همزمان با برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ایران، بار دیگر رسانه‌ها، روزنامه‌نگاران و فعالان رسانه‌ای با محدودیت‌های تازه‌ای در داخل و خارج از ایران روبه‌رو شدند: فراخواندن مرد ۹۰ساله به دستگاه اطلاعاتی، احضار دختر جوان به حراست محل کار، تهدید به قطع حقوق بازنشستگی، از دست دادن شغل، ممنوع الخروجی و … تنها گوشه‌ای از فشارهایی است که اعضای خانواده روزنامه‌نگاران فعال در خارج از کشور تحمل می‌کنند.
بی‌بی‌سی فارسی، صدای آمریکا، رادیو فردا و دیگر رسانه‌های رادیویی، تلویزیونی و اینترنتی رسانه‌هایی هستند که در ماه‌های اخیر اعضای خانواده بعضی از کارکنان‌شان با فشار مواجه بوده‌اند.
رئیس بخش فارسی بی‌بی‌سی، در روزهای گذشته از فشارهای “کم‌سابقه” به خانواده همکاران این رسانه در ایران خبر داده است. صادق صبا روز گذشته اعلام کرد که روش برخورد مقامات امنیتی با این خانواده‌ها به نسبت قبل تغییر کرده و تهدیدآمیز شده است.
رضا معینی، مسئول بخش فارسی زبان سازمان گزارشگران بدون مرز: «لازم است از پتانسیل‌های مختلف موجود در کشورهای محل سکونت‌مان برای فشار به حکومت ایران استفاده کنیم و در عین حال به مقابله با سیاست بین‌الملل در برابر حکومت‌هایی چون ایران بپردازیم؛ سیاستی که منافع خود را در برابر منافع مردم ایران قرار می‌دهد.»
او با اشاره به برخی از تهدید‌ها گفته است: «در گذشته وانمود می‌کردند که دوست خانواده‌ها هستند و می‌خواهند نصیحت کنند که فرزندان آنها در این رسانه کار نکنند یا اگر کار می‌کنند، خبرچینی کنند. اما الان این برخوردها تهدیدآمیز شده‌اند.»
بر اساس گزارش‌ها، در چندروز گذشته اعضای خانواده ۱۵ نفر از کارکنان بی‌بی‌سی فارسی در تهران و سایر شهرهای ایران توسط وزارت اطلاعات احضار و بازجویی شده‌اند.
پیش از این، مسئولان رادیو فردا نیز از دست‌کم ۹ مورد بازجویی بستگان و نزدیکان این رسانه در هفته‌های اخیر خبر داده بودند. روز ۱۹ خرداد ۱۳۹۲ رادیو فردا در بیانیه‌ای اعلام کرد که “قطع همکاری با رادیو فردا یا همکاری پنهانی با نهادهای امنیتی ایران” از درخواست‌های مسئولان امنیتی از خانواده کارکنان این رادیو بوده است.
مهندسی انتخابات با محدودیت رسانه‌های خارجی
تا صبح پنجشنبه ۲۳خرداد، ٢٠٠ خبرنگار خارجی از ٨٥ رسانه و ٢٥ کشور برای پوشش انتخابات ریاست جمهوری وارد ایران شدند که فعالیت آنها نیز با انواع محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها همراه بوده است و بسیاری از خبرنگاران علاقه‌مند به پوشش رسانه ای اخبار انتخابات در ایران از اساس موفق به دریافت ویزا و حضور در ایران نشدند.
رضا معینی، مسئول بخش فارسی زبان سازمان گزارشگران بدون مرز، معتقد است آنچه به عنوان مهندسی انتخابات مطرح می‌کنند، تنها تائید نامزدهای انتخاباتی یا دست بردن در آرای مردم نیست: «مهندسی انتخابات ریاست جمهوری در ایران، در گام نخست مهندسی سرکوب، از جمله مهندسی ارتباطات و اطلاع‌رسانی در این زمینه است.»
