چندین مقام ارشد آمریکایی به منطقه خلیج فارس سفر کردهاند تا متحدان عرب خود را متقاعد کنند که ایالات متحده در حال عقبنشینی نیست. روز شنبه، ۲۹ آبان / ۲۰ نوامبر لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا در نشست سالانه «گفتوگوی منامه» در بحرین، که مهمترین کنفرانس امنیتی منطقهای محسوب میشود، حضور یافت.
آستین در کنفرانس گفت متوجه شده است که نگرانیهای بسیاری وجود دارد. آستین تأکید کرد که دهها هزار سرباز آمریکایی در منطقه مستقر هستند و در منطقه خواهند ماند: «ما از منافع خود دست نمیکشیم». کشورهای خلیج فارس در درجه نخست از سوی ایران احساس خطر میکنند که شبکهای از شبهنظامیان نیابتی وفادار به خود را در منطقه ایجاد کرده و مخالفان خود را با ناوگان پهپادهای خود و شلیک موشکهای منظم تهدید می کند. آستین گفت آمریکا میتواند با قاطعیت به تجاوز ایران در هر زمان و مکانی پاسخ دهد. او با انتقاد از پیشبرد برنامه هستهای ایران در ماههای اخیر گفت:
«ما همچنان به نتیجه دیپلماتیک مذاکره هستهای پایبندیم اما اگر ایران مایل به تعامل جدی نباشد، تمام گزینههای لازم را برای حفظ امنیت ایالات متحده بررسی میکنیم.»
لوبد آستین چالشهای امنیتی که ایران ایجاد میکند فراتر از مسئله هستهای آن دانست و افزود:
«ایران در این منطقه و فراتر از آن به چالشها دامن میزند و این به تضعیف صلح و ثبات برای همه ما منجر شده است.»
او با بیاناینکه همسایههای ایران در حال حاضر مسیر بهبود روابط خود با ایران را آغاز کردهاند گفت آمریکا از این اقدامات پشتیبانی میکند و از ایران میخواهد گامهایی در راستای کاهش خشونت و درگیری در منطقه ایفا کند.
آستین و دیگر فرستادگان واشنگتن در منامه از جمله برت مک گورک، هماهنگکننده مسائل خاورمیانه و شمال آفریقا در شورای امنیت ملی آمریکا و رابرت مالی، نماینده آمریکا در امور ایران دریافتند که متحدان آمریکا در منطقه دیگر به چنین اظهاراتی اعتماد ندارند. تردیدهای قابل توجهی در مورد اطمیناندهیهای آمریکا وجود دارد؛ بهویژه در مورد تمایل دولت جو بایدن به استفاده از ابزار نظامی برای محافظت از منافع خود در برابر حملات ایران.
فرهاد علاءالدین، رئیس «شورای مشورتی عراق» مستقر در بغداد، گروه متشکل از مسئولان دولتی سابق عراق، سفیران، مدیران عامل، اقتصاددانان، وکلا و استادان دانشگاه، در جلسه پرسش و پاسخ ضمن اشاره به اعلام آمریکا مبنی بر خارج کردن نیروهای رزمی خود از عراق تا پایان سال جاری میلادی و خروج عجولانه از افغانستان، به آستین گفت: «متحدان منطقهای شما نگران هستند.»
در دو روز اخیر شنیده میشد که شرکای دیرینه واشنگتن امیدوارند تضمینهای ملموستری از سوی آمریکاییها دریافت کنند. کارگزاران و ناظران کشورهای عرب خلیج فارس ظاهر وزیر دفاع آمریکا را ناامیدکننده توصیف کردند. روزنامه فرانکفورتر آلگماینه آلمان نوشته است یکی از تندترین منتقدان این گروه از ناظران میگوید:
«یا آمریکاییها حقیقت را به ما نمیگویند یا واقعاً نمیدانند چه میکنند.»
