وزارت امور خارجه آمریکا به پرتاب ماهواره خیام از پایگاه فضایی بایکونور و قرار گرفتنش در مدار واکنش نشان داد و گفت که «همکاری فزاینده روسیه با ایران باید به عنوان یک خطر بزرگ برای جامعه بین المللی تلقی شود.»
سخنگوی وزارت امور خارجه به خبرگزاری آناتولی ترکیه گفت که ایالات متحده از پرتاب «ماهواره‌ای ایرانی با قابلیت‌های جاسوسی قابل توجه» توسط روسیه آگاه است.
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در یک تبادل ایمیل گفت: «تعمیق اتحاد روسیه با ایران چیزی است که تمام جهان باید به آن به عنوان یک تهدید عمیق نگاه کنند.»
پرتاب ماهواره خیام تنها سه هفته پس از آن صورت گرفت که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه و علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، متعهد شدند با یکدیگر علیه غرب همکاری کنند.
به گزارش آژانس فضایی روسیه، ماهواره سنجش از دور خیام با موشک روسی سایوز از پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان به فضا پرتاب شد.
یوری بوریسوف، رئیس روسکوسموس، ساخت ماهواره خیام را به عنوان یک «رویداد برجسته در همکاری دوجانبه روسیه و ایران که راه را برای اجرای پروژه‌های مشترک جدید هموار می‌کند» دانست.
به گزارش خبرگزاری ایرنا، ایران اولین داده‌ها را از ماهواره خیام دریافت کرده است. به گزارش ایرنا، این داده‌ها شامل اندازه‌گیری‌های تله‌متری دریافتی توسط ایستگاه‌های زمینی سازمان فضایی ایران است. گفته می‌شود ایستگاه زمینی دریافت سیگنال‌های ماهواره‌ای ایران نیز در ماهدشت کرج واقع شده است و آن را هم شرکت روسی سازنده ماهواره خیام ایجاد کرده است.
همزمان روزنامه تایمز اسرائیل نیز به نقل از کارشناسان امنیتی، فعالیت ماهواره خیام را «چالش مهمی برای اسراییل، ایالات متحده و متحدانش» خواند.
این رسانه به نقل از کارشناسان امنیتی غربی نوشت که اگرچه گفته می‌شود ماهواره خیام برای مقاصدی همچون برنامه‌ریزی کشاورزی و رضد وضعیت منابع آبی طراحی شده است اما «قادر به نظارت بر پایگاه‌های نظامی در اسرائیل و خاورمیانه است».
تایمز اسرائیل نوشته است که ماهواره خیام البته به اندازه ماهواره‌های جاسوسی آمریکا و ماهواره‌های تجاری پیشرفته عمدتاً غربی دقیق نیست.
با این حال کارشناسان امنیتی اسرائیلی هشدار داده‌اند که ماهواره جدید ایرانی دارای قابلیت‌های تجسسی است که به دلیل توانایی آن در نظارت بر مکان‌های حساس در این کشور و گرفتن تصاویر با وضوح بالا از اشیاء روی زمین، مشکلی جدی برای اسرائیل ایجاد می‌کند.
تال اینبار، پژوهشگر ارشد در دانشگاه تل‌آویو، به نیویورک تایمز گفت: «تا آنجا که به ایران مربوط می‌شود، این یک پیشرفت واقعی است – برای اولین بار ایران ماهواره‌ای با وضوح تصویر بالا، بسیار بهتر از آنچه تاکنون بود، در اختیار دارد و از آن استفاده می‌کند».
این پژوهشگر گفت: «از این پس، ایران می‌تواند اطلاعات اطلاعاتی بسیار دقیق‌تری را برای عملیات نظامی نیروهای خود و همچنین سازمان‌هایی که از آنها حمایت می‌کند جمع‌آوری کند. این یک کاهش قابل توجه شکاف تکنولوژیک بین ایران و اسرائیل و ایالات متحده است.»
