مجنبا یوسفی‌پور – از هفته گذشته نمایش عمومی فیلم «آنا کارنینا» تازه‌ترین ساخته جو رایت، فیلمساز انگلیسی در سینماهای کشورهای انگلستان و ایرلند آغاز شده است. در اکران این هفته می‌پردازیم به معرفی این فیلم.
«آنا کارنینا» از هفتم سپتامبر که در جشنواره فیلم تورنتو به نمایش گذاشته شد، نمایش عمومی خود را هم آغاز کرد. این فیلم در نیمه ماه نوامبر در آمریکا به روی پرده می‌رود و از اوایل ماه دسامبر در کشورهای آلمان، هلند و پرتقال به نمایش در می‌آید و از ژانویه سال آینده میلادی در دیگر کشورهای اروپایی نیز اکران می‌شود.
این فیلم بر اساس رمان مشهور «آنا کارنینا» نوشته لئو تولستوی نویسنده روس ساخته شده است. داستان در اواخر قرن ۱۹ میلادی و در طبقه اشراف روسیه اتفاق می‌افتد. آنا کارنینا با بازی کیرا نایتلی همسر آلکسی کارنین، یک مقام بلندپایه دولتی با بازی جو لاو است. او برای حل اختلاف میان برادرش و همسر او به مسکو می‌آید. در مسکو با کنت ورونسکی با بازی آرون جانسون آشنا می‌شود و این آشنایی به آنجا می‌رسد که ورونسکی می‌پذیرد که اگر آنا از همسرش جدا شود با او ازدواج کند.
رمان «آنا کارنینا» نوشته لئو تولستوی علاوه بر محبوبیت نزد خوانندگان، از نخستین سال‌های شکل‌گیری سینما مورد استقبال فیلمسازان نیز قرار گرفته و بار‌ها و بار‌ها با بازی بازیگران مختلف به پرده سینما‌ها راه یافته است. نخستین‌بار در سال‌های ۱۹۱۰ و ۱۹۱۱ میلادی اولین نسخه‌های سینمایی از این اثر به نمایش درآمد. در سال ۱۹۱۴ ولادیمیر گاردین روسی نسخه‌ای صامت از آن را ساخت. بعد‌تر در سال‌های ۱۹۲۷ و ۱۹۳۵ گرتا گاربو، هنرپیشه مطرح زمان خود نقش آنا را در دو فیلم بازی کرد و در سال‌های بعد بازیگرانی چون ویوین لی و سوفی مارسو نیز جامه این شخصیت را بر تن کردند و بر پرده سینما‌ها ظاهر شدند. در یک قرن گذشته نسخه‌های مختلف سینمایی و تلویزیونی با اقتباس از رمان تولستوی در کشورهای گوناگون چون انگلستان، آمریکا، روسیه، مجارستان و هند ساخته و پخش شده است.
در این نسخه جدید تام استوپارد، نمایشنامه‌نویس و فیلمنامه‌نویس سر‌شناس مسئولیت تبدیل رمان به فیلمنامه را بر عهده داشته است. سر تام استوپارد، نمایشنامه‌نویس بریتانیایی متولد چکسلواکی، علاوه بر نوشتن برای تئا‌تر و رادیو در عرصه فیلمنامه‌نویسی نیز فعال بوده و فیلمنامه‌هایی چون «امپراطوری خورشید» را برای استیون اسپیلبرگ و «برزیل» را برای تری گیلیام نوشته است. او در سال ۱۹۹۹ میلادی موفق شد اسکار بهترین فیلمنامه، خرس نقره‌ای جشنواره فیلم برلین و جایزه گلدن گلوب را برای فیلمنامه فیلم «شکسپیر عاشق» به دست آورد.
استوپارد درباره چگونگی اقتباس از یک اثر ادبی برای نوشتن فیلمنامه می‌گوید: «من خیلی به حس درونی‌ام وفادارم. گاهی هم شاید زیاد از حد نسبت به کاری که از آن اقتباس می‌کنم، به حسم تکیه می‌کنم. اما در نهایت به نظرم چه بخواهم یا نه هدف نهایی‌ام قراردادن خودم در ذهن خواننده فیلمنامه‌ام است، اینکه آن شخص لذت ببرد و توجه‌اش را جلب کنم. این سؤال پیچیده‌ای است و جوابش هم بسیار پیچیده است اما واقعیت این است که این پروسه چندان آگاهانه نیست. در کل من اقتباس کردن از آثار ادبی را دوست دارم چرا که یک فعالیت شبانه‌روزی‌ست، یعنی حتی در خواب هم ذهن همچنان درگیر آن است. در زمان کار کردن کم‌حرف می‌شوم و بیشتر علاقمند هستم تا قسمت‌های پازل‌مانند فیلمنامه را جابجا کنم و با آن‌ها بازی کنم. این کار خیلی لذت‌بخش که از اثری اقتباس کنی که خودش یک کار خیلی خوب است.»
