مسیر راهنما به سمت یک فضای امن برای زنان ژاپنی که ناخواسته باردار شده‌اند، با یک علامت ساده مشخص شده است: دو لک لک خندان که یک برگ شبدر به منقار دارند و یک نوزاد خندان را در یک سبد حمل می‌کنند.
اینجا، در تنها «دریچه نوزاد» ژاپن، زنان می‌توانند به‌طور ناشناس نوزادان خود را در بیمارستان «جیکی» رها کنند تا برای فرزندخواندگی به دیگران سپرده شوند. این آخرین راه حل برای کسانی است که نمی‌توانند یا نمی‌خواهند بچه‌ای بزرگ کنند. برخی از زنان از نقاط مختلف کشور می‌آیند زیرا هیچ جا و هیچ کس دیگری ندارند که به آن مراجعه کنند.
دادگاه عالی ایالات متحده که در آستانه لغو حکم سال ۱۹۷۳ مبنی بر قانونی بودن سقط جنین در سراسر کشور است، توجه جهانی را به خود جلب کرده؛ از جمله در ژاپن، که برخی از سخت‌ترین محدودیت‌ها را برای سقط جنین در میان کشورهای ثروتمند دارد.
به گفته مرکز بین‌المللی حقوق باروری، ژاپن یکی از ۱۱ کشور – و تنها یکی از گروه هفت اقتصاد بزرگ – است که زنان را موظف می‌کند که برای سقط جنین رضایت همسر خود را (البته به جز برخی استثنائات) دریافت کنند. در عمل، این الزام که اغلب برای زنان مجرد نیز اعمال می‌شود، به موارد نادر و غم انگیزی منجر شده است که زنان نوزادان خود را در مکان‌های عمومی رها می‌کنند تا بمیرند – چیزی که دریچه نوزاد بیمارستان جیکی قرار است به آن رسیدگی کند.
سقط جنین در ژاپن قانونی است، اما یک جراحی گران قیمت به شمار می‌آید. میزان استفاده از داروهای ضد بارداری در این کشور کم است. قرص‌های صبح روز بعد گران و فقط با نسخه در دسترس هستند. ژاپن همچنان در حال بررسی این موضوع است که آیا قرص‌های سقط جنین را در دسترس شهروندانش قرار دهد یا خیر. سازمان بهداشت جهانی استفاده از این نوع قرص‌ها را راهی ایمن و غیرتهاجمی برای خاتمه بارداری می‌داند.
اما در کشوری که تحت سلطه مردان قرار دارد و در میان اقتصادهای توسعه یافته از نظر توانمندسازی و پیشرفت زنان در رتبه پایینی قرار دارد، ارائه گزینه‌های کنترل باروری برای زنان کند بوده است. برای مثال، ژاپن در سال ۱۹۹۹ قرص‌های ضدبارداری را پذیرفت و به آخرین کشور صنعتی تبدیل شد که پس از ۴۴ سال بحث، این کار را انجام داد. این در حالی است که همان سال وزارت بهداشت و بهزیستی ژاپن استفاده از ویاگرا را تنها در مدت شش ماه تایید کرد.
میزوهو فوکوشیما، سیاستمدار زن از اقلیت سوسیال دموکرات، در یک کمیته گفته است: «آیا ژاپن هنوز در قرون وسطی است؟ سقط جنین هزینه زیادی دارد و دسترسی به بیمارستان‌ها بسیار دشوار است. به همین دلیل است که تعداد نوازادانی که در توالت به دنیا می‌آیند و سپس آنها را رها می‌کنند یا می‌کشند پایانی ندارد.»
تنها در سال مالی ۲۰۱۸، ۲۸ مورد نوزادکشی در مورد کودکان زیر یک سال گزارش شده است. به گفته وزارت بهداشت ژاپن، هفت نفر از آنها در روز تولد کشته شدند. در سال جاری، تاکنون حداقل شش مورد شناخته‌شده از زنانی که نوزادان تازه متولد‌شده را در اماکن عمومی رها کرده‌اند، گزارش شده است.