اگرچه ایران در گذشته موفق به پرتاب ماهواره‌های کوچک کمتر از ۵۰ کیلوگرم شده است، خیام نزدیک به نیم تن وزن دارد.
هفته گذشته، دو مقام امنیتی غربی به واشنگتن پست گفتند که این ماهواره دارای وضوح ۱٫۲ متر است، به این معنی که می‌تواند از اجسام کوچک هم تصویربرداری کند.
آنها گفتند که این پیشرفت قابل توجهی نسبت به توانایی‌های موجود ایران است، اما هنوز به توانایی‌های جاسوسان آمریکایی یا ارائه دهندگان تصاویر ماهواره‌ای تجاری پیشرفته نزدیک نیست.
این مقامات که نخواستند نامشان فاش شود، گفتند، شاید بزرگترین پیشرفت برای ایران، توانایی استفاده از ماهواره برای نظارت مستمر بر مکان‌ها، از جمله سایت‌های نظامی در اسرائیل یا دیگر زیرساخت‌های کلیدی در کشورهای خلیج فارس باشد.
کارشناسان می‌گویند ایران همچنین می‌تواند اطلاعاتی را که جمع‌آوری می‌کند با گروه‌های مورد حمایت خود، مانند حزب‌الله لبنان، به اشتراک بگذارد.
ریچارد گلدبرگ، تحلیلگر سابق ایران در شورای امنیت ملی دولت ترامپ به واشنگتن پست گفت که این ماهواره یک خطر «روشن و عمیق» است.
«از آنجایی که ایران زرادخانه موشکی خود را – از موشک‌های کوتاه، متوسط تا برد بلندتر، در کنار قابلیت رو به رشد پهپاد خود در سراسر خاورمیانه – کامل می‌کند، توانایی همگام‌سازی این قابلیت‌ها با قابلیت‌های ماهواره‌ای و نظارت تنها باعث افزایش مرگ‌بار تهدید ایران می‌شود.»
کارشناسان غربی می‌گویند همکاری روسیه با ایران دوطرفه است و این ماهواره در جنگ اوکراین هم به روس‌ها کمک خواهد کرد. واشنگتن‌پست مدعی شده است که مسکو برای چند ماه از این ماهواره برای رصد اهداف نظامی در اوکراین استفاده خواهد کرد.
مقام‌‌های دولت آمریکا گفته‌اند که در مورد استفاده احتمالی روسیه از این ماهواره در جنگش با اوکراین اظهار نظر نمی‌کنند.
این ماهواره در مداری ۵۰۰ کیلومتری بالاتر از زمین قرار دارد و چهار بار در روز تصاویرش را ارسال می‌کند.
عیسی زارع پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران که برای نظارت بر پرتاب ماهواره به قزاقستان سفر کرده بود، گفت: «پرتاب این ماهواره بر روی موشک روسی آغاز همکاری راهبردی ایران و روسیه در حوزه فضایی است.»
زارع پور افزود که ایران همچنان به کار برای توسعه قابلیت‌های ماهواره‌برهای بومی هم ادامه خواهد داد.
خیام اولین ماهواره ایرانی نیست که روسیه به فضا فرستاده است. در سال ۲۰۰۵، ماهواره سینا-۱ ایران را نیز روس‌ها در مدار قرار دادند.
اولین پرتاب موفقیت آمیز ماهواره توسط ایران در سال ۱۳۸۸ صورت گرفت اما در سال‌های گذشته حدود ۶۷ درصد پرتاب‌های مداری با شکست مواجه شدند. به گفته نیویورک تایمز، سایر آژانس‌های فضایی در سراسر جهان دارای ۵ درصد نرخ شکست هستند.
دولت‌های غربی نگران هستند که سامانه‌های پرتاب ماهواره، فناوری‌های قابل استفاده در موشک‌های بالستیک را در اختیار ایران قرار دهد که در این صوورت این موشک‌ها قادر به حمل کلاهک هسته‌ای خواهند شد.