سه مقام آشنا با سیاست‌های ایران در دور زدن تحریم‌ها به خبرگزاری رویترز گفتند افزایش قیمت نفت به دلیل حمله نظامی روسیه به اوکراین سبب شده که جمهوری اسلامی چندان شتابی برای احیای توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ با قدرت‌های جهانی برای لغو تحریم‌های بانکی و نفتی نداشته باشد.
مذاکرات وین برای احیای توافق هسته‌ای بعد از ۱۳ ماه به بن‌بست رسیده است. بزرگ‌ترین مانع بر سر حصول توافق در حال حاضر خودداری آمریکا از خروج سپاه پاسداران از فهرست گروه‌های تروریستی وزارت امور خارجه آمریکاست. ترامپ در سال ۲۰۱۹ برای نخستین بار سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به عنوان شاخه‌ای از ارتش یک کشور در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داد. جمهوری اسلامی امید داشت با لغو تحریم‌ها مشکلات اقتصادی را که سبب نارضایتی عمیق مردم در ایران شده کاهش دهد.
در حالی که هدف نهایی هنوز احیای مجدد توافق و لغو تحریم‌هاست، مقامات ایرانی به رویترز گفتند که افزایش قیمت نفت دریچه‌ای از فرصت را برای ایران باز کرده و به اقتصاد زمینگیر جمهوری اسلامی فرصت تنفس داده است.
یک مقام ارشد ایرانی که از ذکر نامش خودداری کرد، به رویترز گفت:
«برنامه هسته‌ای ما طبق برنامه پیش می‌رود و زمان به نفع ماست. اگر مذاکرات شکست بخورد، پایان دنیا نخواهد بود. این واقعیت که اقتصاد ایران اکنون چندان متکی به احیای توافق نیست، در صورت از سرگیری مذاکرات، یک اهرم فشار قوی برای مذاکره‌کنندگان ایرانی ایجاد می‌کند.»
وزارت خارجه ایران که مذاکرات هسته‌ای را پیش می‌برد، به درخواست‌های رویترز برای اظهار نظر پاسخ نداد.
افزایش صدور نفت ایران به چین به ضرب تخفیف‌های ویژه
در اثر تحریم نفتی ایران، صادرات نفت ایران که چهارمین ذخایر بزرگ نفت خام جهان را در اختیار دارد، از دو میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز به ۲۰۰ هزار بشکه در روز در سال ۲۰۱۸ کاهش یافت. تهران با کاهش تعهداتش در توافق هسته‌ای و نصب سانتریفیوژهای پیشرفته برای سرعت بخشیدن به غنی‌سازی اورانیوم به خروج آمریکا از برجام پاسخ داد.
بر اساس گزارش کپلر که جریان صدور نفت در جهان را رصد می‌کند، ایران در سه ماه اول سال جاری میلادی روزانه حدود ۸۷۰ هزار بشکه نفت صادر کرده است. به این ترتیب ایران در حال حاضر نیمی از حجم نفتی را که در صورت لغو تحریم‌های آمریکا می‌تواند بفروشد، صادر می‌کند اما به دلیل افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی، همان درآمدی را به جیب می‌زند که در شرایط عادی می‌توانست از محل صدور نفت به دست آورد. بنابراین ضرورتی هم به انعطاف در مذاکرات احساس نمی‌کند.
یک مقام ایرانی در صنعت نفت به رویترز گفت که ایران در حال حاضر حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه نفت در روز صادر می‌کند. عمده خریدار نفت ایران با برخورداری از تخفیف‌های ویژه چین است. مقامات ایرانی از افشای میزان تخفیف‌ها خودداری کرده‌اند.
قیمت نفت خام در بازارهای جهانی همچنان بالاست. قیمت نفت برنت در ماه مارس به ۱۳۹ دلار در هر بشکه رسید که بالاترین قیمت از سال ۲۰۰۸ بود.
