حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس سابق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس می‌گوید بازنده اصلی به تعویق افتادن مذاکرات احیای برجام تا روی کار آمدن دولت رئیسی تنها ایران است.
یک مقام دیپلماتیک که نام و سمت او افشا نشده به خبرگزاری رویترز گفته است تهران به کشورهای اروپایی اطلاع داده که تیم مذاکره‌کننده ایرانی بعد از آغاز به کار دولت ابراهیم رئیسی (عضو هیئت مرگ) در اواسط اوت سال جاری به مذاکرات وین برای احیای برجام بازمی‌گردد. حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس سابق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در مصاحبه با دیپلماسی ایرانی گفت:
«حتی اگر دولت رئیسی به‌صورت دوفاکتو و رسمی مذاکرات وین را عهده‌دار شود، باز هم به ضرر ایران است. چون تا اطلاع ثانوی مذاکرات تعطیل، سیاست فشار حداکثری بر دوام و تحریم‌ها علیه ملت ماندگار خواهد بود.»
هشدارها نسبت به تعویق مذاکرات وین
ایران حدود ۱۲۰ میلیون بشکه نفت خام و فرآورده‌های آن را برای صدور به سایر کشورها ذخیره کرده است. گروه اوراسیا پیش‌بینی کرده که چنانچه مذاکرات احیای برجام به ثمر برسد، با رفع تحریم‌های نفتی و بانکی، ایران می‌تواند صادرات نفت خود را به ۷۰۰ هزار بشکه در روز برساند تا به تدریج این رقم به سه میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در اواخر ۲۰۲۲ و اوایل ۲۰۲۳ برسد.
میخائیل اولیانوف، سفیر و نماینده دائم روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین روز گذشته در توئیتی نوشت:
«بر اساس آخرین گزارش‌ها، ایران فقط پس از ۵ اوت آماده از سرگیری مذاکرات وین درباره احیای برجام خواهد بود.»
او در ادامه هشدار داد:
«اگر وقفه در مذاکرات بیش از حد طولانی شود، مذاکره‌کنندگان ممکن است عزم و انگیزه خود را از دست بدهند و روند کار بسیار طولانی‌تر از حد انتظار شود.»
یک سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم روز گذشته هشدار داده بود «هرچند ایالات متحده آمریکا خواهان بازگشت به توافق هسته‌ای است اما این پیشنهاد به طور نامحدود روی میز نخواهد ماند.»
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه در ادامه گفت‌وگو با دیپلماسی ایرانی یادآوری کرد که آغاز به کار دولت رئیسی به تنهایی به معنای حصول توافق در وین نیست:
«باید منتظر ماند و دید که چینش کابینه سیزدهم به چه ترتیب خواهد بود؟ چه فردی برای تصدی کرسی وزارت امور خارجه به مجلس معرفی خواهد شد؟ آیا نمایندگان به وی رأی اعتماد خواهند داد یا خیر؟ از آن طرف باید ببینیم که وزیر امور خارجه تیم سیاست خارجی را چگونه خواهد چید؟ چه ساختار برای دستگاه دیپلماسی خود تعریف می‌کند؟ چه مدت زمانی برای هماهنگی میان این تیم‌ها و کل بدنه جدید وزارت امور خارجه صرف خواهد شد؟ همه این مسائل زمان‌بر است. لذا به هر میزان که زمان را از دست دهیم به همان میزان از فضای مذاکرات دور خواهیم شد و در عین حال باید شاهد تحمل فشار تحریمی از سوی مردم کشور باشیم که در این شرایط قدرت اقتصادی و معیشتی‌شان به شدت پایین آمده است. از طرف دیگر نباید فشارهای احتمالی جریانات داخلی مخالف برجام را نادیده گرفت که عملاً سعی می‌کنند مذاکرات وین و احیای برجام را از دستور کار دولت رئیسی خارج کنند.»
همزمان خبرهایی در رسانه‌های داخلی منتشر شده است مبنی بر اینکه برخی جریان‌ها خواهان انتقال مدیریت مذاکرات وین از وزارت خارجه ایران به شورای امنیت ملی هستند. ظاهراً در بین نزدیکان رئیسی بر سر این موضوع اختلاف نظر وجود دارد. علاوه بر آن اختلافاتی هم درباره کم و کیف مدیریت مذاکرات وین در دولت جدید وجود دارد. فلاحت‌پیشه گفت:
«به هر حال از یک طرف مخالفان برجام اعتقاد دارند که امتیاز احیای برجام و توافق وین باید به دولت رئیسی برسد تا همین ابتدای کار خود را دولتی کارا نشان دهد. ضمن اینکه این جریان سعی می‌کند مذاکرات مطابق با منافع و اهداف آنها پیش رود، نه منطبق با نگاه دولت روحانی. لذا تلاش بر این شد که ادامه مذاکرات وین تا روی کار آمدن دولت رئیسی به تعویق بیفتد. از طرف دیگر برخی هم معتقدند آنچه که در مواضع رسمی دولت روحانی برای مذاکرات مطرح می‌شود مطابق با محتوای مذاکرات وین نیست.»