او با اشاره به مراحل کنترل و تائید روزنامه‌نگاران داخلی و خارجی در محل صندوق‌های اخذ رای، می‌گوید: «به روزنامه‌نگاران خارجی علاقه‌مند به حضور در ایران تنها هفت روز ویزا داده‌اند و به درخواست بسیاری از آنها، به شمار زیادی از روزنامه‌نگاران سرشناس، نه گفته‌اند. در عین حال نام چند رسانه را اعلام کرده‌اند تا در افکار عمومی، این‌طور جلوه دهند که فضای باز اطلاع‌رسانی وجود دارد.»
به گزارش”کمپین بین المللی حقوق بشر درایران”، حکومت اسلامی از صدور روادید برای بسیاری از خبرنگاران خارجی برای پوشش خبرهای یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری خودداری کرده و حتی به آنها اطلاع نداده که چرا با درخواست‌شان مخالفت شده است.
به گفته یکی از خبرنگارانی که در حال حاضر در ایران به سر می‌برد، به خبرنگاران خارجی گفته شده است که از شهر نمی‌توانند خارج شوند و در تمام در مدت حضور در تهران، لازم است همراه با مترجمی که برایشان تعیین شده در شهر حضور داشته باشند و گفت‌وگوهای خود را پیش ببرند.
مسئول بخش فارسی سازمان گزارشگران بدون مرز با اشاره به اینکه حکومت ایران در واقع با روزنامه‌نگاران خارجی نیز «سیاست ارعاب» را در پیش گرفته است می‌گوید: «به نماینده شماری از رسانه‌ها علت عدم صدور روادید برای آنها را انتشار مقالاتی درباره مخالفان نظام یا علیه ایران ذکر کرده‌اند. نکته دیگر این است که برخی از روزنامه‌نگاران که هم‌اکنون در ایران هستند به نوعی گروگان حکومت اسلامی به شمار می‌روند و چنین برخوردی می‌تواند در چند و چون کار آنها تاثیر بگذارد و جریان آزاد اطلاع‌رسانی را تحت‌الشعاع قرار دهد. خیلی از این روزنامه‌نگاران حتی موفق نشدند با روزنامه‌نگاران منتقد، با خانواده روزنامه‌نگاران زندانی و حتی جریان منتقد درون حکومت تماس بگیرند. نکته جالب اینکه برخی از رسانه‌ها که در روزهای اخیر، هیچ نماینده‌ای در ایران نداشته‌اند، توانسته‌اند آزادانه‌تر در زمینه یازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری اطلاع‌رسانی کنند تا آنها که خبرنگاری به ایران فرستاده‌اند.»
کنترل و ارعاب
رضا معینی، جریان کنترل و ارعاب روزنامه‌نگاران خارجی را موازی با جریان احضار خانواده روزنامه‌نگاران ایرانی برون‌مرز و بازداشت دوباره شماری از روزنامه‌نگاران و فعالان سیاسی در داخل کشور می‌داند و می‌گوید: «برای دوری جستن حکومت ایران از نقض حقوق بشر به صورت عام و در این میان سرکوب روزنامه‌نگاران به طور خاص، می‌توان به راهکارهای حقوق بین‌الملل متوسل شد. سیاست کنترل و ارعاب رسانه‌ها، سیاست طالبان و حماس نیز هست و لازم هست به طور پیوسته بر این نکته تاکید شود که روش حکومت اسلامی در برخورد با رسانه‌ها برخلاف عرف و تعهدات بین‌المللی دولت‌هاست و ایران حق ندارد رسانه‌های بین‌المللی را به انقیاد اصولی بکشاند که در داخل کشور اجرا می‌کند.»
