در کشورهای فقیر و در حال رشد بحران کرونا تأثیرات اقتصادی منفی گذاشته است. این کشورها با توقف تولید و هزینه میلیاردها دلار روبه‌رو شده‌اند و بدون کمک مالی نمی‌توانند از این بحران خارج شوند. برخی از این کشورها وضعیت بهتری دارند.
به‌گزارش مجله اشپیگل آلمان، کریستالینا جیورجیوا، رئیس صندوق بین‌المللی پول میلیون‌ها دلار در سراسر دنیا توزیع می‌کند: ۴۴۲ میلیون برای سنگال، ۱۷۴ میلیون برای آلبانی، ۱۲۱ میلیون برای قرقیزستان، یک میلیارد برای غنا و غیره. این‌ها وام‌های اضطراری برای مبارزه با ویروس جدید کرونا هستند که یکی پس از دیگری توزیع می‌شوند و همچنان لیست بلندبالایی در دست صندوق بین‌المللی پول است.
بیش از ۹۰ کشور تازه صنعتی شده درخواست کمک مالی از صندوق بین المللی پول را داده‌اند. بسیاری از کشورها از ورشکستگی می‌ترسند. جیورجیوا می‌گوید: «تاریک‌ترین دوران بشری است که من شاهد آن بوده‌ام» و اکنون مسئله «محافظت از آسیب‌پذیرترین افراد در این سیاره» است. صندوق بین‌المللی پول به‌تازگی بدهی‌های ۲۵ کشور از فقیرترین کشورها مانند افغانستان، هائیتی یا مالی را کاهش داده و ۵۰۰ میلیون دلار برای این برنامه در نظر گرفته شده است.
بازارهای نوظهور تحت تأثیر بحران کرونا قرار می‌گیرند
اما این مبالغ در مقایسه با خسارت‌های اقتصادی واقعی که بیماری همه‌گیر در کشورهای تازه صنعتی‌شده و در حال توسعه وارد کرده ناچیز است. براساس محاسبه مؤسسه دارایی بین‌المللی (IIF)، در ماه مارس گذشته ۸۳,۳ میلیارد دلار از بازارهای نوظهور خارج شده است. فرار سرمایه بحران مالی جهان در سال ۲۰۰۸ نیز شدیدتر بوده است. در ماه آوریل جاری این ارقام به احتمال قوی کمتر نخواهند شد.
مائورو تولدو، تحلیل‌گر اصلی بازارهای نوظهور در «دکا بانک» به اشپیگل گفت: «همه کشورهای تازه صنعتی‌شده تحت تأثیر این بحران هستند. هیچ کس نمی‌تواند پیش‌بینی کند که چقدر دشوار خواهد بود و چه مدت طول خواهد کشید.» هیچ بحرانی در دهه‌های گذشته به این اندازه گسترده نبوده است. از سویی قیمت نفت خام، مس و سایر مواد اولیه رو به کاهش است و کشورهای صادرکننده مانند نیجریه، شیلی و برزیل از این طریق درآمد خود را از دست می‌دهند. از سوی دیگر، گردشگری نیز ناگهان از دور خارج شده است، ضربه‌ای کاری به‌ویژه به کشورهایی مانند تایلند یا ترکیه. از این گذشته، زنجیره‌های عرضه و تولید جهانی مسدود شده‌اند و این امر بر کشورهایی مانند بنگلادش و مکزیک تأثیر منفی می‌گذارد.
در همین حال، کاملاً نامشخص است که ویروس کووید۱۹ در چه کشورهایی گسترش می‌یابد، چه مدت زندگی را فلج می‌کند و چند نفر را مبتلا می‌کند یا می‌کُشد. عمران خان، نخست‌وزیر پاکستان، وضعیت کنونی را «راه رفتن بر یک طناب» می‌خواند و می‌گوید از یک سو ایجاد محدودیت‌ها و تعطیلی‌ها برای کاهش شیوع و جلوگیری از گسترش کووید۱۹ ضروری است و از سوی دیگر باید مطمئن شد که مردم گرسنه نمی‌مانند و اقتصاد از هم نمی‌پاشد.
پس از سال‌ها رونق و دادن حرکت به اقتصاد جهانی، بسیاری از بازارهای نوظهور بار دیگر کاملاً ضعیف شده‌اند. آن‌ها سرمایه‌های خارجی را در مقیاس گسترده‌ای جذب کرده‌اند: اغلب از طریق معاملات سوداگرانه در گسترش بازده براساس نرخ بهره از سرمایه‌گذاران کشورهای صنعتی که نرخ بهره و بازده‌شان برای این کشورها بسیار پایین بود. رونق، طبقه متوسط جدیدی را در بسیاری از کشورهای تازه صنعتی‌شده ایجاد کرده است اما بدهی‌ها را هم انبار کرده است. به‌گفته مؤسسه دارایی بین‌المللی، بدهی‌های بازارهای نوظهور از سال ۲۰۱۰ دو برابر شده و به حدود ۷۲۰۰۰ میلیارد دلار رسیده است.