چالش تضمین توافق
دولت بایدن در هفته جاری به کنگره آمریکا اطلاع داد که بر اساس مصوبه رئیس جمهوری ایران ۹۰ روز فرصت دارد از دارایی‌های مسدود شده خود در کره جنوبی و ژاگن استفاده کند. جمهوری اسلامی اما همچنان حق نقل و انتقال پول و بازگرداندن آن به ایران را ندارد. حشمت‌الله فلاحت‌پیشه درباره معافیت‌های اخیر گفت:
«واشنگتن مجبور شده است که بخشی از تحریم‌های مربوط به سیاست فشار حداکثری را به سرخط تحریم‌های موسوم به تحریم‌های ریچارد نفیو در زمان باراک اوباما بازگرداند و در همین قالب است که برخی گشایش‌ها در حوزه نفتی و یا آزادسازی برخی از سرمایه بلوکه شده ایران شکل گرفت. همه مسائل ربطی به برجام و یا احیای برجام ندارد، بلکه به این موضوع ربط دارد که آمریکا، به خصوص در دولت جو بایدن این اعتقاد را پیدا کرده است که نباید کارد به استخوان ایران برسد. چون در این صورت هر سناریویی از جانب جمهوری اسلامی ایران قابل تصور است و می‌توان شاهد اقدامات انتحاری‌تری از سوی تهران در چارچوب پرونده فعالیت‌های هسته‌ای باشیم.»
یکشنبه ۳۰ خرداد / ۲۰ ژوئن، همزمان با پیروزی ابراهیم رئیسی (عضو هیأت مرگ) در سیزدهمین انتخابات ریاست جمهوری ایران دور ششم مذاکرات احیای برجام در وین پایان یافت و تیم‌های مذاکره‌کننده برای مشورت و دریافت رهنمودهای لازم به پایتخت‌های سیاسی خود بازگشتند. همه اسناد توافق در شش دور مذاکرات آماده شده اما این بدان معنی نیست که موانع از سر راه برداشته شده‌اند. یکی از موانع موجود تضمین توافق بعدی از سوی قدرت‌های غربی است. فلاحت‌پیشه در ادامه مصاحبه با دیپلماسی ایرانی گفت:
«در دنیای روابط بین‌الملل اساساً چیزی به نام تضمین وجود ندارد. توافقات بین‌المللی مانند کاشتن یک نهال است که باید آن را از گزند‌ها و آسیب‌ها حفظ کرد.»
به گفته فلاحت‌پیشه تضمین تداوم حیات برجام و احیای آن، نه یک تضمین سیاسی، دیپلماتیک و حقوقی، بلکه یک تضمین تجاری و اقتصادی است و این مهم صرفاً در گروی تجدیدنظر ایران در روابطش با آمریکاست:
«من بر این باورم اکنون باید در زمینه دشمنی با کشورها به خصوص کشوری مانند ایالات متحده آمریکا یک تعریف درست شکل بگیرد. چون در روابط امروز جهانی کشورها در زمینه تعریف دشمن یک تحدیدسازی را در دستور کار قرار می‌دهند و سعی می‌کنند با این تحدیدسازی زمینه‌های دشمنی، تخاصم، تنش و درگیری را محدود کنند و هر چه بیشتر آن را به الگوی روابط آمریکا و چین نزدیک کنند. لذا باید هر حوزه و زمینه‌ای که می‌تواند باعث گسترش مناسبات طرفین شود را تقویت کرد و از آن سو به همان میزان باید از فضای اختلافی فاصله گرفت و آن را محدود کرد.»
۲۱ تیر، آخرین گزارش وزارت امور خارجه ایران در ۲۱۳ صفحه و ۱۴ بند درباره روند احیای برجام و آخرین وضعیت مذاکرات وین با پیوست‌های مختلف به مجلس شورای اسلامی تسلیم شد. محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران در بخشی از مقدمه این گزارش تلویحاً سرمایه‌گذاری خارجی را ضامن توافق دانسته بود:
«اگر به عوض مناقشه و مجادله بر سر اینکه برجام پیروزی قطعی بود و یا شکست کامل ــ که حتماً هیچ یک نبود ــ همگی کوشیده بودیم بیشترین منفعت را از برجام ببریم، چه بسا شرایط به‌گونه‌ای دیگر رقم خورده بود. اگر از ابتدا در پی استفاده حداکثری از هر میزان دستاورد برجام ــ حتی در بدترین نگرش‌ها ــ بودیم و مقدار بیشتری سرمایه خارجی جذب کرده و تعداد بیشتری از شرکت‌ها از همه نقاط جهان را به کشور کشانده بودیم، تحریم ایران و اعمال فشار حداکثری بسیار دشوارتر می‌شد.»