سفر آستین به خلیج فارس در زمان حساسی انجام شده است. انتظار میرود مذاکرات در مورد مناقشه هستهای با ایران کمتر از یک هفته دیگر از سر گرفته شود. رژیم تهران در این اواخر برنامه هستهای خود را چنان پیش برده که به نقطهای نزدیکتر میشود که مذاکرات برای بازگشت به توافق هستهای دیگر ارزشی نخواهد داشت. وزیر دفاع آمریکا به این موضوع اشاره کرد و گفت اگر واشنگتن خواهان راه حل دیپلماتیک باشد، اما ایران بهطور جدی به دنبال چنین راه حلی نباشد، آنها «همه گزینههای لازم را بررسی خواهند کرد».
فرانکفورتر آلگماینه نوشته است، بزرگترین مشکلِ اعتبار اقدامات واشنگتن دقیقاً در مسئله شکست احتمالی مذاکرات هستهای و تشدید این بحران نهفته است. بهنظر میرسد رژیم ایران در این زمینه مجهزتر است و تمایل رئیس جمهوری آمریکا برای استفاده از تمام گزینهها بسیار محدودتر از بیم رژیم ایران از قرار گرفتن تحت تحریمهاست. رابرت مالی در منامه گفت «عنصر فشار در دیپلماسی نیز وجود دارد». او اعلام کرد که اگر مذاکرات هستهای واقعاً با شکست مواجه شود، ایران بیش از همه باید روی مذاکرات دیگری هم حساب باز کند.
برت مک گورک نیز خروج از افغانستان را دلیلی بر خروج آمریکا از منطقه ندانست و گفت:
«اهداف دولت آمریکا ایجاد ائتلافها و مشارکت در برابر چالشهایی است که منطقه را تهدید میکنند. واشنگتن در پی کاهش تنشهاست و از کشورهای منطقه در حفاظت از سرزمین خود در برابر پهپادهای ایران پشتیبانی میکند.»
با این حال به دلیل توجه به مذاکرات آتی هستهای بهنظر میرسد که برخی تحریکات ایران و نیروهای نیابتی آن در منطقه بدون پاسخ قاطع واشنگتن باقی مانده است؛ از جمله حمله پهپادی به یک پایگاه آمریکایی در جنوب سوریه در ماه اکتبر. برت مک گورک گفت واشنگتن درگیر بازی دو طرفه نمیشود. او تأکید کرد که «ایالات متحده از منطقه نمیرود» و فقط اهداف معتدلتر و واقعیتری را در پیش گرفته است.
متحدان آمریکا نیز مدتهاست که مواضع معتدلتری در پیش گرفتهاند. پس از سالها سیاستها و لفاظیهای تقابلآمیز، اکنون برای کاهش تنش و آرامش، سیاست جدیدی در کشورهای عرب خلیج فارس تبلیغ میشود. امارات متحده عربی رسماً اعلام کرده است که بهمنظور کاهش وابستگی این کشور به درآمدهای نفتی و گازی اکنون باید بازسازی اقتصاد در اولویت قرار گیرد. یکی از کارمندان دولتی ابوظبی از «دوران جدید» سخن میگوید. عربستان سعودی دوباره گفتوگو با ایران را آغاز کرده است. عبدالعزیز ساغر، مؤسس اندیشکده «مرکز تحقیقات خلیج فارس» میگوید: «بدبینیها نسبت به ایالات متحده در عربستان سعودی عامل اصلی است». او در مورد بخت موفقیت مذاکرات ایران و عربستان سعودی تردید دارد و میگوید:
«طرف سعودی انتظارات خاصی دارد، ایرانیها عمدتاً گفتوگو را فقط برای گفتوگو میخواهند.»
این مشکل مشترک آمریکا و متحدان آن در خلیج فارس است: ایران تاکنون تحت تأثیر فشارها قرار نگرفته است و اینکه آیا کاهش فشار، رژیم ایران را به تغییر رفتارِ مخرب خود سوق خواهد داد یا خیر، جای سئوال دارد.