آنچه به عنوان مهندسی انتخابات مطرح می‌کنند، تنها شکل‌دهی به نامزدهای انتخاباتی و دست بردن در آرای مردم نیست: «مهندسی انتخابات در ایران، در گام نخست مهندسی سرکوب، از جمله مهندسی کنترل ارتباطات و اطلاع‌رسانی است.
او با اشاره به اینکه تنها افشای سیاست سرکوب حکومت اسلامی در قالب «بیانیه و کمپین و گردهمایی در کشورهای مختلف، به حل بحران نقض حقوق بشر در ایران کمک نمی‌کند»، توضیح داد: «لازم است از پتانسیل‌های مختلف موجود در کشورهای محل سکونت‌مان برای فشار به حکومت ایران استفاده کنیم و در عین حال به مقابله با سیاست بین‌الملل در برابر حکومت‌هایی چون ایران بپردازیم؛ سیاستی که منافع خود را در برابر منافع مردم ایران قرار می‌دهد. همچنان که امروز در جهان مسئله حقوق بشر تحت‌الشعاع مسئله هسته‌ای قرار گرفته است.»
مسئول بخش ایران سازمان گزارشگران بدون مرز، در پاسخ به پرسش زمانه مبنی بر اینکه چرا پس از ۳۵ سال سرکوب مردم و مطبوعات ایران، هنوز افکار عمومی جامعه بین‌الملل آنطور که باید نسبت به نقض حقوق بشر در ایران حساس نشده است گفت: «با وجود تلاش‌های بسیاری که انجام می‌شود اما فعالیت‌های ما برای ساختن افکار عمومی کافی نبوده است. از دهه ۶۰ تا به امروز ما شاهد سرکوب پیوسته روزنامه‌نگاران، فعالان سیاسی و کشتار منتقدان حکومت و دگراندیشان هستیم. موازی جریان سرکوب نیز همواره عاملان سرکوب از مجازات مصونیت داشته‌اند و دارند. ادامه این روند به صلاح مردم ایران نیست. شاید یکی از دلایل اینکه هنوز آنطور که باید افکار عمومی جامعه بین‌الملل نسبت به شرایط دشوار مردم ایران حساس نشده است، این باشد که فعالیت‌های ما ایرانیان، بیشتر فارسی است تا انگلیسی یا به زبان دیگر کشورهای میزبان. در شرایط کنونی، لازم است به ضرورت ارتباط بیشتر با روزنامه‌نگاران کشورهای میزبان پی ببریم، چون مهمترین مسئله جذب مردم و افکار عمومی در جامعه بین‌الملل است. آنها هستند که می‌توانند به دولت‌هایشان فشار بیاورند تا خواستار رعایت حقوق بشر در ایران شوند.»
به عقیده رضا معینی، روزنامه‌نگارانی که در چند سال اخیر از ایران خارج شده‌اند و هم قدیمی‌ترها برای جذب افکار عمومی جامعه بین‌الملل نسبت به نقض گسترده حقوق بشر در ایران، لازم هست بیش از پیش به ضرورت نگارش مقاله و گزارش درباره ایران به زبان کشور محل سکونت‌شان و همچنین در رسانه‌های آن توجه کنند.
در دور قبلی اعمال فشارهای حکومت ایران بر خانواده‌های فعالان رسانه‌ای، اتحادیه سراسری روزنامه‌نگاران بریتانیا (ان.یو.جی) با صدور بیانیه‌ای از “موج جدید ارعاب و ایجاد مزاحمت” علیه خانواده کارکنان بخش فارسی بی‌بی‌سی ابراز نگرانی کرده بود.
این اتحادیه پنجشنبه ۲۰ دسامبر (۳۰ آذر) با اشاره به “افزایش” فشارهای حکومت ایران نوشت که مسئولان امنیتی به اعضای خانواده کارکنان بی‌بی‌سی فارسی گفته بودند که بستگان‌شان باید کار کردن برای این رسانه را متوقف کنند.