مجلس شورای اسلامی در اسفند ۱۴۰۰ سقف صادرات نفت و میعانات گازی را از یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز در سال گذشته به یک میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه در روز به قیمت هر بشکه ۷۰ دلار افزایش داد.
مهارت جمهوری اسلامی در دور زدن تحریم‌ها
ایالات متحده آمریکا در پاسخ به درخواست ایران برای خروج سپاه پاسداران از فهرست گروه‌های تروریستی وزارت خارجه آمریکا می‌گوید اگر ایران خواهان لغو تحریم‌های فرابرجامی است باید به نگرانی‌های فرابرجامی آمریکا هم رسیدگی کند. مقامات جمهوری اسلامی اما می‌گویند بعد از یک دهه تحریم، در دور زدن تحریم‌ها ماهر شده‌اند. جهاد آزور، مدیر بخش خاورمیانه و آسیای مرکزی صندوق بین‌المللی پول (IMF) در مصاحبه با رویترز گفت اقتصاد ایران طی چند سال گذشته با تحریم‌ها سازگار شده است:
«افزایش قیمت نفت همزمان با افزایش تولید نفت در ایران درآمدهای جمهوری اسلامی را افزایش داده است.»
با این حال، هنری روم، تحلیلگر ایران در گروه مشاوره اوراسیا به رویترز گفت که جمهوری اسلامی ارزش کاهش تحریم‌ها را دست‌کم می‌گیرد و توانایی‌های خود در دور زدن تحریم‌ها در درازمدت را زیاد از حد ارزیابی می‌کند. به گفته روم درآمد بیشتر از صدور نفت با وجود تحریم‌ها و تمرکز قدرت‌های غربی بر جنگ اوکراین سبب شده که مسئولان جمهوری اسلامی در مذاکرات جسورتر و خواهان توافقی قوی‌تر باشند.
واهمه حاکمان جمهوری اسلامی از شورش‌ها
با این‌حال تحریم‌ها همچنان تأثیر عمده‌ای بر زندگی روزمره در ایران دارد، به این معنی که همه از غنی تا فقیر تحت تأثیر تورم فزاینده، سقوط ارزش ریال و افزایش بیکاری قرار دارند.
به گفته یک مقام سابق جمهوری اسلامی در مصاحبه با رویترز، حاکمان جمهوری اسلامی که از از سرگیری اعتراضات واهمه دارند، از لغو تحریم‌های اقتصادی همچنان استقبال می‌کنند.
این مقام سابق در ادامه مصاحبه با رویترز افزود: هنوز مردم از مزایای افزایش درآمدهای نفتی برخوردار نشده‌ا‌ند.
سعید لیلاز، تحلیلگر ایرانی در مصاحبه با رویترز گفت فساد اقتصادی و سوءمدیریت‌ها که درآمد مورد نیاز برای سرمایه گذاری و ایجاد شغل و توسعه را کاهش داده است چالشی بزرگ‌تر از تحریم‌هاست.
نرخ تورم رسمی در ایران حدود ۴۰ درصد است. برخی اما نرخ تورم را بالای ۵۰ درصد تخمین می‌زنند. تقریبا نیمی از جمعیت ۸۲ میلیونی ایران زیر خط فقر هستند. برآوردهای غیررسمی حاکی از آن است که نرخ بیکاری بسیار بالاتر از نرخ رسمی ۱۱ درصد است.
الکس واتانکا، مدیر برنامه ایران در موسسه خاورمیانه به رویترز گفت: «همه شاخص‌های اقتصادی حاکی از بدتر شدن وضع اقتصادی در ایران است.»
قیمت کالاهای اساسی مانند نان، گوشت و برنج، روزانه در حال افزایش است. رسانه‌های ایران اغلب از اخراج و اعتصاب کارگرانی که ماه‌ها حقوق نگرفته‌اند، از جمله در کارخانه‌های دولتی گزارش می‌دهند. خانه‌دار شدن در تهران برای خیلی‌ها غیر ممکن است. قیمت مسکن در ماه‌های اخیر در برخی مناطق پایتخت حدود ۵۰ درصد افزایش یافته است.