مائورو تولدو می‌گوید: «اکنون معاملات سوداگرانه براساس نرخ بهره در حال چرخش است». به‌گفته او بسیاری از سرمایه‌گذاران، پول خود را از کشورهای جنوبی، به خانه باز می‌گردانند. در نتیجه، ارزش پول این کشورها کم می‌شود. این وضعیت به‌ویژه در آفریقای جنوبی، مکزیک یا اندونزی مشاهده می‌شود. بدین ترتیب بازپرداخت بدهی‌ها به دلار برای این کشورها گران‌تر خواهد بود. افزون بر این، مؤسسه‌های سنجش اعتبار یا رتبه‌بندی، اعتبار بسیاری از کشورها از جمله آفریقای جنوبی، مکزیک و نیجریه را کاهش داده‌اند. بنابراین میزان ریسک اوراق بهادار در بسیاری از این کشورها افزایش می‌یابد. بر این اساس، به‌دست آوردن مبالغ جدید توسط دولت‌ها به‌منظور بازپرداخت بدهی‌های قدیمی، گران‌تر تمام خواهد شد.
اولین کشورها ورشکستگی خود را اعلام می‌کنند
لبنان در اوایل ماه مارس ورشکستگی خود را اعلام کرد. این وضعیت اضطراری در حال حاضر به‌ویژه در آمریکای لاتین مشهود است. دولت آرژانتین که قبل از کرونا در آستانه ورشکستگی قرار داشت، با اعلام محدودیت‌ها و تعطیلی‌ها همه بازپرداخت‌های اوراق قرضه محلی را به حالت تعلیق درآورد. اکوادور، کشوری که ویروس کووید۱۹ در آن شیوع بالایی دارد، از طلبکاران خود خواسته است که مبلغ پرداخت و نرخ بهره را پایین بیاورند. در ونزوئلا، کشوری که بیشترین ذخایر نفتی جهان را دارد، حتی بنزین نیز کمیاب شده است. در شبکه‌های اجتماعی فیلم‌هایی منتشر شده‌اند که کیلومترها صف خودروها در مقابل جایگاه‌های سوخت را نشان می‌دهند.
اوضاع اقتصادی در همه جا چنین وخیم نیست. تولدو تحلیل‌گر «دکا بانک» می‌گوید: «بازارهای نوظهور مانند ویتنام، مالزی یا حتی روسیه موقعیت بهتری دارند. برخی از آن‌ها بدهی کلانی مهمتر از همه به وام‌دهندگان داخلی ندارند. برخی حتی در سال‌های پررونق توانسته‌اند برای مواقع بحرانی ذخایری ایجاد کنند.
چین نیز به‌عنوان کشور در حال توسعه‌ای که به یک ابرقدرت تبدیل شده است حتی ممکن است این سال بحران جهانی را با کمی رشد پایان دهد. این کشور در سال‌های اخیر به یکی از بزرگترین طلبکاران کشورهای در حال رشد تبدیل شده است. موضع پکن اکنون اهمیت دارد. آخر هفته نمایندگان کشورها در نشست مجازی صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی درباره بدهی‌های فقیرترین کشورها مذاکره خواهند کرد.
کریستالینا جیورجیوا، رئیس صندوق بین المللی پول جورجیووا و دیوید مالپس، رئیس بانک جهانی به هدف نخست خود دست یافته‌اند: به ابتکار آن‌ها، ۲۰ کشور برتر صنعتی (جی۲۰) عصر چهارشنبه در یک مهلت قانونی برای بدهی‌ها تصمیم گرفتند. آن‌ها به ۷۷ کشور از فقیرترین کشورها مهلت دوازده ماهه برای پرداخت سود و مبلغ اصلی پرداخت که در کل ۱۴ میلیارد دلار است داده‌اند. این مبالغ در مقایسه با بسته‌های حمایتی کشورهایی مانند آلمان و آمریکا برای اقتصادهای خود ناچیز هستند اما برای فقیرترین کشورها تفاوت بزرگی ایجاد می‌کنند.
صندوق بین‌المللی پول پیش از این اعلام کرده بود که کشورهای خاورمیانه به سبب کاهش چشمگیر قیمت نفت و همچنین تعطیلی کسب و کارها در اثر همه‌گیری ویروس کرونا در مقایسه با سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۱۵ با انقباض اقتصادی بزرگ‌تر و بحران‌های مالی ژرف‌تری مواجه خواهند شد.
بیشتر بخوانید: