کارگران خباز و ساختمانی کردستان ایران با افزایش بیکاری، شرایط دشوار کاری در عراق را به تهران و دیگر شهرهای بزرگ ایران ترجیح می‌دهند و به این کشور مهاجرت می‌کنند.
عبدالله بلواسی، فعال کارگری خبازان مریوان و سروآباد در ارتباط با مهاجرت کارگران به عراق به خبرگزاری کار ایران (ایلنا) گفت:
«حدود دو سال است که به بهانه صنعتی‌شدن نانوایی‌ها، یک دستگاه جای کارگران را گرفته و بسیاری از کارگران را آواره کشورهای همسایه کرده است. کارگران بیکار کردستانی مدت‌هاست عراق را به تهران و دیگر شهرهای بزرگ ایران ترجیح می‌دهند.»
بلواسی در مورد شرایط کار در عراق می‌گوید:
«کارگران برای اشتغال در عراق باید برگه‌ی اقامت داشته باشند و کارفرما باید کفالت کارگر را برعهده بگیرد. سپس برگه اقامت ۶ ماهه به ارزش یک میلیون دینار (معادل ۱۱ میلیون تومان) برای کارگر صادر شود. قبول ضمانتِ کارفرما، از کارگر مهاجر یک برده تمام عیار می‌سازد.»
به‌گفته این کارگر خباز، کارگران همچنین باید برای ورود به خاک عراق، مبلغ ۶۰ هزار دینار برای انجام آزمایش کرونا بپردازند در حالی‌که «این آزمایش چندان استاندارد نیست و فقط جیب کارگر را خالی می‌کنند». همچنین کارگران برای خروج از کشور باید تا چند برابر عوارض بپردازند در حالی که مردم عراق بدون پرداخت عوارض و گمرکی به ایران می‌آیند و یک دینار هم برای ورود به ایران نمی‌پردازند.
نرخ هر دینار عراق ۲۰,۸ تومان است. این در حالی است که در ماه‌های اخیر ارزش دینار کاهش یافته است.
از جمله شرایط کاری دیگر در عراق این است که کارگر باید در همان کارگاه کارفرما اشتغال داشته باشد و هر دستمزدی که از سوی کارفرما تعیین می‌شود را قبول کند. عبدالله بلواسی می‌گوید:
«کارگران کردستانی مهاجر در خاک عراق، گوشه‌ای از نانوایی را برای استراحت با کارتن یا موکت فرش می‌کنند و در گوشه‌ای از نانوایی می‌خوابند. “چشم قربان” تنها عبارتی است که کارگر باید در پاسخ مطالبات کارفرما بگوید. اگر کارفرما ضمانت خود را پس بگیرد، کارگر یک میلیون دینار ضرر می‌کند.»
افزون بر سختی دوری از خانواده و کشور، کارگران مهاجر امنیت شغلی ندارند و با این‌که مبلغی بابت بیمه از حقوق آن‌ها کم می‌کنند عملاً هیچ نوع بیمه‌ای وجود ندارد.
وضعیت کارگران ساختمانی مهاجر از این هم دشوارتر است. آن‌ها مکانی برای استراحت ندارند و به‌گفته بلواسی «دوبار استثمار می‌شوند، یک‌بار از سوی کارفرمای عراقی و برای بار دوم از سوی پیمانکار ایرانی. پیمانکار ایرانی به کارگران وعده پرداخت دستمزد با دینار را می‌دهد اما بعد از اتمام کار، دستمزد کمتر و تومان پرداخت می‌کند».
پس از رکود گسترده ساخت‌وساز در سال‌های نیمه دوم دهه ۹۰، موج بیکاری کارگران ساختمانی در استان‌های غربی ایران آغاز شد و با پایین آمدن ارزش پول ملی و کاهش قدرت خرید کارگران، آن‌ها مجبور شدند که برای کار روزمزدی به کردستان عراق بروند.
در سال‌های اخیر کارگران ساختمانی حتی استادکاران ماهر در استان‌های غربی ایران به‌دلیل بیکاری گسترده به دستفروشی، مسافرکشی و کولبری روی آورده‌اند. براساس آمار رسمی، نرخ بیکاری استان کردستان در زمستان سال گذشته دو برابر نرخ متوسط کشوری یعنی ۲۰ درصد و در استان کرمانشاه بیش از ۱۷ درصد بود. این آمار با شیوع ویروس کرونا و بدتر شدن وضعیت اقتصادی کشور احتمالاً وخیم‌تر هم شده است.
مقصد مهاجرت‌های شغلی پس از اصلاحات ارضی در روستاهای مرزی کردستان، اغلب به سمت تهران و شهرک‌های صنعتی اطراف آن، اهواز، مرکزی، سمنان و دیگر شهرهای صنعتی بود که به نوعی در غیاب زمین و امکانات کافی در روستا، امیدی را برای گذران زندگی در ذهن روستائیان بی‌زمین‌شده زنده می‌کردند. اما در سال‌های اخیر مقصد مهاجرت‌ها دیگر نه به سمت داخل و شهرهای مرکزی، بلکه به سمت «خارج» و آن سوی مرزهای کشور به‌ویژه عراق و اقلیم کردستان است.
از سال‌های ۱۳۹۱ به بعد کارگران ساختمانی و فصلی مناطقی از اورامان، در همسایگی خود متوجه بازار کار جدید در اقلیم کردستان عراق شدند. تابستان سال گذشته ایلنا گزارش داد که در حال حاضر، دست‌کم ۷۰ درصد کارگران و استادکاران ساختمانیِ ساکنِ استان‌های مرزی، در کردستان عراق شاغل هستند.
وضعیت نابه‌سامان اقتصاد ایران، شمار زیادی از بیکاران ایرانی را در جست‌وجوی کار به سوی عراق و عمدتاً سلیمانیه و اربیل رهسپار کرده است. اما مهاجرت کارگران ایرانی تنها محدود به کردستان عراق نیست. آن‌ها با ویزای زیارتی یک‌ماهه که از طریق آژانس‌های زیارتی فروخته می‌شود به جنوب عراق می‌روند و در شهرهای مذهبی همچون کربلا و نجف نیز مشغول به کار می‌شوند.
بیشتر بخوانید: