تازه‌ترین گزارش مرکز آمار از دخل و خرج خانوار در سال ۱۳۹۹ که هفته قبل منتشر شد درآمد سالانه یک خانوار شهری را ۷۴ میلیون و ۶۷۲ هزار تومان اعلام کرده است. به استناد این گزارش در سال گذشته میانگین درآمد خانوارهای شهری رقمی معادل ۶ میلیون و ۲۲۳ هزار تومان بود که نسبت به سال ۱۳۹۸ رشدی معادل ۳۸ درصد را نشان می‌دهد.
افزایش درآمد اسمی خانوارها در سال گذشته اما به معنای بهبود وضعیت رفاه آنها نیست. بر بنیاد این گزارش هزینه خانوار شهری نیز در سال قبل معادل ۳۱ درصد افزایش یافت و به رقم ۶۲ میلیون و ۱۳۹ هزار تومان در سال و ۵ میلیون و ۱۷۸ هزار تومان در ماه رسید.
هزینه خانوارهای شهری برای کالاهای خوراکی و دخانیات در سال ۱۳۹۹ رقمی معادل ۱۶ میلیون تومان در کل سال و یک میلیون و ۳۳۰ هزار تومان در سال گزارش شده است که به نظر می‌رسد با واقعیت موجود در بازار مصرف کالاهای خوراکی همخوانی ندارد.
قیمت مواد غذایی در ایران از سال ۱۳۹۷ در مسیر صعودی قرار گرفت و طی سه سال گذشته نرخ برخی اقلام کالایی متاثر از سیاست‌های ارزی دولت و سقوط ارزش برابری ریال تا بیش از دو برابر افزایش یافت. این روند موجب کاهش سرانه مصرف و حذف برخی اقلام غذایی از جمله پروتئین‌ها از سبد خانوارهای کم‌درآمد بود.
گزارش مرکز آمار نیز بیانگر افزایش سهم کالاهای نشاسته‌ای در سبد کالای خانوارهای شهری است. به گونه‌ای که خانوارهای شهری در سال گذشته ۲۱ درصد برای «نان و غلات» هزینه کردند. سهم فرآورده‌های گوشتی نیز در سبد هزینه خانوارهای شهری ۲۱ درصد گزارش شده است. این رقم اما به معنای مصرف گوشت نیست چرا که طی دو سال گذشته با افزایش قیمت گوشت سفید و قرمز مصرف فرآورده‌های گوشتی کم‌کیفیت به شدت افزایش یافته است. سبزی و میوه‌جات تازه نیز ۱۹ درصد سبد هزینه خوراکی خانوارهای شهری را تشکیل می‌دهند.
سهم ۵۰ درصدی مسکن در هزینه کالاهای غیرخوراکی
به روایت مرکز آمار خانوارهای شهری سالانه ۴۶ میلیون تومان، معادل ۷۶ درصد کل هزینه‌ها، برای کالاهای غیرخوراکی هزینه می‌کنند. مسکن، سوخت و روشنایی در مجموع رقمی معادل ۵۰ درصد هزینه کالاهی غیرخوراکی، یعنی ۲۳ میلیون تومان را تشکیل می‌دهند.
بر این اساس میانگین هزینه ماهانه هر خانوار شهری برای مسکن به همراه سوخت و روشنایی آن رقمی نزدیک به دو میلیون تومان که بیشتر از نصف حداقل دستمزد است، هزینه می‌کند. افزایش قیمت مسکن، نرخ اجاره و همچنین انرژی در سال‌های اخیر سبب افزایش سهم این کالاها در سبد هزینه خانوار شده است. در گزارش‌های قبلی مرکز آمار سهم کالاهای خوراکی و مسکن از هزینه خانوار رقمی کمتر از هفتاد درصد بود.
مواد غذایی ۴۰ درصد هزینه خانوار روستایی را تشکیل می‌دهد
مرکز آمار میانگین درآمد خانوارهای روستایی در سال گذشته را سه میلیون و ۵۰۰ هزار تومان در ماه و ۴۲ میلیون تومان در سال اعلام کرد که در مقایسه با سال ۱۳۹۸ افزایش ۳۱ درصدی را نشان می‌دهد.
میانگین هزینه خانوارهای روستایی نیز دو میلیون و ۹۰۷ هزار تومان در ماه و ۳۴ میلیون و ۸۹۰ هزار تومان در سال اعلام شده که بیانگر افزایش بیش از ۳۰ درصدی نسبت به سال قبل‌تر است. نکته قابل توجه در سبد هزینه خانوارهای روستایی سهم ۴۰ درصدی کالاهای خوراکی و دخانیات است.
کالاهای خوراکی و دخانی رقمی معادل ۱۳ میلیون و ۶۴۵ هزار تومان در سال برای مواد غذایی هزینه کرده‌اند. در سبد کالاهای خوراکی خانوارهای روستایی نان و غلات سهمی معادل ۲۵ درصد از کل هزینه ۱۳ میلیون و ۶۴۵ هزار تومانی را تشکیل می‌دهند و پس از آن نیز گوشت و فرآورده‌های گوشتی با ۲۱ درصد و میوه و سبزیجات با ۱۷ درصد کالاهای عمده خوراکی خانوار روستایی را تشکیل می‌دهند.
سهم ۳۷ درصدی بهداشت و حمل و نقل در سبد هزینه روستایی
سهم مسکن، سوخت و روشنایی از هزینه کالاهای غیرخوراکی خانوراهای روستایی که ۶۰ درصد کل هزینه خانوار را تشکیل می‌دهند ۳۲ درصد گزارش شده است. بر این اساس هر خانوار روستایی به صورت متوسط سالانه ۶ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان برای مسکن، روشنایی و سوخت هزینه می‌کند.
حمل و نقل و ارتباطات با سهمی معادل ۲۰ درصد و بهداشت و درمان با ۱۷ درصد دیگر کالاهای پرهزینه خانوارهای روستایی در سال قبل بودند. سهم حمل و نقل و بهداشت و درمان در سبد هزینه خانوارهای شهری به ترتیب ۱۳ و ۱۲ درصد گزارش شده است که نشان می‌دهد خانوارهای روستایی زیان بیشتری بابت کالایی‌سازی بخش سلامت و درمان و آزادسازی قیمت حامل‌های انرژی متحمل شده‌اند.
یک‌سال قبل به دنبال شیوع کرونا در ایران معاون وزیر بهداشت و درمان گفته بود که همه‌گیری کرونا بار مالی مضاعفی را بر خانوار تحمیل کرده است. با وجود اینکه مقام‌های دولتی در ایران وعده کرده‌اند سهم بیمار از هزینه‌های بهداشت و درمان را کاهش دهند، خصوصی‌سازی بخش درمان و خودگردانی بیمارستان‌های دولتی سبب افزایش هزینه‌های سلامت شده است.