در ساعت‌های آغازین توزیع سبد کالای رایگان در کشور (۱۳ بهمن ماه سال جاری)، صف‌هایی طولانی در مقابل فروشگاه‌های عرضه‌کننده تشکیل شده است و بسیاری از کارگران، بازنشستگان و مستمری بگیران با دستان خالی بازمی گردند.
طرح توزیع سبد کالای رایگان در حالی جنبه اجرایی پیدا کرده است که وزارت صنایع و تجارت دولت حسن روحانی، پس از ماه‌ها تبلیغ برای این طرح، یک روز پیش اعلام کرد این طرح تنها شامل آن دسته از سرپرست‌های خانواری خواهد شد که زیر پوشش کمیته امداد، سازمان بهزیستی، تامین اجتماعی و قانون کار قرار دارند و درآمد ماهانه آنها زیر ۵۰۰ هزار تومان در ماه است.
بر اساس اطلاعاتی که این وزارتخانه اعلام کرده است ۹ تا ۱۰ میلیون ایرانی، واجد شرایط لازم برای دریافت سبد کالا هستند.
در پی این تصمیم‌گیری‌ها همه کارگران بیمه شده و بیمه نشده که حقوقی بالای ۵۰۰ هزارتومان دارند از فهرست واجدان شرایط لازم برای دریافت سبد کالای رایگان، حذف شده اند و همین سبب واکنش شماری از نمایندگان مجلس و فعالان حقوق کارگران شده است.
شمار زیادی از زنان و مردانی که در صف ایستاده‌اند، تجربه سال‌های سخت دوران جنگ و دریافت مواد غذایی با کوپن را دارند و حال در حالی که یک نفر در صف به نظر می‌رسند، برای صرفه‌جویی در وقت، کارت سایر اعضای خانواده را نیز با خود آورده‌اند.
با این حال به گزارش خبرگزاری مهر، شمار زیادی از شهروندان، باوجود سرما و بارش برف در تهران نیز در فضای بیرونی برخی فروشگاه‌ها منتظر ایستاده‌اند تا سبد کالای خود را دریافت کنند؛ سبدی که شامل دو عدد مرغ، یک بسته ده کیلوگرمی برنج هندی، بسته‌های مقوایی شش عددی تخم مرغ، دو بطری روغن مایع و دوبسته پنیر است که در کیسه‌های نایلونی به مردم ارائه می‌شود.
مردم همیشه در صف
ازدحام و صف‌های طولانی نتیجه نبود برنامه‌ریزی دقیق برای اجرای طرح‌هایی چون طرح سبد کالای رایگان است.
شمار زیادی از زنان و مردانی که در صف ایستاده‌اند، تجربه سال‌های سخت دوران جنگ و دریافت مواد غذایی با کوپن را دارند. آنان در حالی که یک نفر در صف به نظر می‌رسند، برای صرفه‌جویی در وقت، کارت سایر اعضای خانواده را نیز با خود آورده‌اند و همین نکته در میان حاضران در صف تولید بحران می کند.
این صف‌های طولانی در تهران نشان می‌دهد دولت در ایران بیش از آنکه در پی اجرای طرحی فراگیر برای حمایت از قشر نیازمند باشد، بیشتر در پی اجرای «طرح‌های تبلیغی» (با جلوه و نمود «حرکت‌های خیریه‌ای») با هدف تحت تاثیر قرار دادن «افکار عمومی» است.
