علی رضوانیزاده، رییس انجمن کشت فراسرزمینی میگوید تاجیکستان کشور مناسبی برای کشت فراسرزمینی نیست و «با توجه به مولفههای تعیین شده، کشاورزی در تاجیکستان توجیه اقتصادی ندارد.»
ابراهیم رئیسی در شهریورماه برای حضور در نشست همسایگان افغانستان به تاجیکستان سفر کرد و یکی از موضوعات اصلی در مذاکره با امامعلی رحمان، رئیسجمهور این کشور احیای قراردادهای کشت فراسرزمینی بود.
روابط سیاسی ایران و تاجیکستان در دو دهه گذشته فراز و فرودهای بسیاری داشته است. مقامهای جمهوری اسلامی و واحدی در سپاه قدس از فعالیتهای حزب نهضت اسلامی در این کشور حمایت میکنند. این درحالی است که دولت تاجیکستان این گروه را «تروریستی» میداند.
در سال ۱۳۹۴ ایران از محیالدین کبیری، رهبر حزب نهضت اسلامی برای شرکت در کنفرانس وحدت اسلامی در تهران، دعوت کرد. این موضوع خشم مقامهای تاجیک را برانگیخت.
چند ماه بعد دوشنبه روابط اقتصادی و سیاسی خود با تهران را به حداقل رساند و فعالیت کمیته امداد در این کشور را ممنوع کرد. همچنین همکاری برای رسیدگی به پرونده بابک زنجانی که بخشی از دارایی خود را به آنجا منتقل کرده بود نیز متوقف شد. در مقابل ایران نیز همکاری برای ساخت چند پروژه عمرانی از جمله ساخت نیروگاه آبی و سد در این کشور را کنار گذاشت.
رییس انجمن کشت فراسرزمینی میگوید همین تجربه تلخ سردی روابط دو کشور سبب شده است تا بازگشت به تاجیکستان دشوار باشد:
«با تیره شدن روابط سیاسی ایران و تاجیکستان، این کشور سرمایهگذاران ایرانی را از کشور خود اخراج کرد و اجازه سرمایهگذاری برای ایرانیان را دشوار کرد. باید بگویم این خاطره بد همچنان در ذهن ما باقی مانده و باعث شد کمتر ایرانی رغبتی برای ورود به این اقتصاد از خود نشان دهد.»
از سوی دیگر موضوعی که اجرای قراردادهای کشت فراسرزمینی در تاجیکستان را دشوار میکند، فقدان زمینهای کشاورزی بزرگ برای تأسیس مجتمعهای کشاورزی است. رضوانیزاده میگوید:
«به سختی میتوان در این کشور یک مزرعه ۱۰ هزار هکتاری پیدا کنیم وقتی نتوانیم در کشوری کار بزرگ انجام دهیم در واقع در آن کشور کشاورزی معیشتی کردهایم این در حالیست که میتوان با هزینه کم بیش از ۱۰۰ هزار هکتار زمین در روسیه، قزاقستان، برزیل، اوکراین، ونزوئلا و اجاره کنیم.»
او در مورد برنامه امنیت غذایی و انتقال کشت گندم و جو به این کشور گفت:
«کشت گندم، جو، ذرت و دانههای روغنی در وسعت ۳ یا ۴ هزار هکتار برای ما امنیت غذایی ایجاد نمیکند. ما سالیانه ۲ میلیون تن روغن وارد کشور میکنیم برای تولید این میزان روغن در کشور به ۶ الی ۷ میلیون تن دانه روغنی نیاز است تولید این میزان دانه روغنی در تاجیکستان برای ما مقدور نیست همانگونه که اشاره کردم در این کشور به سختی میتوان زمین در مقیاس وسیع اجاره کرد.»
مشکل دیگر در توسعه روابط کشاورزی میان دو کشور، هزینه بالای حمل و نقل است. براساس گفتههای این فعال اقتصادی، «هزینه حمل یک تن کالا از تاجیکستان به ایران بین ۸۰ تا ۱۰۰ دلار میشود؛ افزون بر این سالی یک بار میتوان زمین را در این کشور زیر کشت برد. این در حالیست که در ونزوئلا سالی ۳ بار میتوان در یک زمین کشت کرد. همچنین هزینه حمل یک تن کالا از ونزوئلا تا بنادر جنوبی ایران ۵۵ دلار میشود.»