استوپارد اقتباس از رمان «آنا کارنینا» را به یادگیری از یک استاد تشبیه می‌کند و درباره چگونگی کارش بر روی فیلمنامه و تبدیل یک رمان ۸۵۰ صفحه‌ای به فیلمنامه‌ای ۱۳۵ صفحه‌ای می‌گوید: «در این کتاب عشق وجود دارد: عشق مادر، عشق فرزند، عشق برادر و خواهر، عشق شهوانی، عشق به روسیه و همه این‌ها. “عشق” نقطه مرکزی و اصلی کتاب است. در فیلم همین‌طور است. برای همین تصمیم گرفتم در اقتباس از کتاب آن قسمت‌هایی را که شاید درباره چیزهای دیگر باشد کنار بگذارم.»
فیلم توسط جو رایت، کارگردان انگلیسی کارگردانی شده است. او بیشتر به خاطر دو فیلم «کفاره» و «غرور و تعصب» شهرت دارد که در هر دو آن‌ها کیرا نایتلی، هنرپیشه انگلیسی نقش اول را بازی کرده بود. جو رایت پس از جست‌وجو و بازدید از مکان‌های مختلف در انگلستان و روسیه، در نهایت برای فیلمبرداری فیلمش تصمیم گرفت که آن را تماماً در یک استودیو و در فضایی نزدیک به تئا‌تر فیلمبرداری کند چرا که به گفته او در زمان روی دادن این داستان، شخصیت‌ها در روسیه همچون بازیگران یک نمایش که همواره در حال بازی کردن هستند رفتار می‌کردذند. رایت درباره نوع نگاهش برای ساخت این تازه‌ترین نسخه از رمان شناخته‌شده تولستوی و تفاوت آن با دیگر اقتباس‌های سینمایی می‌گوید: «هدف تمرکز بر روی شخصیت‌ها و بازی‌ها بود؛ زیر و بم شخصیت‌ها را در فرمی طبیعی درآوردن و شکل دادن به آن‌ها. دست یافتن به چیزی بسیار متمرکز‌تر.»
او در توضیح علاقه‌اش به تمرکز بر روی شخصیت‌ها می‌افزاید: «هر کسی سعی می‌کند به شیوه خودش دوست داشتن را یاد بگیرد. وقتی کتاب را می‌خواندم، مرا به بخشی از زندگی‌ام ارجاع داد. با خواندن کتاب شما آرزو می‌کنید که مانند یکی از شخصیت‌ها باشید و بعد‌تر می‌فهمید که همانند شخصیت دیگری در کتاب هستید. شخصیت‌ها بسیار واقعی و نزدیک به آدم‌های دیگر هستند.»
کیرا نایتلی در سومین تجربه همکاری‌اش با جو رایت در کنار جود لاو، آرون تیلور جانسون و کلی مک‌دونالد در نقش اصلی فیلم، یعنی در نقش آنا کارنینا ظاهر شده است. او درباره تجربه بازی در این فیلم می‌گوید: «این کار برای همه و به‌ویژه برای بازیگران فوق‌العاده چالش‌برانگیز بود. فکر می‌کنم جو کارگردانی است که به بازی خیلی اهمیت می‌دهد و نگاه خودش را دارد. اما در این کار تمرکز بیشتر روی شیوه بازی و کار بود. تلاش برای رسیدن به این شیوه و دست یافتن به اجرایی که کارگردان به دنبالش بود آن هم به این شیوه خاص که فیلم ساخته می‌شد و ما کار را فیلمبرداری می‌کردیم خیلی چالش‌برانگیز بود.»
«آنا کارنینا» تا اینجا نتوانسته نظر منتقدان را جلب کند. پیتر برادشاو، منتقد «گاردین» با دادن سه ستاره به فیلم ضمن تعریف از بازی کیرا نایتلی، در مجموع فیلم را قابل قبول ارزیابی می‌کند، هرچند اعتقاد دارد همکاری استوپارد و رایت در این فیلم چندان موفقیت‌آمیز نبوده است. کریس توکی، منتقد «دیلی میل» نیز با دادن سه ستاره به فیلم از بازی‌های بازیگران و طراحی صحنه و لباس و فیلمبرداری فیلم تعریف کرده است اما فیلم را در کل فاقد احساس و هوشمندی در ساخت می‌داند. از آن سو دیوید سکستون منتقد «لندن اونینگ استاندارد» فیلم را تجربه‌ای ناموفق دانسته که از فضای واقع‌گرای رمان تولستوی فاصله گرفته و به اثری نمایشی و تئاتری تبدیل شده است.
«آنا کارنینا» با زمان ۱۳۰ دقیقه محصول سال ۲۰۱۲ کشورهای انگلستان و فرانسه است.
مشخصات فیلم
آنا کارنینا
Anna Karenina
نویسنده: تام استوپارت، لئو تولستوی
Tom Stoppard, Leo Tolstoy
کارگردان: جو رایت
Joe Wright
بازیگران: کیرا نایتلی، جود لاو، آرون تیلور جانسون، کلی مک‌دونالد
Keira Knightley, Jude Law, Aaron Taylor-Johnson, Kelly Macdonald
ویدئو: پیش‌پرده آنا کارنینا ساخته جو رایت