ایرج مسجدی، سفیر ایران در عراق چهارشنبه ۵ ژانویه/۱۵ دی اعلام کرد که به زودی دور پنجم گفتوگوهای ایران با عربستان سعودی در بغداد آغاز میشود. مسجدی در مصاحبه با رسانه عراقی «العهد» یادآوری کرد که ایران و عربستان «ظرفیتها و پتانسیلهای بزرگی» دارند. سفیر ایران در عراق همچنین بر ضرورت گفتوگوهای منطقهای برای حل تنشها تأکید کرد.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران روز گذشته در گفتوگو با شبکه الجزیره خاطرنشان کرد که عربستان مایل به گفتوگو درباره پروندههای منطقهای است، اما در حال حاضر گفتوگوها بر روابط دوجانبه متمرکز است. امیرعبداللهیان افزود:
«ما به اهمیت یک گفتوگوی گسترده منطقهای شامل عربستان، مصر و ترکیه برای حل مشکلات منطقه اعتقاد داریم.»
عربستان سعودی بهتازگی با صدور ویزا برای سه دیپلمات جمهوری اسلامی ایران که در دفتر سازمان همکاریهای اسلامی، واقع در جده فعالیت خواهند کرد، موافقت کرده است. وزیر امور خارجه ایران در ادامه مصاحبه با الجزیره ضمن استقبال از این اقدام عربستان گفت:
«نمایندگان ما در سازمان همکاری اسلامی به جده باز خواهند گشت و این اقدامی مثبت به شمار میرود.»
پیچیدگیهای روابط ایران و عربستان
در سالهای اخیر، جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی در بسیاری از مناقشات منطقهای از جمله در عراق، سوریه، لبنان و به ویژه در یمن درگیر اختلافات درازدامنی هستند. با این حال، تحولات منطقهای نشاندهنده دور تازهای از کاهش تنشها در منطقه و تلاش برای ایجاد ثبات از طریق همکاری است: کاهش تنش میان قطر و دیگر کشورهای حاشیه جنوبی خلیح فارس از یک سو و طرحهای امارات متحده عربی و ترکیه برای گسترش روابط اقتصادی از سوی دیگر، حاکی از بهبود روابط میان قدرتهای منطقهای است. در همین راستا تاکنون با پادرمیانی عراق، ایران و عربستان در بغداد چهار دور مذاکره را پشت سر گذاشتهاند.
مصیب نعیمی، کارشناس مسائل خاورمیانه در گفتوگو با خبرگزاری کار ایران (ایلنا) در بررسی علل وقفه چهارماهه ایجاد شده در مذاکرات ایران و عربستان سعودی علیرغم اراده تهران برای حضور در دور پنجم این گفتوگوها گفت در مسیر این گفتوگوها برخی پیچیدگیها نیز وجود دارد که دستیابی به توافق را سخت میکند.
نعیمی در ادامه این گفتوگو گفت:
«عربستان به دنبال این است که بدون صرف هزینه و پذیرش شکست، صحنه یمن را ترک کند و تصورش این بود که میتواند در مسیر مذاکره با تهران به این خواست دست پیدا کند که این موضوع محقق نشد چرا که ایران حاضر نیست هزینه اشتباهات عربستان را بپردازد.»
پادشاه عربستان برای نخستین بار در حدود شش سالی که از تشدید بحران میان تهران و ریاض و قطع کامل مناسبات آنها میگذرد، در شهریور سال جاری در یک سخنرانی از پیش ضبط شده برای هفتادوششمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل با لحنی متفاوت از سالهای قبل اظهار امیدواری کرده بود که مذاکرات سعودی با طرف ایرانی به «نتایج قاطعی در زمینه اعتمادسازی و همکاری بر پایه احترام به حق حاکمیت و عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر» منجر شود.
پادشاه سعودی در همین حال افزوده بود:
«اهمیت دارد خاورمیانه منطقهای عاری از سلاح کشتار همگانی باشد و بر این اساس از تلاشهای جامعه بینالمللی برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هستهای حمایت میکنیم.»
میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه نزد سازمانهای بینالمللی در وین شامگاه گذشته در آستانه این تحولات با انتشار پیامی در توییتر اعلام کرد در دیدار با نماینده عربستان و همکاران او از ریاض درباره وضعیت گفتوگوهای وین برای احیای برجام گفتوگو کرده است. ریاض با این استدلال که از دستیابی ایران به سلاح هستهای بیم دارد، خواهان سهیم شدن در مذاکرات وین است. ریاض همچنین در تلاش است با حضور در وین جایگاه خود در منطقه را به عنوان کشوری تاثیرگذار احیا کند.