شاخص جهانی شکاف جنسیتی سال ۲۰۲۲ که وضعیت فعلی و روند تکامل برابری جنسیتی را در چهار بعد کلیدی مشارکت و فرصت‌های اقتصادی، پیشرفت تحصیلی، سلامت و بقا، و توانمندسازی سیاسی معیار قرار می‌دهد، منتشر شد. مجمع جهانی اقتصاد با انتشار این شاخص از سال ۲۰۰۶، پیشرفت کشورهای جهان را در جهت کاهش شکاف‌های جنسیتی در طول زمان دنبال می‌کند.
۱۰ اقتصاد برتر حداقل ۸۰ درصد از شکاف‌های جنسیتی خود را طبق شاخص‌های مقرر پر کرده‌اند و ایسلند با ۹۰,۸ درصد، در رتبه بندی جهانی پیشتاز است. ایران در رتبه ۱۴۳ جدول شکاف جنسیتی در میان ۱۴۶ کشور جهان قرار دارد. سال گذشته ایران براساس اعلام مجمع جهانی اقتصاد در میان ۱۵۶ کشور جهان، در جایگاه ۱۵۰ قرار گرفته بود.
امسال، شاخص جهانی شکاف جنسیتی ۱۴۶ کشور را معیار قرار داده و مبنایی برای تجزیه و تحلیل قوی بین کشوری فراهم کرده است. از این میان، زیرمجموعه‌ای از ۱۰۲ کشور از سال ۲۰۰۶ در هر ویرایش این شاخص نشان داده شده‌اند که نمونه ثابت بزرگی را برای تحلیل فراهم کرده است. شاخص جهانی شکاف جنسیتی نمرات را در مقیاس صفر تا ۱۰۰ اندازه‌گیری می‌کند و امتیازات را می‌توان به عنوان فاصله طی شده تا برابری (یعنی درصدی از شکاف جنسیتی که بسته شده است) تفسیر کرد. هدف مقایسه‌های بین کشوری، حمایت از مؤثرترین سیاست‌ها برای کاهش شکاف‌های جنسیتی است.
یافته‌های کلیدی شامل نتایج شاخص در سال ۲۰۲۲، تجزیه و تحلیل روند مسیر به سمت برابری، و غواصی عمیق داده‌ها از طریق مشارکت‌های معیارهای جدید و داده‌های زمینه‌ای است.
نتایج جهانی و زمان برابری
در سال ۲۰۲۲، شکاف جنسیتی جهانی ۶۸,۱ درصد کاهش یافته است. با سرعت فعلی پیشرفت، ۱۳۲ سال طول می‌کشد تا جهان به برابری کامل برسد. این نشان دهنده یک بهبود جزئی چهار ساله در مقایسه با برآورد سال ۲۰۲۱ (۱۳۶ سال تا برابری) است. با این حال، این پیشرفت شکاف بین سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ را جبران نمی‌کند: طبق روندهای منتهی به سال ۲۰۲۰، شکاف جنسیتی ظرف ۱۰۰ سال کاهش می‌یابد.
در ۱۴۶ کشور تحت پوشش شاخص ۲۰۲۲، شکاف جنسیتی سلامت و بقا ۹۵,۸ درصد، پیشرفت تحصیلی ۹۴,۴ درصد، مشارکت اقتصادی و فرصت ۶۰,۳ درصد و توانمندسازی سیاسی ۲۲ درصد کاهش یافته است.
اگرچه هیچ کشوری هنوز به برابری کامل جنسیتی دست نیافته است، ۱۰ اقتصاد برتر حداقل ۸۰ درصد از شکاف‌های جنسیتی خود را پر کرده‌اند و ایسلند با ۹۰,۸ درصد، در رتبه بندی جهانی پیشتاز است. ایسلند تنها اقتصادی است که بیش از ۹۰ درصد شکاف جنسیتی خود را کاهش داده است.