بر این اساس، طرح سبد کالای رایگان پس از ماه ها تبلیغ و بحث در رسانه ها، دربرگیرنده همه قشر نیازمند به حمایت در ایران نیست و در حالی جنبه اجرایی پیدا کرده است که چندی پیش حسین راغفر از پژوهشگران فقر در ایران، گفت ۴۴ درصد جمعیت کشور زیر خط فقر زندگی میکنند و میانگین درآمد خانوارهای شهری و روستایی ایران در ۱۴ استان پاسخگوی هزینه‌های آنان نیست. (این گزارش را بخوانید: خط فقر؛ از شرق تا غرب ایران)
بازنشستگان تامین اجتماعی
به گزارش ایسنا، به دلیل ضعف در پایه آماری کشور، مواردی نظیر کارگران فصلی، رانندگان تاکسی، کشاورزان و مشاغلی از این قبیل که به هیچ سازمان و ارگانی وصل نیستند و زیر پوشش بیمه تامین اجتماعی نیز قرار ندارند، در قالب طرح سبد کالای رایگان جای نگرفته‌اند.
طرح سبد کالای رایگان دربرگیرنده همه قشر نیازمند به حمایت در ایران نیست و در حالی جنبه اجرایی پیدا کرده است که چندی پیش حسین راغفر از پژوهشگران فقر در ایران، گفت ۴۴ درصد جمعیت کشور زیر خط فقر زندگی میکنند و میانگین درآمد خانوارهای شهری و روستایی ایران در ۱۴ استان پاسخگوی هزینه‌های آنان نیست.
بر اساس محاسبات فعلی دولت، هشت میلیون کارگر بیمه شده و نزدیک به پنج میلیون کارگر بیمه نشده و آزاد، از شمول طرح کنونی دولت کنار گذاشته شده‌اند. کارگران مهاجر یا کارگران غیرقانونی هم به مانند سابق از دریافت کمک‌های اقتصادی دولت محروم هستند.
در نخستین روز اجرای طرح توزیع سبد کالای رایگان اما به دلیل تغییر سیاست‌ها و اطلاع‌رسانی دیرهنگام، برخی از بازنشستگان تحت پوشش تامین اجتماعی و همچنین کارگران و مستمری‌بگیران نیز که اطلاعات دقیقی از این طرح ندارند و حقوقی بیش از ۵۰۰ هزار تومان دارند، با امید دریافت سبد کالای رایگان به فروشگاه‌های عرضه‌کننده رفته‌اند.
به گزارش خبرگزاری مهر آنان کارت‌های بانکی یارانه‌ای خود را به عرضه‌کنندگان تحویل می‌دهند، ولی سیستم‌ها کارت آنان را نمی‌خواند.
برخی از آنان از دولت خواسته‌اند تا شرط دریافتی۵۰۰ هزار تومانی برای بازنشستگان تامین اجتماعی را بردارند تا آنان نیز به این سبد کالایی دست یابند.
یکی از این بازنشستگان گفته است: «پس از ۳۵ سال کار کردن، دو سال است که حقوق بازنشستگان تامین اجتماعی از زیر ۵۰۰ هزار تومان به حدود ۷۰۰ هزار تومان افزایش یافته، در حالی که هم اکنون آنان مشمول دریافت سبد کالایی نمی‌شود؛ این انصاف است؟»
انتقاد انجمن‌های صنفی کارگران ایران و چند نماینده مجلس
نحوه اجرای طرح سبد کالای رایگان سبب انتقاد شماری از فعالان حقوق کارگران و نمایندگان مجلس شورای اسلامی ایران شده است.
نامه کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران ایران: «اغلب کارگران کشور حداقل‌بگیر بوده و انتظار می‌رفت از غربال‌گری درآمد پنج میلیون ریالی مصون باشند، اما اعتراض‌ها نشان می‌دهد که خیل عظیمی از کارگران، از دریافت سبد کالای دولتی محروم مانده‌اند.»
کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران ایران، که نهادی دولتی و غیرمستقل در ایران است؛ با ارسال نامه‌ای به علی ربیعی، وزیر کار دولت روحانی، شیوه توزیع سبد کالایی دولت را زیر سئوال برده است و گفته که اکثر کارگران کشور، مشمول این طرح قرار نگرفته‌اند.
