریداری کند.
بحران آب و «شورای عالی آب» در دولت روحانی
با محقق شدن پیش‌بینی‌های بسیاری از کارشناسان در مورد بروز بحران آب در ایران، اکنون دولت با یکی از جدی‌ترین بحران‌ها در عرصه کشاورزی، صنعت و همچنین توسعه شهری رو به رو شده است. وزیر نیرو در گفتگو با خبرگزاری ایلنا از تشکیل حداقل ۹ جلسه ویژه در «شورای عالی آب» در دولت حسن روحانی خبر داده است.
شورای عالی آب متشکل از وزارت‌خانه‌های نیرو، جهاد کشاورزی، صنایع و معادن و همچنین سازمان‌های حفاظت محیط زیست و مدیریت و برنامه ریزی است.
به گفته چیت‌چیان، در جلسات اخیر این شورا، مدیریت و تعادل بخشی به آب‌های زیر زمینی جزو اصلی‌ترین بحث‌ها برای مقابله با بحران آب در ایران بوده است.
وزیر نیرو می‌گوید در حوزه زاینده‌رود با تصمیمات شورای عالی آب و با وجود محدودیت منابع آب تعادل و آرامش به منطقه بازگردانده شده و سهم آب کشارزی، صنعت و استان‌های مختلف مشخص شده است.
پیش‌تر و در آذرماه سال ۹۳، شورای عالی آب، به منظور نجات و احیای منابع زیرزمینی آب کشور، یک اعتبار ۷۰۰ میلیارد تومانی تصویب کرده بود.
وزارت نیرو وضعیت آب‌های زیرزمینی در ایران را فراتر از خط قرمز می‌داند و می‌گوید در برخی از استان ها بالغ بر ۱۰۰ درصد پتانسیل تجدیدشونده منابع زیرزمینی بهره‌برداری شده است. این در حالی است که حد مجاز بهره‌برداری در ایران حدود ۶۱ درصد است.
۸۰ درصد منابع آب زیر زمینی کشور در وضعیت نامطلوب قرار دارد. آب های زیرزمینی برآوردکننده بیش از ۵۰ درصد از نیاز آبی ایران است، اما براساس ارزیابی های صورت گرفته، وضعیت این منابع حیاتی نسبت به چهار سال گذشته وخیم تر شده است.
به گفته وزارت نیرو، افزایش چاههای غیر مجاز در کشور ناشی از این است که در حوزه‌های دیگر اشتغال ایجاد نشده است. از این رو میزان کشاورزی در ایران افزایش یافته که همین به ذخایر آب‌های زیرزمینی آسیب‌های فراوانی وارد کرده است.
در همین زمینه:
اختصاص ۷۰۰ میلیارد تومان برای نجات سفره‌های آب زیرزمینی
«وضعیت آب‌های زیرزمینی بحرانی‌تر از دریاچه ارومیه است»
مشکل نداشتن اب در ایران شناخته شده ولی متصدی و مسئول و چگونگی روش جلو گیری از بحران با تضاد مواجه است زیرا وزارت نیرو متصدی اول است ولی جهاد کشاورزی وسازمان محیط زیست و وزارت صنایع و معادن بایستی همکاری کنند تا راهکاری اندیشه شود وبودجه ای فراهم گردد وبحران بر طرف گردد .
مشکل اب در دشتهای ایران یکسان نیست وهر ابریزی ودشتی تمهیدی کارشناسانه مستقلی میخواهد مثلا انچه بعنوان نجات دریاچه ارومیه بکار بسته میشود نمیتواند در مورد دریاچه بختگان و پریشان و هامون و یا گاوخونی کارساز باشد و از همه مهمتر خانم ابتکار این هفته در مصاحبه ای مطبوعاتی اعلام کرد که تا 2050 وضع بارندگی در ایران یازده برابر بدتر از امروز خواهد شد بنابرین همتی میخواهد که وضع اب دشتهای مختلف و اقلیمهای گوناگون جداگانه بررسی شود و اعتبارات ان فراهم گردد ودر بازه کوتاه مدت و میان مدت و بلند مدت اجرائی شود .
در میز گردی که در شبکه یک تلویزیون ایران برگزار شد اقای کلانتری دبیر ستاد نجات دریاچه ارومیه بهمراهی یک کارشناس و دونماینده مجلس و یک منقد حاصل کار این ستاد رابچالش کشیدند ولی دبیر ستاد نهایتا اعلام کرد که دریاچه رضائیه مورد تحقیق کارشناسی دانشگاه شریف قرار گرفته و مشخص شده است که چاههای مجاز و غیر مجاز در حوزه این دریاچه سبب فرو کاست اب دریاچه نشده است فقط در 28 کیلومتر در حوزه عجبشیر ویک نقطه دیگر چاههای بفاصله 500 متر رودخانه از اب دریاچه تغذیه میکنند بنابرین خشک شدن دریاچه بدلیل حفر چاه نیست .
راهکارهای نجات دریاچه بدین شرح گفته شد که اولا در بهمن ماه که هم اکنون است کانال بین سیمینه رود و زرینه رود لایروبی و احتمالا بتنی خواهد شد و از این طریق 100 ملیون متر مکعب اب به دریاچه خواهد ریخت و از حوزه ارس نیز 120 ملیون متر طی سه سال راهی این دراچه خواهد شد و بهمین طریق شهرداری ارومیه با ایجاد تصفیه خانه برای پسابهای شهر 100 ملیون متر اب خواهد رساند البته طی سه سال اینده .
5000 هکتار چغندرکاری در این حوزه تبدیل به کشت گندم میشود وچون هرهکتا چغندر 30 هزار لیتر اب مصرف میکند و حال انکه گندم فقط 6000 لیتر اب در هکتار اب لازم دارد بنابرین سالیانه 120 ملیون متر اب کمتر برداشت خواهد شد همچنین اضافه کرد که دولت ضرر و زیان کشاورزان را خواهد پرداخت .
امسال بدلیل بارندگی بسیار طرح نکاشت لازم نیست زیرا 700 ملیون متر مکعب ازمحل نزولات بدریاچه اضافه شده که 47 سانتیمتر اب را بالا اورده است و اگر در سال اینده هم بارندگی کافی باشد این طرح مجددااجرا ئی نخواهد شد و پس از ان تلاشها ببار مینشیند و دریاچه در دهسال به تراز معمول میرسد .
از این ببعد بهیچ کشاورزی در این حوزه ابی اجازی تبدیل کشت دیم به ابی داده نمیشود و در همین راستا ایجاد باغ میوه ممنوع خواهد بود .
نکته اخر اینکه بنظر این ستاد اوردن اب خزر بدریاچه ارومیه لازم و صحیح نیست زیرا اب خزر سولفاته و اب ا رومیه کلریزه است و تجمع انها باعث صدور اشعه بنفش میشود و حال انکه به گفته دبیر ستاد وزارت نیرو مصمم بمطالعه این پروژه میباشد.
ایا نگرش بمناطق مختلف مثل کرمان و رفسنجان و هامون و نیریز و بختگان با حوزه چها رمحال بختیاری و خراسان وخوزستان میتواند یکسان باشد و بحرانی که هم اکنون تهران با ان مواجه شده برای ان چاره ای فراهم امده است . همه اینها طرح وبودجه واجرا میطلبد که با تناقض گوئیهای مسئولین همراه است.
منوچهر / 24 January 2015