سایر کشورهای اسکاندیناوی مانند فنلاند (۸۶درصد، نروژ (۸۴,۵درصد رتبه سوم و سوئد (۸۲,۲درصد در رتبه پنجم) پنج کشور برتر جهان هستند. کشورهای اروپایی دیگری مانند ایرلند (۸۰,۴درصد) و آلمان (۸۰,۱درصد) به ترتیب در جایگاه‌های نهم و دهم قرار دارند.
بر اساس تحول میانگین نمرات جهانی برای هر زیرشاخص در ۱۶ ویرایش گذشته برای نمونه ثابت ۱۰۲ کشور، با نرخ پیشرفت فعلی، ۱۵۵ سال طول می‌کشد تا شکاف جنسیتی توانمندسازی سیاسی پر شود و این زمان برای اقتصاد ۱۵۱ سال است. همچنین ۲۲ سال برای پر شدن شکاف جنسیتی پیشرفت تحصیلی لازم است. زمان بسته شدن شکاف جنسیتی سلامت و بقا هنوز تعریف نشده است زیرا پیشرفت آن به سمت برابری متوقف شده است.
مقایسه نتایج امسال با سال گذشته با بررسی ۱۴۵ کشور تحت پوشش در ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ نشان می‌دهد که امتیاز کلی برابری جنسیتی از ۶۷,۹ درصد به ۶۸,۱ درصد رسیده است. زیرشاخص مشارکت اقتصادی و فرصت نیز از ۵۸,۷ درصد به ۶۰,۳ درصد افزایش یافته و زیرشاخص سلامت و بقا از ۹۵,۷ درصد به ۹۵,۸ درصد رسید. زیرشاخص پیشرفت تحصیلی از ۹۵,۲ درصد به ۹۴,۴ درصد کاهش یافت در حالی که توانمندسازی سیاسی در ۲۲ درصد باقی ماند.
نتایج منطقه‌ای و زمان برابری
آمریکای شمالی با ۷۶,۹ درصد از شکاف جنسیتی خود در همه مناطق پیشتاز است. پس از آن اروپا قرار دارد که ۷۶,۶ درصد شکاف خود را کاهش داده است. در رتبه سوم آمریکای لاتین و کارائیب قرار دارد که ۷۲,۶ درصد از شکاف جنسیتی خود را پر کرده است. آسیای مرکزی، همراه با آسیای شرقی و اقیانوس آرام، به ترتیب با ۶۹,۱ درصد و ۶۹ درصد به سمت میانه پیشرفت کرده‌اند.
کشورهای جنوب صحرای آفریقا ۶۷,۸ درصد و خاورمیانه و شمال آفریقا که ۶۳,۴ درصد از شکاف جنسیتی خود را کاهش داده‌اند. آسیای جنوبی با کاهش ۶۲,۴ درصدی شکاف جنسیتی خود در سال ۲۰۲۲، کمترین عملکرد را گزارش کرده است.
آمریکای شمالی پیشرفته ترین منطقه از نظر از بین بردن شکاف جنسیتی است. میانگین وزنی جمعیت برای این منطقه ۷۶,۹ درصد است که تعداد سال‌هایی لازم برای کاهش فاصله را از ۶۲ سال به ۵۹ سال کاهش می‌دهد.
اروپا دارای دومین سطح برابری جنسیتی است که در حال حاضر ۷۶,۶ درصد است. بر اساس مجموعه ثابتی از ۱۰۲ کشور تحت پوشش از سال ۲۰۰۶، منطقه یک انتظار ۶۰ ساله برای کاهش فاصله دارد. ایسلند، فنلاند و نروژ بالاترین رتبه‌ها را در جهان و منطقه دارند.
آمریکای لاتین و دریای کارائیب پس از آمریکای شمالی و اروپا در رتبه سوم از همه مناطق قرار دارند. این منطقه ۷۲,۶ درصد از شکاف جنسیتی خود را پر کرده است. بر اساس سرعت فعلی پیشرفت، آمریکای لاتین و دریای کارائیب این فاصله را در ۶۷ سال آینده کاهش خواهند داد. با این حال، در منطقه، تنها شش کشور از ۲۲ کشور فهرست شده در این نسخه، امتیاز شکاف جنسیتی خود را حداقل یک درصد نسبت به سال گذشته بهبود بخشیده‌اند.