نبود گزینه
فقدان گزینه‌ها می‌تواند عواقب سنگینی برای زنانی مانند یوریکو، ۲۶ ساله داشته باشد که امیدهایش برای آینده با یک بارداری ناخواسته از بین رفت. او وقتی با پدر بچه‌اش آشنا شد حدود یک ماه بود که قرص مصرف می‌کرد و فکر می‌کرد که اقدامات احتیاطی درست را انجام می‌دهد. اما چند ماه بعد متوجه شد که در هفته ششم بارداری است.
او برای ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی کرده بود و آماده بزرگ کردن فرزند نبود. اما زمانی که به بیمارستان هوکایدو در شمال ژاپن رفت، به او گفته شد که باید دو هفته برای این عمل صبر کند، زیرا جنین او خیلی کوچک است. در این بین به او گفته شد که با وجود ازدواج نکردن، باید رضایت پدر نوزاد را جلب کند.
یوریکو می‌گوید: «با وجود داشتن تهوع صبحگاهی و بیماری اعصاب او، پرواز ۹۰ دقیقه‌ای به توکیو برای گرفتن امضای پدر بچه بسیار سخت بود. واقعاً نگران بودم که تصمیمم ممکن است اشتباه باشد، نگران این بودم که حتی وقتی به آنجا رسیدم پدر بچه پیدایش نشود. باید بلیط هواپیمای گران قیمتی می‌خریدم؛ تنها به خاطر یک تکه کاغذ در دست که امضای او را زیرش نیاز داشتم. از بدترین سناریو می‌ترسیدم: اینکه مجبور باشم با کاغذ به خانه بروم، بدون امضا.»
خطرات جهانی پشت مبارزه با سقط جنین در آمریکا
با مصرف قرص ضد بارداری، یوریکو قبلاً جرو اقلیت زنان ژاپنی است که به جای تکیه بر مرد برای استفاده از کاندوم یا خارج کردن آلت، روش پیشگیری از بارداری خوراکی را انتخاب کرده است. در ژاپن استفاده از قرص ضد بارداری بین حدود سه درصد در نوسان بوده است.
طبق گزارش سال ۲۰۱۹ سازمان ملل در مورد استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری و تخمین‌های انجمن تنظیم خانواده ژاپن، این درصد پایین به فقدان آگاهی و آموزش و همچنین انگ اجتماعی بر می‌گردد.
در طول آن دو هفته، یوریکو درباره سقط جنین با جراحی تحقیق کرد و این تحقیقات باعث وحشت او شد. سرانجام نظرش را در مورد سقط جنین تغییر داد. او دیگر قصد ندارد در مقطع کارشناسی ارشد شرکت کند. یوریکو هر روز به تصمیم خود و گزینه‌های محدودی که در آن روزهای ابتدایی و پر هرج و مرج با آن روبه‌رو بود فکر می‌کند.
یوریکو، که قرار است ماه آینده مادر شود می‌گوید: «من هر روز صبح با فکر سقط جنین و این که همه چیز می‌توانست متفاوت باشد، از خواب بیدار می‌شوم. اگر راه‌های کم‌تهاجمی مانند قرص‌های سقط جنین مانند سایر کشورها در دسترس بود، فکر می‌کنم می‌توانستم از آن استفاده کنم.»
قرص‌های صبح روز بعد، (قرص‌های ضد بارداری اورژانسی که در عرض ۷۲ساعت پس از رابطه جنسی محافظت‌نشده مصرف می‌شوند)، در ژاپن وجود دارند، اما گرانند و فقط با نسخه در دسترس هستند، به این معنی که زنان اگر نتوانند به‌موقع به پزشک مراجعه کنند، در معرض خطر بارداری قرار می‌گیرند.