به گفته یکی از خبرنگارانی که در حال حاضر در ایران به سر می‌برد، به خبرنگاران خارجی گفته شده است که از شهر نمی‌توانند خارج شوند و در تمام در مدت حضور در تهران، لازم است همراه با مترجمی که برایشان تعیین شده در شهر حضور داشته باشند و گفت‌وگوهای خود را پیش ببرند.
اتحادیه روزنامه‌نگاران بریتانیا که بزرگترین تشکل صنفی روزنامه‌نگاران در سراسر دنیاست، در بیانیه خود، همچنین نسبت به “ایجاد مزاحمت” برای کارکنان بی‌بی‌سی فارسی در شبکه‌های اجتماعی اینترنتی واکنش نشان داده و به “تعداد فزاینده‌ای” وب‌سایت اشاره کرده بود که دست‌اندرکار انتشار مطالب توهین‌آمیزعلیه کارکنان این رسانه هستند.
همچنین، در همان زمان و به دنبال اعمال فشار دستگاه‌های امنیتی در ایران بر اعضای خانواده روزنامه‌نگاران خارج از ایران، ۱۰۴ روزنامه نگار داخل و خارج ایران با امضای بیانیه‌ای خواهان پایان یافتن این فشارها شدند.
برخوردهای حذفی
فشارهای حکومت اما به خانواده‌های فعالان رسانه‌ای محدود نشده است.
در آستانه یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران، چند وب‌سایت که به عنوان وب‌سایت‌های مخالف دولت ایران شناخته می‌شوند، هک شدند. وب‌سایت‌های کانون مدافعان حقوق بشر، خودنویس، سحام نیوز، حزب کمونیست ایران و صدای موج سبز از این جمله بوده‌اند.
آرم گروه “جهاد گمنام مجازی” پس از هک شدن بر صفحه اول این وب‌سایت‌ها به نمایش در آمد. این گروه ادعا می‌کند از نیروهای حزب‌الله است و می‌خواهد با عوامل دشمن برخورد کند. برخی از این وب‌سایت‌ها موفق شدند پس از چند ساعت فعالیت خود را ادامه دهند.
سازمان گزارشگران بدون مرز کمی پیش از این اتفاق، با صدور اطلاعیه‌ای، “تشدید اقدامات حکومت ایران در زمینه ارعاب روزنامه‌نگاران ایرانی در روزهای نزدیک به انتخابات ریاست جمهوری و محدودیت های تحمیل شده بر معدود روزنامه‌نگاران خارجی مجاز به ورود و خبررسانی در مورد این انتخابات” را محکوم کرده بود.
براساس بیانیه سازمان گزارشگران بدون مرز، کاهش سرعت اینترنت باندپهن از روز ۱۵ ژوئن و مسدود کردن وب‌سایت های متعدد، از جمله برخی خبرگزاری‌های مجاز داخلی توسط “کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه”، از اقدامات دیگری بود که در آستانه انتخابات ریاست جمهوری در ایران صورت گرفت.
در کنار این اتفاق‌ها، شرکت گوگل، ارائه‌دهنده خدمات موتور جست‌وجوی اینترنتی، نیز اعلام کرد که در سه هفته اخیر متوجه اقداماتی برای هک کردن حساب ده‌ها هزار تن از کاربران ایرانی خود شده و آنها را خنثی کرده است.
گوگل گفته است زمان این حملات هکری و افراد مورد هدف نشان می‌دهد که این حملات با انگیزه سیاسی انجام گرفته و با انتخابات ریاست جمهوری مرتبط است. در این حملات کاربران ایمیلی را همراه با لینکی دریافت کرده بودند که آنان را به صفحه جعلی حساب کاربری گوگل وارد می‌کرد و در آن‌جا نام کاربری و رمز عبور فرد ربوده می‌شد. به‌گفته گوگل، مرورگر کروم، وابسته به این شرکت نیز در کشف هک گروهی علیه حساب‌های جی‌میل نقش داشته است.