در آسیای مرکزی، پیشرفت کلی در کاهش شکاف جنسیتی بدون تغییر نسبت به آخرین نسخه، ۶۹,۱ درصد است. با این سرعت، ۱۵۲ سال طول می‌کشد تا شکاف جنسیتی منطقه‌ای برطرف شود. در سال ۲۰۲۲، آسیای مرکزی چهارمین امتیاز منطقه‌ای بالاتر از هشت منطقه را گزارش می‌کند، درست پس از آمریکای شمالی، اروپا، و آمریکای لاتین و کارائیب.
آسیای شرقی و اقیانوسیه ۶۹ درصد از شکاف جنسیتی خود را کاهش داده‌اند و عملکرد منطقه‌ای خود را نسبت به سال ۲۰۲۱ به میزان اندکی افزایش داده‌اند و ۱۳ کشور از ۱۹ کشور این منطقه، امتیاز خود را بهبود بخشیده‌اند. با این سرعت، آسای مرکزی به ۱۶۸ سال برای از بین بردن شکاف جنسیتی نیاز دارد. با این حال، در داخل منطقه، تفاوت‌های مهمی در پیشرفت کشورها وجود دارد.
کشورهای جنوب صحرای آفریقا دارای ششمین امتیاز منطقه‌ای هستند و ۶۸،۷ درصد از شکاف جنسیتی خود را پر کرده‌اند. این منطقه بالاترین امتیاز شکاف جنسیتی خود را در ۱۶ سال گذشته ثبت کرده است. با سرعت کنونی، ۹۸ سال طول می‌کشد تا شکاف جنسیتی در منطقه از بین برود.
خاورمیانه و شمال آفریقا با میانگین امتیاز جمعیتی ۶۳،۴ درصد، پس از جنوب آسیا، دومین شکاف جنسیتی بزرگ را دارند که هنوز بسته نشده است. پیشرفت منطقه مشابه سال گذشته است که به خاورمیانه و شمال آفریقا یک چارچوب زمانی می‌دهد تا شکاف را در ۱۱۵ سال کاهش دهند.
در میان هشت منطقه تحت پوشش گزارش، در آسیای جنوبی تنها ۶۲,۳ درصد از شکاف جنسیتی در سال ۲۰۲۲ کاهش یافته است و این منطقه پایین‌ترین رتبه را دارد. رکود گسترده در نمرات برابری جنسیتی، بنگلادش و نپال با بسته شدن بیش از ۶۹ درصد شکاف‌های جنسیتی، پیشرو هستند.
شکاف‌های جنسیتی در نیروی کار: یک بحران در حال ظهور
شکاف‌های جنسیتی در نیروی کار تحت تأثیر عوامل بسیاری از جمله موانع ساختاری طولانی مدت، تحولات اجتماعی-اقتصادی و تکنولوژیکی و همچنین شوک‌های اقتصادی است. زنان بیشتری به سمت مشاغل دستمزدی و به طور فزاینده‌ای به سمت‌های رهبری رفته‌اند، با این حال انتظارات جامعه جهانی، سیاست‌های کارفرما، محیط قانونی و در دسترس بودن مراقبت همچنان نقش مهمی در انتخاب رشته‌های تحصیلی و مسیرهای شغلی بازی می‌کنند. دهه ریاضت اقتصادی که پس از بحران مالی جهانی ۲۰۰۸ رخ داد، بخش‌هایی را که هسته زیرساخت‌های اجتماعی را فراهم می‌کنند، محدود کرد و بر وضعیت خانواده‌ها و مراقبان اصلی که اغلب زنان هستند، در طول همه‌گیری تأثیر گذاشته است.
