ایران در جدول رده‌بندی آزادی رسانه‌های خبری سازمان گزارش‌گران بدون مرز در سال ۲۰۲۰ در میان ۱۸۰ کشور با یک پله سقوط نسبت به سال قبل در جایگاه ۱۷۴ قرار دارد. ویتنام، جیبوتی، چین، ترکمنستان، کره شمالی و اریتره در این جدول پس از ایران قرار گرفته‌اند.
رضا معینی، مسئول میز ایران و افغانستان در این سازمان مدافع آزادی بیان به زمانه می‌گوید ایران از سال ۱۳۸۱ تاکنون به صورت پیوسته در «وضعیت سیاه» از لحاظ آزادی اطلاع‌رسانی قرار داشته است. طبق این گزارش، ایران در ۵۰ سال گذشته بیشترین شمار احکام اعدام علیه روزنامه‌نگاران را صادر یا اجرا کرده است.
این گزارش همچنین نشان می‌دهد وضعیت آزادی رسانه در عراق، ترکیه، افغانستان، پاکستان و برخی دیگر از کشورهای همسایه نسبت به ایران بهتر است.
رضا معینی در همین ارتباط می‌گوید:
«از سال ۸۱ تا امروز ایران همواره در میان ۱۰ کشور آخر این جدول بوده است. ۱۷۴ رده خوبی نیست. ایران در کنار کشورهایی در این جدول قرار گرفته که سیاه‌ترین وضعیت آزادی اطلاع‌رسانی را دارا هستند. فاصله ایران با اریتره به عنوان آخرین کشور این جدول فقط شش رده است.»
به گفته او، ایران همیشه در رنگ سیاه جدول رده‌بندی آزادی مطبوعات در جهان قرار داشته و هیچ‌گاه پیشرفتی نداشته است.
افغانستان هم در جدول رده‌بندی آزادی رسانه‌های خبری در رتبه ۱۲۲ قرار گرفته و از جایگاه مطلوبی برخوردار نیست.
گزارش‌گران بدون مرز در گزارش جدید خود افغانستان را «یکی از مرگبارترین کشورها» برای خبرنگاران توصیف کرده است:
«گزارش‌گران بدون مرز درباره این کشتارها ضمن هشدار برای توفق زنجیره کشتار روزنامه‌نگاران از مقامات حکومت افغانستان خواهان تحقیق و بررسی جدی شده و همزمان از جامعه جهانی، به ویژه سه کشور ایالات متحده آمریکا، آلمان و فرانسه درخواست کرده که از فراخوان RSF به دادستان دیوان کیفری بین‌المللی برای افزودن جنایات اخیر بر تحقیق و بررسی درباره افغانستان، حمایت کنند.»
در گزارش رده‌بندی آزادی رسانه‌های خبری در سال ۲۰۲۰، نروژ برای پنجمین سال متوالی رده نخست را حفظ کرده است.
بر پایه این گزارش، چین با رتبه ۱۷۷ در این جدول «به شکل بی‌پیشینه‌ای به انجام سانسور، نظرداشت، و پروپاگاندا بر روی اینترنت ادامه می‌دهد و با این حال در پاره پر وخامت ِ جدول رده‌بندی ثابت مانده است.»
از سوی دیگر بنا بر اعلام سازمان گزارش‌گران بدون مرز، اگرچه ناگواری شاخصه آزارگری در آفریقا کاهش داشته، اما این قاره همچنان برای خبرنگاران زیستگاهی پرخشونت است، چنان‌که همه‌گیری کووید-۱۹ بازگشت به استفاده از زور برای جلوگیری از کار روزنامه‌نگاران را آسان‌تر کرده است.
آماده‌سازی جدول رده‌بندی و روش انجام تحقیقات
با در نظر گرفتن عدم دسترسی آزادانه به آمار و اطلاعات در کشورهایی که آزادی مطبوعات در آنها همواره با سرکوب مواجه بوده، این سوال مطرح می‌شود که سازمان گزارش‌گران بدون مرز با چه روش‌هایی این رده‌بندی را انجام می‌دهد؟
رضا معینی درباره روش انجام تحقیقات درباره گزارش سالانه سازمان گزارش‌گران بدون مرز می‌گوید:
«از سال ۱۳۸۱ یا ۲۰۰۲ میلادی سازمان این رده‌بندی را هر ساله منتشر می‌کند. انتشار این رده‌بندی یک روش‌شناسی دارد که خود سازمان گزارش‌گران بدون مرز دخالت زیادی در آن ندارد. یعنی یک مؤسسه دانشگاهی و همکاران آن پرسش‌نامه‌هایی را تهیه می‌کنند و برای روزنامه‌نگاران در سراسر جهان می‌فرستند.»
او در ادامه می‌گوید:
«این پرسش‌نامه دارای بیش از ۴۰ پرسش در رابطه با وضعیت آزادی رسانه‌هاست – از زیر‌ساخت‌ها گرفته تا قوانینی که در کشورهای مختلف وجود دارد. سپس آنچه که ما آن را نوعی وضعیت روزمره آزادی بیان از جمله آزارها، بازداشت‌ها و زندان‌ها محسوب می‌کنیم. هر کدام از این پرسش‌ها دارای امتیازهایی است که این امتیاز یک معادل در آن انتخاب می‌شود. به عنوان مثال بازداشت روزنامه‌نگار امتیاز منفی بیشتری دارد. آزارگری یا اعدام یا مدت زندانی بودن یک روزنامه‌نگار هم همه آماربندی می‌شود.»
مسئول میز ایران و افغانستان در سازمان گزارش‌گران بدون مرز اما سازمان متبوع خود را یک سازمان «بی‌طرف» نمی‌داند و در همین زمینه می‌گوید:
«این رده‌بندی یک تحقیق علمی مشخص محسوب می‌شود اما بی‌طرف نیست. گزارش‌گران بدون مرز یک سازمان مدافع آزادی اطلاع‌رسانی‌ست و هدف ما ارائه تصویری از جهان است تا در آن نشان داده شود که آزادی اطلاع‌رسانی در چه سطحی‌ست. همچنین هدف حساس کردن افکار عکومی، رسانه‌ها و مردم برای اهمیت آزادی اطلاع‌رسانی است.»
در گزارش جدید از جدول رده‌بندی آزادی مطبوعات در جهان، نروژ، فنلاند و سوئد به ترتیب رده‌های اول تا سوم را به خود اختصاص داده‌اند. بر پایه این گزارش، اروپا و آمریکا (شمالی و جنوبی) همچنان قاره‌هایی شایسته‌تر برای آزادی رسانه‌ها هستند.