۸۸۵ هزار نفر در یک سال بیکار شدند

زمستان سال قبل مرکز آمار نرخ بیکاری را ۱۰,۶ درصد اعلام کرد. رقمی که با واقعیت نمی‌خواند. مرکز پژوهش‌های مجلس در یک گزارش از راز کاهشی شدن نرخ بیکاری پرده برداشته است؛ بیکاران و جویندگان کار از یافتن شغل «ناامید» و از بازار کار خارج شدند. کرونا و رکود اقتصادی می‌تواند شاغلان بنگاه‌های کوچک را بیکار و جمعیت بیکاران را افزون‌تر کند.

کاهش نرخ بیکاری با وجود رکود و رشد اقتصادی معمای زمستان سال قبل بود. مرکز آمار نرخ بیکاری را ۱۰,۶ درصد اعلام کرد که در مقایسه با زمستان یک سال قبل‌تر (۱۳۹۷)، ۱,۷ درصد کاهش نشان می‌داد. نرخ بیکاری در حالی کمتر شده بود که به گواه گزارش نهادهای دولتی رشد اقتصادی به منفی هفت درصد سقوط کرده بود؛ بالاترین نرخ رشد اقتصادی منفی در سال‌های اخیر.

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در تازه‌ترین گزارش از «تحلیل شاخص‌های بازار کار در فصل زمستان ۱۳۹۸» نرخ واقعی بیکاری را سه درصد بزرگتر از رقم اعلام شده برآورد کرده و نوشته است: ۲۷,۹ درصد از بیکاران زمستان ۱۳۹۷ در یکسال بعد «به دلیل دلسرد شدن از یافتن شغل از بازار کار خارج شده‌اند».

این گزارش شمار بیکاران در زمستان ۱۳۹۷ را سه میلیون و ۲۷۰ هزار نفر اعلام کرد. تنها کمی بیش از یک سوم از جمعیت بیکاران (۳۵,۱ درصد) در فاصله یک‌ساله تا زمستان ۱۳۹۸ موفق به یافتن شغل شدند. نزدیک به همین رقم و حتی کمی بیشتر (۳۶,۸ درصد) اما همچنان بیکار ماندند و مابقی نیز از یافتن شغل دلسرد و از بازار کار خارج شدند.

نهاد پژوهشی مجلس شورای اسلامی بر پایه این آمارها نتیجه گرفته است: در صورتی که این افراد دلسرد شده همچنان در بازار کار باقی می‌ماندند نرخ بیکاری در زمستان ۱۳۹۸ به جای ۱۰,۶ درصد اعلام شده توسط مرکز آمار ایران به ۱۳,۶ درصد می‌رسید، یعنی سه درصد بزرگتر از نرخ رسمی اعلام شده. در فاصله زمستان ۹۷ تا زمستان ۹۸ بیش از ۸۸۵ هزار شاغل کار خود را از دست دادند. بیکاری اما برای زنان بیشتر بود و تنها در یک فصل نزدیک به ۱۵۰ هزار زن بیکار شدند.

خروج اجباری زنان از بازار کار

نرخ بیکاری زنان در زمستان ۱۳۹۸ نزدیک به دو برابر گروه مردان گزارش شد. این شاخص برای زنان ۱۷,۲ درصد در برابر ۹,۲ درصد برای مردان است. نسبت اشتغال مردان هم ۶۳ درصد یعنی حدود ۵ برابر بیشتر از زنان (۱۲,۷) درصد برآورد شد. نرخ مشارکت اقتصادی زنان (۱۵,۳) نیز ۴,۵ برابر کمتر از مردان (۶۹,۴) بود.

شمار زنان شاغل در زمستان کمتر هم شد؛ ۱۴۵ هزار زن شغل خود را از دست دادند و در مقابل ۱۹۷ مرد از جمعیت بیکاران کم شد. خالص جمعیت بیکار شاغل شده در فصل زمستان سال گذشته تنها ۵۲ هزار نفر گزارش شده که بخشی از آن می‌تواند متاثر از پیامدهای کرونا باشد که از آغاز اسفند بخش زیادی از بنگاه‌های خدماتی و مشاغل غیررسمی را تعطیل کرد.

• خلاصه گزارش مرکز پژوهش‌ها:
• در فاصله زمستان ۹۷ تا زمستان ۹۸ بیش از ۸۸۵ هزار شاغل کار خود را از دست دادند.
• بیکاری برای زنان بیشتر بود و تنها در یک فصل نزدیک به ۱۵۰ هزار زن بیکار شدند.
• کمی بیش از یک سوم از جمعیت بیکاران (۳۵,۱ درصد) موفق به یافتن شغل شدند.
• ۱۵ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر از شاغلان در کارگاه‌های ۱ تا ۴ نفر مشغول به کار‌ند، ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار نفر هم در کارگاه‌های ۵ تا ۹ نفر.
• حدود ۶۰ درصد شاغلان در «مشاغل غیررسمی» بدون بیمه مشغول به کار بودند.
• ۲۷,۹ درصد از بیکاران به دلیل دلسرد شدن از یافتن شغل از بازار کار خارج شده‌اند.

اشتغال ۶۵ درصد در کارگاه‌های کمتر از ۵ نفر

کارگاه‌های زیر ۵ نفر از شمول قانون کار خارج‌اند و شاغلان این بخش بیشتر از دیگران در خطر از دست دادن شغل یا سرکوب مزدی قرار دارند. برپایه این گزارش ۱۵ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر از شاغلان در کارگاه‌های ۱ تا ۴ نفر مشغول به کار بودند، ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار نفر هم در کارگاه‌های ۵ تا ۹ نفر.

سهم کارگاه‌های بالای ۵۰ نفر هم ۴ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر اعلام شده است که نشانگر سهم اندک کارگاه‌های بزرگ در اشتغال است.همچنین حدود ۶۰ درصد شاغلان در آنچه که «بخش غیررسمی» عنوان می‌شود، اشتغال داشتند. شاغلان این بخش بدون قرارداد و برخورداری از پوشش بیمه تامین اجتماعی و حوادث مشغول به کار هستند.

سیل بیکاران در راه است

این گزارش شمار مشاغل ایجاد شده طی سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۸ را سه میلیون شغل اعلام کرده که نه در بخش دولتی یا شركتی و كارخانه‌ای، بلکه در بخش غیرشركتی و با تمركز بر خدماتی مانند خرده‌فروشی و عمده‌فروشی، تعمیرات، حمل‌ونقل، واسطه‌گري، خدمات مواد غذایی و… ایجاد شده است. برآورد مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی این است که «كاهش تقاضاي رخ داده طی ماه اسفند و احتمال تداوم آن حداقل تا اردیبهشت سال ۱۳۹۹ سبب از بین رفتن گسترده این مشاغل شود».

تنها تا نیمه خرداد بیش از ۸۴۰ هزار نفر از شاغلان که پس از شیوع کرونا کارشان را از دست دادند برای دریافت بیمه بیکاری ثبت‌نام کرده‌اند. برآورد مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی «بغرنج‌تر شدن وضعیت بیکاری» و «آسیب شدید بنگاه‌های کوچک» که حدود ۶۵ درصد مشاغل موجود را تشکیل می‌دهد، است.

این نهاد پژوهشی وابسته به مجلس پیشتر هم در یک گزارش پیش‌بینی کرده بود شمار بیکاران در سال جاری ۲,۷ میلیون تا ۶,۲ میلیون نفر افزایش یابد.

در همین زمینه:

بحران معیشت: مردم سراغ آخرین اندوخته‌هایشان می‌روند