حدود ۲۶۰ هزار معلم مدارس دولتی و مدارس خصوصی موسوم به «غیرانتفاعی» با قراردادهای موقت، حقوق‌های کمتر از حداقل دستمزد و گاه حدود ۵۰۰ هزار تومان در ماه، نبود امنیت شغلی و در مواردی نداشتن بیمه نیز دست و پنجه نرم می‌کنند. این بخشی از مشکلات آموزگاران است.
سال تحصیلی جدید با دشواری‌های دو چندان برای معلمان آغاز شده است. سیاست‌های ضد و نقیض و غیرکارشناسی دولت درباره بازگشایی مدارس و تشکیل کلاس‌های حضوری در شرایط گسترش کرونا، خطر ابتلای معلمان و خانواده‌های آنان به بیماری را افزایش داده و گرانی روزافزون کالاها و خدمات، معیشت آنان زیر ضرب گرفته است.
دو هفته پس از آغاز سال تحصیلی و سال‌ها اعتراض، تجمع و راهپیمایی معلمان موقت با خواست امنیت شغلی و برخورداری از حقوق درخور، سرانجام «کمیسیون امور اجتماعی» دولت اعلام کرد پیش‌نویس «اصلاح آیین‌نامه اجرایی استخدام نیروهای حق‌التدریس و آموزشیاران نهضت سوادآموزی» را تصویب و برای تائید نهایی در اختیار هیات دولت قرار داده است. این در حالی است که وزیر آموزش و پرورش در مرداد ماه، استخدام ۲۵ هزار تن از معلمان تا پیش از آغاز سال تحصیلی را وعده داده بود.
آئین‌نامه‌ای که هنوز به تائید دولت هم نرسیده، مربوط به معلمان مدارس دولتی است. در صورتی که به سلامت به مقصد رسیده و اجرایی شود، تنها بخشی از ۵۸ هزار و ۱۰۰ معلم موقت را در بر می‌گیرد که قرار است پس از گذراندن یک دوره یک ساله در دانشگاه استخدام شوند.
بخش دیگری از این معلمان که سال‌ها در مدارس، مهد کودک‌ها و کلاس‌های سوادآموزی تدریس کرده و در قبال مزدی اندک شیره جانشان کشیده شده است، حال که خواستار استخدام هستند، فاقد «صلاحیت» تشخیص داده شده‌اند.
نه تنها کسی به تجمعات روزمره و بست‌نشینی چند روزه آن‌ها مقابل مجلس و وزارت آموزش و پرورش توجهی ندارد، بلکه خامنه‌ای، رهبر حکومت اسلامی، در پیامی به مناسبت آغاز سال تحصیلی، گفت وزارت آموزش و پرورش کارخانه انسان‌سازی است، و به وزارت آموزش و پرورش تکلیف کرد تنها معلمانی را استخدام کند که «صلاحیّت دینی، صلاحیّت اخلاقی، و صلاحیّت سیاسی» آن‌ها توسط دانشگاه‌های تربیت معلم تائید و از صافی این دانشگاه‌ها گذشته باشند.
خامنه‌ای با لحن تحقیرآمیزی گفت:
«این طور نباشد که یک جوری تصویب کنند که مثلاً یک جمعی، یک وقت بی‌حساب به شکل برف‌انباری، همین جوری وارد آموزش پرورش بشوند. نیروهای بی‌کیفیّت وارد آموزش پرورش نشوند… اگر عنصر بی‌کیفیّت بی‌فایده یا خدای نکرده مضرّی باشد، طبعاً نتیجه‌ی عکس خواهد داد.»
وزارت آموزش و پرورش با کمبود ۱۹۷ هزار معلم روبروست.
آموزش و پرورش ۵۸ هزار و ۱۰۰ معلم را تحت عناوین مختلفی از جمله خرید خدمت، حق‌التدریسی، قراردادی، سرباز معلم، پیش‌دبستانی و… را شامل معلمانی با ۱۰ یا ۱۱ سال کار را با قرارداد موقت و دستمزد ناچیز به کار گرفته است.
بخش قابل توجهی از معلمان قرارداد موقت زنان سرپرست خانواده هستند.
برخی از معلمان، از جمله آن‌ها که در مناطق دورافتاده مرزی کار می‌کنند، حقوقی معادل ۴۰۰ یا ۵۰۰ هزار تومان می‌گیرند که در مواردی با ماه‌ها تاخیر پرداخت می‌شود.
برپایه گزارش سازمان تامین اجتماعی، سال ۹۸ تنها سه هزار و ۲۶۹ تن از معلمان موقت بیمه شده بودند. به عبارت دیگر، حدود ۹۴ درصد معلمان موقت از بیمه اجتماعی محروم هستند.
وزارت آموزش و پرورش گروه‌هایی از معلمان موقت از جمله مربیان پیش‌دبستانی‌های ضمیمه مدارس دولتی و معلمان سوادآموزی را فاقد «شرایط لازم» برای استخدام ارزیابی کرده است.
معلمان مدارس غیرانتفاعی، بردگانی در ویترین‌های لوکس
شرایط حدود ۲۰۰ هزار معلم مدارس موسوم به غیرانتفاعی پیچیده‌تر است.
