دو هزار کارگر در خدمت شرکت‌های خصوصی استخراج زغال سنگ در زرند کرمان قرار گرفته‌اند. به گزارش خبرگزاری کار ایران (ایلنا) کارفرما با تحریف قراردادها و با بی‌خبر گذاشتن عامدانه کارگران از مفاد قراردادهایی که صرفاً بر اساس بهره‌کشی از کارگران تدوین شده‌اند و حتی با قوانین وزارت کار جمهوری اسلامی هم مطابقت ندارند دستمزد کارگران را حدود ده میلیون تومان اعلام می‌کنند. دریافتی کارگران اما در ازای استخراج پنج واگن زغال سنگ در روز (به ازای هر کارگر) از چهار میلیون تومان به سختی فراتر می‌رود. کارگران نه تنها از مفاد این قراردادها بی‌اطلاع‌اند بلکه اصولاً بهره‌کشی بدان حد است که حتی رنگ فیش حقوقی را هم نمی‌بینند.
دستمزدهای شناور بین سه تا حداکثر چهار میلیون تومان
بر اساس ماده ۴۱ قانون کار حداقل مزد کارگر، تابعی از تورم و هزینه‌های معیشت است اما در ماده ۳۴ که بحث فراتر از حداقل مزد را دربرمی‌گیرد (حق‌السعی)، صحبت از مزد، عائله‌مندی، حق مسکن، بن کارگری، پاداش افزایش تولید، ایاب و ذهاب، حق ناهار، سود سالانه و سایر مزایا است. به گزارش ایلنا کارفرمایان در جلسات استانی ادعا کرده‌اند که دستمزد ده میلیون تومانی به کارگران معادن زرند پرداخت کرده‌اند. کارگران اما می‌گویند چنین دستمزدی را حتی «به خواب» هم ندیده‌اند.
مزدِ عملکردی که بر مبنای تعداد واگن‌های پرشده از زغال، محاسبه می‌شود، در هر یک از معادن خصوصی زرند متفاوت است اما در مجموع مدیران اجرایی، از کارگران انتظار دارند که در روز هر یک از آنان دست‌کم ۵ واگن زغال سنگ استخراج کند. با در نظر گرفتن مزایای جانبی که برای کارگران مجرد و متاهل متفاوت است متا‌هل‌ها در ازای این کار به غایت طاقت‌فرسا حدود ۴ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان مزد می‌گیرند.
«کَرَم کارفرما» – آقایان مهندس
چنانچه کارگری نتواند پنج واگن زغال سنگ در روز استخراج کند، کارفرما از دستمزد او کم میکند. کارگران می‌گویند از آن پس همه چیز به «کَرَم کارفرما» بستگی پیدا میکند. در مجموع دستمردها بین سه تا چهار میلیون تومان متغیر است. کارگری که نام او اعلام نشده در مصاحبه با ایلنا گفته است:
«در سال ۱۴۰۰ کارگری را داشتیم که تنها ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان دستمزد دریافت کرد.»
او در ادامه به بخشی از واقعیت‌های زندگی روزانه کارگران روزمزد معادن ایران اشاره کرده است:
«برخی از همکارانمان باید برای دخترانشان جهیزیه جمع کنند، برخی اجاره خانه دارند، برخی بدهکارند و برخی پسران در آستانه سن ازدواج دارند اما باید جان بکنند تا حداقل‌های مزدی را دریافت کنند؛ آنچنان که برایِ استخراج زغال بیشتر، ایمنی و امنیت جانی خود را رها می‌کنند و مرگ را به چشم خود می‌‌بینند. مدیر معدن انتظار دارد که کارگر ۸۵ واگن زغال را در هر ماه استخراج کند تا مزد حدود ۴ میلیون تومانی را به او بپردازد.»
صاحبان معادن هر یک تن زغال را حدود ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان می‌فروشند اما آن را با نیروی کار، ۳۵ هزار تومان محاسبه می‌کنند: استثماری که حد نمی‌شناسد.
خواسته‌های کارگران: همسان‌سازی دستمزدها و بازگشت به دولت
کارگران زغال سنگ کرمان که در تملک «صندوق بازنشستگی فولاد ایران» بین شش تا هشت میلیون تومان مزد می‌گیرند. کارگران معادن خصوصی کرمان می‌گویند: زغال با زغال مگر چه تفاوتی دارد؟
کارگران شرکت زغال سنگ کرمان در سال‌های دهه ۱۳۸۰ دست به اعتراضات گسترده‌ای زدند و سرانجام دولت وقت مقرر کرد که آنها به اصطلاح «مستقیم کار» شوند که معنای آن رهایی از بهره‌کشی شرکت‌های خصوصی بود . این امر موجب شد که در معادن غیرپیمانکاری این مجموعه، دستمزد کارگران به ۲ تا ۳ برابر کارگران معادن خصوصی درآید.
این گروه از کارگران خواهان همسان‌سازی دستمزدها، پرداخت حق بیمه متناسب با دستمزد، اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل و بهبود شرایط کار و ایجاد امنیت شغلی و بازگشت آنان به دولت‌اند.
دولت‌ها در جمهوری اسلامی اما به سرمایه‌گذاری مستقیم در معادن رغبتی ندارند. کارگران می‌گویند که به دنبال طرحِ خواسته بازگشت این معادن به دولت در اعتراض‌های روزهای اخیر، نمایندگان کارفرمایان آنها را تهدید کرده‌اند که اگر در محل کار خود حاضر نشوند، جدا از تهدید به اخراج، زغال مورد نیاز خود را از چین و کشورهای اروپایی وارد می‌کنند. در مقابل کارگران می‌گویند که وجود تبعیض میان معادن دولتی و خصوصی را برنمی‌تابند و از مواضع خود کوتاه نمی‌آید؛ چنانکه در روزهای گذشته با همسر و فرزندان خود در تجمعات شرکت کردند.