اگرچه ژاپن اکنون در حال بررسی صدور مجوز قرص‌های سقط جنین است که در سطح جهان رونق دارد و دهه‌هاست در بسیاری از نقاط جهان در دسترس بوده، احتمال دارد مقامات بهداشتی همچنان برای تجویز این قرص‌ها شرط رضایت همسر را مطرح کنند و انتظار می‌رود این قرص‌ها حدود ۷۴۰ دلار قیمت‌گذاری شوند.
کازوکو فوکودا، یک فعال حقوق باروری که پروژه ناندناینو (چرا آن را نداریم؟) را رهبری می‌کند، می‌گوید: «قانون زنان را از سقط جنین باز نمی دارد. اما وقتی صحبت از رضایت مرد به میان می‌آید، گاهی اوقات زنان نمی‌توانند آن را دریافت کنند، و در نهایت نمی‌توانند سقط جنین کنند.»
بر اساس قانون حمایت از مادر مصوب سال ۱۹۴۸، زنان موظف بودند برای خاتمه بارداری خود رضایت کتبی از همسر خود بگیرند. در سال ۲۰۱۳، وزارت بهداشت تصریح کرد که این قانون برای زوج‌های مجرد اعمال نمی‌شود و سال گذشته، زنان متاهلی که بتوانند ثابت کنند اساساً ازدواج‌شان به دلیل خشونت خانگی یا دلایل دیگر پایان یافته است، از کسب اجازه مرد معاف شدند.
اما مانند مورد یوریکو، بسیاری از بیمارستان‌ها به هر حال این الزام را برای زنان مجرد اعمال می‌کنند. کومی تسوکاهارا، عضو موسس سازمان اقدام برای سقط جنین امن در ژاپن می‌گوید: «اطلاعیه وزارت بهداشت از نظر قانونی الزام آور نیست و به کلینیک‌ها اجازه می‌دهد تا شیوه‌ها و قیمت‌گذاری‌های خود را برای ارائه سقط جنین ایجاد کنند.»
تسوکاهارا می‌گوید: «بحث‌های زیادی درباره سقط جنین و نگاه به حقوق باروری به عنوان حقوق بشر در سازمان ملل وجود دارد، و همچنین بحث درباره اینکه حقوق جنین نمی‌تواند بر حقوق زنان مقدم باشد مطرح است. امیدوارم که هم در ژاپن و هم در ایالات متحده، با نگاه کردن به این بحث‌ها، افراد بیشتری بتوانند این موضوع را درک کنند.»
بر اساس گزارش مرکز حقوق باروری، ۱۰ کشور دیگری که زنان در آنها برای سقط جنین نیاز به رضایت همسر دارند عبارتند از: سوریه، یمن، عربستان سعودی، کویت، گینه استوایی، امارات متحده عربی، تایوان، اندونزی، ترکیه و مراکش. کمیته رفع تبعیض علیه زنان سازمان ملل متحد از ژاپن خواسته است تا شرط رضایت برای سقط جنین را حذف کند. در سال ۲۰۲۰، کره جنوبی شرط رضایت همسر خود را حذف کرد، اما فعالان می گویند که برخی از پزشکان هنوز هم آن را درخواست می‌کنند.
انجمن زنان و زایمان ژاپن از اظهار نظر در مورد این گزارش خودداری کرد و انجمن متخصصان زنان و زایمان ژاپن به درخواست اظهار نظر پاسخ نداد.
کاهش نرخ زاد و ولد
در سال‌های اخیر، برخی از سیاستمداران این سوال را مطرح کرده‌اند که آیا اساسا در ژاپن زنان باید به سقط جنین دسترسی داشته باشند یا با توجه به کاهش جمعیت و نرخ پایین زاد و ولد در کشور این موضوع باید ممنوع شود.
با این حال، مدافعان معتقدند که سلامت باروری و جنسی زنان چیزی کاملاً جدا از نیازهای جمعیتی کشور است و آن را بخشی از دستیابی به برابری جنسیتی گسترده‌تر در یک جامعه مردسالار با نقش‌های جنسیتی عمیق می‌دانند.
