بسیاری از نانوایان با دور زدن قیمت مصوب نان با روش‌های مختلف مانند نان بزرگ، ویژه، پرکنجد، دورو کنجد و سبزی‌دار نان را تا سه برابر قیمت مصوب به فروش می‌رسانند. در این میان برخی از نانوایی‌ها حالا دیگر نان‌های عادی را هم به قیمت مصوب خود نمی‌فروشند. نانوایی‌ها می‌گویند پخت نان با قیمت‌های موجود برای آنها توجیه اقتصادی ندارد. آنها خواهان افزایش ۵۰ درصدی قیمت نان هستند.
صغر پابرجا رئیس اتحادیه فروشندگان نان‌های سنگک در مصاحبه با خبرگزاری کار ایران (ایلنا) در توجیه گران‌فروشی‌ها گفت:
«دولت اگر می‌خواهد نان به دست مردم برسد باید قیمت جدید بدهد زیرا با این قیمت‌ها امکان اداره نانوایی‌ها وجود ندارد. ما درخواست افزایش قیمت ۵۰ درصدی نان را به دولت ارائه داده‌ایم و معتقدیم که باید به این اندازه افزایش یابد؛ زیرا در دو سالی که قیمت نان افزایش نیافته است، ۷۰ درصد تورم در جامعه داشتیم.»
مشاهدات میدانی از نانوایی‌های مناطق مختلف شهر تهران نشان می‌دهد تعداد نانوایی‌های متخلف از نرخ مصوب نیز کم نیست.
حساسیت‌ها درباره قیمت نان قبل از انتخابات
حسن حنان، قائم مقام مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران پیش از این اعلام کرده بود که با پایان ماه رمضان، قیمت نان به صورت رسمی افزایش خواهد یافت.
بر اساس مصوبه کار گروه امور گندم، آرد و نان، تصمیم برای تعیین قیمت نان بر عهده استانداری‌ها است. شهریور سال گذشته در پی بحران گندم، قیمت نان دست‌کم بین ۳۵ تا ۴۰ درصد افزایش یافت. مبنای استدلال ستاد تنظیم بازار هم بر این اصل استوار بود که هزینه نان در مقایسه با هزینه گوشت در سبد خانوار ایرانی ناچیز است. قبل از وقوع بحران اقتصادی، مصرف سرانه نان در نقاط مختلف ایران بین ۱۳۵ تا ۵۰۰ گرم در روز و حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ کیلوگرم در سال گزارش شده بود. طبقات کم‌درآمد شهری و روستایی بیش از ۸۰ درصد از غذای مورد نیاز خود را از طریق نان تأمین می‌کنند.
قیمت نان اکنون در بسیاری از استان‌های ایران باز هم افزایش یافته اما در استان تهران هنوز به طور رسمی تغییر نکرده است. رییس سازمان صمت استان تهران گفت:
«به علت حساسیت‌هایی که نسبت به استان تهران وجود دارد و مرکزیت آن، اعلام قیمت جدید برای نان همیشه با هماهنگی مقامات دولتی بوده است.»
این «حساسیت‌ها» در آستانه برگزاری سیزدهمین دور انتخابات ریاست جمهوری ایران دوچندان شده است. عباس قبادی دبیر کارگروه تنظیم بازار کشور درباره افزایش قیمت نان گفت:
«فعلاً هیچ تصمیمی درباره قیمت نان اتخاذ نشده است و هر گونه افزایش قیمت نان قبل از تأیید و اعلام رسمی مراجع ذی‌ربط تخلف محسوب می‌شود.»
خرید تضمینی گندم: به کام دلالان، بی‌تاثیر در وضع کشاورزان
قیمت خرید تضمینی گندم از کشاورزان برای سال ۱۴۰۰ ابتدا چهار هزار تومان تعیین شد اما به فاصله کوتاهی در قالب «جایزه تحویل» هزار تومان به آن افزوده شد. در سال ۱۳۹۹ قیمت تضمینی گندم اول ۲۵۰۰ و کمی بعد ۲۷۰۰ تومان تعیین شد. این نرخ در مقایسه با تورم ماه‌های گذشته نرخ پایینی است.
از مقایسه نرخ تضمینی گندم از سال ۹۶ تاکنون می‌توان پی برد که قیمت تضمینی گندم سبب زیان گندمکاران می‌شود. قیمت تضمینی خرید گندم در سال ۹۶، ۱۳۰۰ تومان بود. در این سال دولت حدود ۱۱ هزار میلیارد تومان صرف خرید گندم از کشاورزان کرده بود. در سال ۹۷، تنها ۱۷۰ تومان به این نرخ افزوده شد و نرخ هر کیلو گندم ۱۴۷۰ تومان اعلام شد. اما در سال ۹۸ نرخ خرید تضمینی گندم با افزایشی بیشتر از سال‌های قبل تعیین شد. این بار دولت نرخ هر کیلو گندم را ۲۲۰۰ تومان تعیین کرد. تا این که این نرخ در طی یک جهش تورمی، به ۴۰۰۰ هزار تومان در سال ۹۹ رسید. وضع کشاورزان اما در این مدت تغییر نکرد.
بخشی از مازاد آردهایی که تعاونی‌ها از کارخانه‌های تولید آرد خریداری می‌کنند، در بازار آزاد با قیمت بیشتری فروخته می‌شود و دلال‌هایی که آنها را خریداری می‌کنند، انبارشان می‌کنند تا آنها را یا در داخل بفروشند یا صادر کنند. این دلالی‌ها به نابسامانی در بازار آرد و نان دامن زده است.
حسن درویشیان، رئیس سازمان بازرسی کشور نیز دوشنبه گذشته در جلسه شورای عالی قوه قضاییه با اشاره به برخی نابسامانی‌ها در بازار آرد و نان گفت:
«در موضوع توزیع آرد یارانهای متاسفانه به دلیل برخی بی‌نظمی‌ها و نظارت نداشتن بر توزیع عادلانه این اقلام با بازرسی‌های صورت گرفته در یکی از انبار‌های کشور، ۲ هزار و ۵۰۰ کیسه از آرد‌های یارانه ای کشف شد که با تعویض کیسهها به صورت آزاد فروخته می‌شد که با عوامل مؤثر در این موضوع برخورد شد.»
چهار میلیون کشاورز در ایران اشتغال دارند و جمعیت گندمکاران حدود ۱,۳ میلیون نفر برآورد شده است که بیش از نیمی از آنان خرده‌پا هستند و میانگین زمین زیر کشت این گروه به پنج هکتار می‌رسد. گرانی‌های سه سال اخیر شرایط را برای آنها از قبل سخت‌تر کرده است.
وضع بد کارگران نانوایی‌ها
نانوایان هم شرایط بهتری از کشاورزان خرده‌پا ندارند. آنها بدون قرارداد و بیمه و در برخی نقاط با دستمزد کمتر از حداقل مصوب شورای عالی کار مشغول به کارند. به گفته فعالان صنف خبازان در شرایطی که تورم افسارگسیخته بر وضعیت کارگران فشار می‌آورد، دریافتی کارگران نانوایی‌ها برخلاف قوانین کار، تغییری نکرده است. در برخی از مناطق ایران کارگران نانوایی‌ها از دستمزد ثابت روزانه محروم‌اند و در قبال فروش نان مزد دریافت می‌کنند. این روند «ظالمانه» افزایش دستمزد آنها را تنها منوط به گران‌تر شدن قیمت نان کرده است.
دستمزد کارگران نانوایی‌ها آخرین‌بار در فاصله شهریور تا مهر ۹۸ حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش پیدا کرده و بعد از آن بیشتر نشده است.