درگیری‌های ژئوپلیتیکی و تغییرات آب و هوایی هر دو به طور نامتناسبی بر زنان تأثیر می‌گذارد. علاوه بر این، تعمیق پیش‌بینی‌شده بحران فعلی هزینه‌های زندگی نیز احتمالاً زنان را شدیدتر از مردان تحت تأثیر قرار می‌دهد، زیرا زنان همچنان به کسب درآمد و انباشت ثروت در سطوح پایین‌تر ادامه می‌دهند.
شکاف‌های جنسیتی در بهبود بازار کار: یک تحلیل درباره برابری جنسیتی در مشارکت نیروی کار در نمونه ثابتی از ۱۰۲ کشور که در شاخص جهانی شکاف جنسیتی گنجانده شده‌اند، نشان می‌دهد که برابری جنسیتی جهانی برای مشارکت نیروی کار به آرامی از سال ۲۰۰۹ کاهش یافته است. با این حال، این روند در سال ۲۰۲۰ زمانی که نمرات برابری جنسیتی طی دو سال متوالی به شدت کاهش یافتو تشدید شد. در نتیجه، در سال ۲۰۲۲، برابری جنسیتی در نیروی کار به ۶۲,۹ درصد رسیده است،که پایین‌ترین سطح ثبت شده از زمان اولین تدوین این شاخص است. در میان کارگرانی که در نیروی کار باقی مانده‌اند، نرخ بیکاری افزایش یافته و تا کنون به طور مداوم برای زنان بالاتر است.
شکاف‌های جنسیتی در کار مراقبت: تأثیر نامتناسب منفی بازار کار در دوران همه‌گیری را می‌توان تا حدی از طریق میزان کار مراقبتی که به هنگام بسته شدن مراکز مراقبت از کودکان و مدارس بر زنان تحمیل شد توضیح داد – الگویی از مسئولیت مراقبتی که قبل از همه گیری مشخص شده بود. بر اساس تجزیه و تحلیل داده‌های سال ۲۰۱۹ از ۳۳ کشور، که ۵۴ درصد از جمعیت در سن کار جهان را تشکیل می‌دهند، سهم مردان از زمان صرف شده در کار بدون دستمزد در کل کار، ۱۹ درصد بوده است، در حالی که برای زنان این میزان ۵۵ درصد است. با افزایش هزینه‌های مراقبت از کودکان، خطر زیادی وجود دارد که تقاضای نامتقارن برای ارائه خدمات مراقبتی بدون مزد به زنان تحمیل شود.
شکاف‌های جنسیتی در رهبری بر اساس صنعت: سهم زنانی که در نقش‌های رهبری استخدام شده‌اند افزایش ثابتی داشته است، از ۳,۳۳ درصد در سال ۲۰۱۶ به ۹,۳۶ درصد در سال ۲۰۲۲. تکمیل کننده آمار شاخص شکاف جنسیتی جهانی، داده‌های فراوانی از LinkedIn برای ۲۲ کشور ارائه می‌دهد. تصویری لحظه‌ای از نمایندگی زنان در رهبری در سال ۲۰۲۲: تنها برخی حوزه‌ها دارای سطوحی نزدیک به برابری جنسیتی در رهبری هستند، مانند سازمان‌های غیردولتی (۴۷درصد)، آموزش (۴۶درصد، و خدمات شخصی و رفاه (۴۵درصد). در انتهای دیگر طیف، محدوده انرژی (۲۰درصد)، تولید (۱۹درصد) و زیرساخت (۱۶درصد) قرار دارند. در حالی که سهم زنان در رهبری در طول زمان افزایش یافته است، زنان با نرخ برابر در صنایع استخدام نشده‌اند. به طور متوسط، زنان بیشتری برای رهبری در صنایعی استخدام شده‌اند که در آن زنان قبلاً نمایندگی بالایی داشتند.