در نامه این تشکل کارگری – دولتی آمده است: «اغلب کارگران کشور حداقل‌بگیر بوده و انتظار می‌رفت از غربال‌گری درآمد پنج میلیون ریالی مصون باشند، اما اعتراض‌ها نشان می‌دهد که خیل عظیمی از کارگران، از دریافت سبد کالای دولتی محروم مانده‌اند.»
ابوالفضل فتح‌الهی، نایب رئیس هیئت مدیره کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران کشور نیز به خبرگزاری مهر گفته است: «اگر دولت از ابتدا قصد واگذاری سبدهای حمایتی به شکل گسترده را نداشت، بهتر بود به صورت شفاف برنامه خود را عنوان می کرد.»
به گفته وی، «نمی‌توان حقوق ۵۰۰ هزارتومانی را ملاکی برای واگذاری سبد کالای کارگران قرار داد، چرا که بسیاری از کارگران پایه حقوق‌های زیر ۵۰۰ هزارتومان دارند، اما برای تامین هزینه‌های خود مجبور می‌شوند روزانه تا ۱۲ ساعت هم کار کنند، حال چگونه می‌توان این فرد را که تمام زندگی خود را تحت الشعاع کار قرار می‌دهد تا بتواند هزینه‌های خود را تامین نماید، سبد کالا نداد؟»
رئیس هیئت مدیره کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران گفته است: «وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی باید از حقوق کارگران در دولت دفاع می‌کرد و اجازه حذف آنها از فهرست سبد کالا داده نمی‌شد، همچنین این اقدام باید درباره بازنشستگان تامین اجتماعی نیز انجام می‌شد.»
ابوالفضل فتح‌الهی: «بسیاری از کارگران پایه حقوق‌های زیر ۵۰۰ هزارتومان دارند، اما برای تامین هزینه‌های خود مجبور می‌شوند روزانه تا ۱۲ ساعت هم کار کنند، حال چگونه می‌توان این فرد را که تمام زندگی خود را تحت الشعاع کار قرار می‌دهد تا بتواند هزینه‌های خود را تامین نماید، سبد کالا نداد؟»
ابوالفضل فتح الهی اشاره کرده است که دولت در شرایط فعلی توان پوشش مالی واگذاری سبد کالا به گروه‌های مختلف اجتماعی را ندارد و از این رو در حال توجیه کردن حذف کارگران و بازنشستگان تامین اجتماعی است.
نادر قاضی پور نماینده مردم ارومیه نیز گفته است: «سبد کالایی که دولت وعده توزیع آن را داده شامل حال بسیاری از اقشار مختلف جامعه بخصوص روستاییان، کسانیکه در مناطق محروم زندگی می کنند و بیماران خاص نمی‌شود.»
مهرداد لاهوتی نماینده مردم لنگرود نیز با اشاره به اینکه چرا برنج تولید داخل در این سبد کالا قرار ندارد گفته است: «خیلی بد است که برنج ایرانی که مرغوب ترین برنج دنیا است را داشته باشیم اما برنج هندی را در سبد کالا قرار دهیم.»
سیدعلی‌محمد بزرگواری نماینده مردم کهگیلویه و بهمنی و چرام نیز با اشاره به وضعیت کارگران در ایران توضیح داده است: «بخش عظیمی از کارگران کشور که بیش از سه میلیون نفر هستند شامل کارگران ساختمانی می شود که بیمه سلامت ندارند و امروز هم از دریافت سبد کالا محروم شدند… شهرستان‌ها و استان های برخوردار از بودجه بیشترین برخورداری را دارند، اما شهرستان های ضعیف کمتر مورد توجه قرار گرفته و برای آنها سرمایه گذاری نشده است.»
در همین زمینه:
انجمن‌های صنفی کارگران: اکثر کارگران کشور مشمول “سبد کالایی دولت” نشدند
حذف میلیون‌ها کارگر از دریافت سبدهای کالایی دولت