فوکودا، فعال مدنی در این مورد می‌گوید: «وقتی برای صحبت در مورد [حقوق باروری] نزد سیاستمداران می‌روم، آنها گاهی از من می پرسند، چرا از وسایل پیشگیری صحبت می کنی در حالی که ما با بحران تعداد کم نوزادان روبه‌رو هستیم؟ موضوع این نیست. اما با این حال، من فکر می‌کنم که مسائل مربوط به تولید مثل همیشه در چارچوب سود ملی به جای انتخاب زنان در نظر گرفته می‌شود. در واقع موضوع باید ایجاد یک سیستم اجتماعی باشد که بتواند بیشتر از این زنان حمایت کند و دسترسی زنان به سقط جنین را فراهم کند.»
در این میان، بیمارستان جیکی در کوماموتو، استان جنوبی ژاپن، به یکی از معدود پناهگاه‌های امن برای زنانی که حاملگی‌های ناخواسته دارند، تبدیل شده است. «دریچه کودک» در سال ۲۰۰۷ افتتاح شد و از آن زمان به عنوان یک گزینه غیر معمول و بحث‌برانگیز تبدیل شده است. تا کنون، ۱۶۱ زن فرزندان خود را در اینجا رها کرده‌اند – به طور متوسط تقریباً یک زن در هر ماه.
به گفته وزارت بهداشت ژاپن، حدود ۱۴۰ هزار سقط جنین در سال ۲۰۲۰ انجام شد. به گفته تاکشی هاسودا، مدیر بیمارستان جیکی، نوزادان بین ۷۴۰ تا سه هزار دلار قیمت دارند و به یک تجارت سودآور برای ارائه‌دهندگان سقط جنین تبدیل شده‌اند.
هاسودا می‌گوید که بیمارستان جیکی همچنین به زنانی که گاه با اطلاع از حمایت‌های دولتی، مانند پرداخت‌های رفاهی با نوزاد خود به خانه بازمی‌گردند، مشاوره ارائه می‌دهد. برای کمک به مادران جدا شده، بیمارستان زایمان‌های محرمانه را در ماه دسامبر آغاز کرده و از آن زمان تاکنون سه نوزاد را بدون ثبت نام مادر به دنیا آورده است.
هسودا گفت: «افرادی که در تلاش برای سقط جنین هستند اغلب احساس شرم می‌کنند، بنابراین احساس می‌کنند که در موقعیتی نیستند که واقعاً حقوق خود را مطالبه کنند، خواه این حق کاهش هزینه‌ها یا سایر دسترسی‌ها باشد و از آنجایی که این افراد واقعاً صدای خود را بلند نمی‌کنند، دشوار است که چنین موضوعاتی مانند ایالات متحده به موضوعات روز در ژاپن تبدیل شوند.»
او می‌گوید اگرچه ژاپن کشوری مذهبی نیست، اما احساس مسئولیت اجتماعی قوی دارد که به بحث در مورد سقط جنین و احساس شرم در میان زنانی که این روش را مد نظر دارند، دامن می‌زند.
هر چند وقت یک بار، پرستاران این مرکز با زنانی که نوزادان خود را ترک می کنند ملاقات می‌کنند. زنانی که با مشکلات مالی دست و پنجه نرم می‌کنند، سؤالات اخلاقی در مورد خاتمه بارداری دارند یا نگران آسیب‌دیدگی مجدد پس از استرس سقط جنین قبلی هستند.
هاسودا می‌گوید: «بسیاری در ژاپن باردار و منزوی هستند و نمی‌توانند از اطرافیان خود کمک دریافت کنند و از اینکه دیگران از بارداری‌شان مطلع شوند نگرانند. برای این افراد، ما آخرین راه‌حل هستیم.»
منبع: واشنگتن‌پست