شکاف‌های جنسیتی در نمایندگی سیاسی: زنان بیشتر در رهبری سیاسی تمایل به ایجاد یک اثر الگوی قدرتمند و همچنین تصمیماتی دارند که بخش‌های وسیع تری از جمعیت را نمایندگی می‌کنند. داده‌های شاخص جهانی شکاف جنسیتی پیشرفت زنان در رهبری در مناصب دولتی را نشان می‌دهد. از میان تمامی رؤسای دولت‌های زن در سطح جهان، طولانی ترین دوره صدر اعظمی آلمان به مدت ۱۶,۱ سال، ایسلند به مدت ۱۶ سال، دومینیکا به مدت ۱۴. ۹ سال و ایرلند به مدت ۱۴ سال ریاست جمهوری بوده است. میانگین سهم جهانی زنان در پست‌های وزارتی بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۲۲ تقریباً دو برابر شده و از ۹, ۹ درصد به ۱۶,۱ درصد افزایش یافته است. به طور مشابه، میانگین سهم جهانی زنان در پارلمان از ۱۴،۹ درصد به ۲۲،۹ درصد افزایش یافت.
شکاف‌های جنسیتی در انباشت ثروت: نتایج ناهنجار بازار کار وقتی در طول عمر کاری محاسبه شود، تأثیر زیادی بر انباشت ثروت زنان دارد. علاوه بر این، دسترسی و کنترل نابرابر بر منابع تولید ثروت – مانند بانکداری، سرمایه گذاری، ارث و دارایی – می‌تواند به تقسیم ثروت کمک کند. بر اساس تجزیه و تحلیلی در بررسی برابری ثروت ۳۹ کشور، برجسته‌ترین عواملی که در این نابرابری ثروت مبتنی بر جنسیت نقش دارند، شکاف‌های دستمزد جنسیتی، مسیرهای پیشرفت شغلی نابرابر، شکاف‌های جنسیتی در سواد مالی و رویدادهای زندگی است. برای نقش‌های عملیاتی خط مقدم، شکاف کلی ثروت جنسیتی به ۱۱ درصد می‌رسد. برای نقش‌های حرفه‌ای و فنی، شکاف ثروت جنسیتی تقریباً سه برابر می‌شود و به ۳۱ درصد می‌رسد و برای نقش‌های کارشناسی ارشد و رهبری به ۳۸ درصد افزایش می‌یابد.
شکاف‌های جنسیتی در یادگیری مادام‌العمر و اولویت‌بندی مهارت‌ها: زنان همچنان در رشته‌های تحصیلی و بهداشت و رفاه در مقایسه با مردان بیش از حد حضور دارند و در زمینه‌های علوم، تکنولوژی، ریاضیات کمتر حضور دارند. شکاف جنسیتی در دو زمینه بیشترین شیوع را دارد. با احتساب فارغ التحصیلان همه رشته‌ها، درصد زنان فارغ التحصیل در رشته فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) ۷،۱ درصد است در حالی که ۸،۲ درصد مردان در این زمینه فارغ التحصیل شده‌اند. در بخش مهندسی و ساخت و ساز، این ارقام برای مردان ۲۴،۶درصد و برای زنان ۶،۶ درصد است. در حالی که تقسیم بندی جنسیتی در انتخاب رشته در آموزش سنتی ادامه دارد، داده‌های گزارش امسال نشان می‌دهد که زنان بیش از هر زمان دیگری در حال کسب و ارتقای مهارت‌های آنلاین هستند. علاوه بر این، شکاف‌های جنسیتی آنلاین به میزان قابل توجهی کمتر از آموزش سنتی است.
شکاف جنسیتی در سطوح استرس: بر اساس داده‌ها، این گزارش نشان می‌دهد که بین سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲، استرس گزارش شده در زنان چهار درصد بیشتر از مردان بوده است. این به بار سلامت جهانی در حال رشد از اختلالات روانی و عاطفی می‌افزاید که به طور نامتناسبی بر سلامت و رفاه زنان تأثیر می‌گذارد.