مدارس «غیرانتفاعی» که حدود ۱۲ درصد دانش‌آموزان ایران در آن درس می‌خوانند، تحت پوشش وزارت آموزش و پرورش‌اند و معلمان آن‌ها نیز طبق قوانین آموزش و پرورش گزینش می‌شوند، اما آموزش و پرورش بر شرایط کار آن‌ها و بهره‌کشی از کارشان توسط گردانندگان مدارس غیرانتفاعی چشم بسته است، تا جایی که معلمان از یک توافق اعلام نشده در این زمینه میان مسئولان مدارس خصوصی و آموزش و پرورش صحبت می‌کنند.
شهریه مدارس غیر انتفاعی از ۵ میلیون تومان شروع و به ۲۰ تا ۲۷ میلیون تومان هم می‌رسد. سال تحصیلی گذشته بیش از یک و نیم میلیون دانش‌آموز در این مدارس درس خوانده‌اند. گرچه آن‌ها کمی بیش از ۱۰ درصد کل دانش‌اموزان هستند، اما بیش از ۹۰ درصد نفرات برتر کنکور فارغ‌التحصیل این مدارس‌اند.
شاید تصورش مشکل باشد، معلمانی که این دانش‌آموزان را آموزش داده، به انتظارات فراوان والدین آن‌ها پاسخگو هستند و قبولی‌شان در مسابقه‌ی نفس‌گیر کنکور را ممکن کرده‌اند، خود شرایط کاری شبیه به بردگان داشته باشند.
حدود ۲۰۰ هزار معلم در مدارس غیرانتفاعی کار می‌کنند. اغلب معلمان زن هستند. بخش قابل توجهی از آنان مدرک کارشناسی ارشد و گروهی هم دکترا دارند، اما حقوق‌ها اغلب کمتر از یک میلیون تومان و گاه ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان در ماه است. قرارداد برای ۹ ماه تحصیلی بسته می‌شود. مدیران و مالکان بسیاری از مدارس از پرداخت حق بیمه معلمان خودداری می‌کنند یا آن را کامل نمی‌پردازند. بسیاری پس از شیوع کرونا، از اسفند سال گذشته تا پایان سال تحصیلی حقوق‌شان پرداخت نشده است.
وزارت آموزش و پرورش در سال جاری پرداخت حقوق کمتر از حداقل دستمزد شورای عالی کار به معلمان را ممنوع کرده اما نظارتی اعمال نمی‌کند. دولت بر پرداخت حق بیمه معلمان توسط کارفرما نیز نظارتی ندارد. آن‌ها در موارد بسیاری از رد کردن حق بیمه معلم خودداری می‌کنند.
سایت “عصر ایران” با چند تن از معلمان مدارس غیرانتفاعی درباره شرایط کاری‌شان گفت‌و‌گو کرده است. معلمان می‌گویند دانش‌آموزان از قشر مرفه جامعه هستند و والدین آن‌ها انتظارات بالا و گاه غیرمعقولی از معلمان دارند. به عنوان نمونه، پس از شیوع کرونا که آموزش مجازی باب شده، انتظار دارند معلم هر وقت شبانه‌روز آنلاین و آماده پاسخگویی به پرسش‌هاو رفع اشکالات فرزندانشان باشد؛ حتی ساعت یک نیمه شب. قابل توجه این که معلمان هزینه اینترنت را هم باید از حقوق خودشان بدهند.
یک معلم به نام عاطفه فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد ریاضی و معلم یک مدرسه انتفاعی، به عصر ایران گفته است: «اکثر همکاران ما دارای کارشناسی ارشد هستند و تعداد زیادی هم می‌شناسم که چند سال با مدرک دکترا و دانشجوی دکترا با حقوق کمتر از ۵۰۰ هزار تومان در مدارس مشغول کار بوده و هستند.»
یک معلم با ۱۱ سال سابقه کار مستمر تنها ۳ سال سابقه بیمه دارد. حقوق او امسال افزایش یافته و از ۹۰۰ هزار تومان در سال گذشته به یک میلیون و ۱۰۰ هزار تومان رسیده است.
مدیران و مالکان مدارس غیر انتفاعی از بیکاری گسترده جوانان دانش‌آموخته بویژه زنان استفاده کرده و سطح حقوق‌ها را در پائین‌ترین سطح ممکن تعیین می‌کنند. معلمی ۳۵ ساله که مدرک کارشناسی ارشد و ۷ سال سابقه تدریس دارد حتی حقوق‌اش ماهانه پرداخت نمی‌شود و هر سه ماه یکبار ۵۰۰ هزار تومان به حساب‌اش می‌ریزند. مدیر مدرسه در پاسخ اعتراض او دفتری حاوی اسامی داوطلبان زیادی را به او نشان داده که به امید استخدام شدن در آینده، حاضرند حتی با ۱۰۰ هزار تومان حقوق ماهانه کار کنند.
معلمی به نام ساجده معتقد است توافق پنهانی میان آموزش و پرورش و مسئولان مدارس غیرانتفاعی در زمینه حقوق معلمان وجود دارد، زیرا «وقتی بازرسان و کارشناسان آموزش و پرورش با ما مواجه می‌شوند به طور عجیبی از همه چیز سوال می‌کنند به جز حقوق دریافتی معلم».
در همین زمینه:
سومین روز تجمع معلمان نهضت سوادآموزی مقابل مجلس