بازنشستگی کارگران معلول شاغل، به‌ویژه در بخش خصوصی به بن‌بست می‌رسد زیرا نه دولت و نه کارفرمایان، حاضر به پرداخت سهم لازم برای تحقق بازنشستگی این کارگران نیستند. نهادهای ارزیابی نوع و درصد معلولیت نیز معیارهای مختلفی برای به‌رسمیت شناختن معلولیت شاغلان دارند و کارگران میان اداره بیمه اجتماعی، کمیسیون پزشکی تامین اجتماعی و بهزیستی دست به دست می‌شوند.
طبق قانون، یک کارگر معلول با ۲۰ سال سابقه کار باید با ۳۰ روز حقوق بازنشسته شود. پنج سال از سنوات را باید دولت و پنج سال را کارفرما بپردازد. اما دولت باز تعهد خود را بر دوش سازمان تامین اجتماعی انداخته است که یک سازمان در آستانه ورشکستگی است و ۲۵۰ هزار میلیارد تومان از دولت طلبکار است. تامین اجتماعی از پرداخت سنوات خودداری می‌کند و کارفرمایان نیز از پرداخت سهم خود سر باز می‌زنند.
از این گذشته اختلاف در شیوه برخورد با از کار افتادگی ناشی از کار و معلولیت اولیه کار مشمولان بازنشستگی پیش از موعد را پیچیده‌تر کرده است.
کسی پاسخگو نیست
به گفته مصطفی چقایی، دبیر ستاد پیگیری بیمه تامین اجتماعی «مشکل عمده بازنشستگی معلولان کشور مربوط به کارکنان غیر دولتی است. در بخش دولتی ۵ سال از سنوات را دولت و ۵ سال دیگر را کارفرما که همان موسسه دولتی است، می‌پردازد. اما در بخش غیردولتی دولت سهم خود را پرداخت نمی‌کند و این باری بر دوش سازمان تامین اجتماعی است.»
در عین حال قانون حمایت از بازنشستگی معلولان نیز وجود دارد که در آن ۶ سال سنوات ارفاقی به آنان تعلق می‌گیرد که میزان آن بستگی به درجه معلولیت کارگران دارد اما به گفته چقایی «این هم اعمال نمی‌شود. یعنی کسی نمی‌تواند با ۲۴ سال کار بازنشسته شود. برای آنهم دولت باید مابه‌التفاوت حق بیمه را به صندوق تامین اجتماعی واریز کند و این کار را انجام نمی‌دهد.»
رضا دهقان، مدیرکل اشتغال و کارآفرینی سازمان بهزیستی روز دوم بهمن در گفت‌و‌گو با خبرگزاری دولتی کار ایران (ایلنا) از سازمان متبوع خود سلب مسئولیت کرد و گفت: «مشکل در فرآیند بازنشستگی و بحث درصد معلولیت است که ارتباطی با بخش اشتغال بهزیستی ندارد؛ این موضوع را باید از بخش توانبخشی بهزیستی پرسش کرد.»
ایلنا نوشته است سایر نهادهای مرتبط حاضر به دادن توضیح نشده‌اند.
در این میان معلولان مشمول بازنشستگی مانده‌اند و مشکلاتشان. به گفته‌ی چقایی، «اکثر معلولان هم سن‌شان بالا رفته و هم سنوات بیمه‌ای آنها بالاتر از ۲۰ سال است اما هیچ دادرسی ندارند».
«باید بمیری تا مستمری بدهیم»
علی‌اکبر عرب، کارگر ۵۱ ساله ساکن تویسرکان ۲۰ سال کار کرده و پنج سال است در اثر بیماری دیستروفی عضلانی خانه‌نشین شده است. او نان‌آور یک خانواده پنج نفره است اما بیمه حاضر نیست حکم بازنشستگی پیش از موعد برایش صادر کند.
عرب ۲۰ سال حق بیمه پرداخت کرده است و برای استفاده از بازنشستگی پیش از موعد به کمیسیون پزشکی بیمه مراجعه کرده اما رای صادره به نفع او نبوده و می‌گویند باید ۳۰ سال سابقه کار و پرداخت حق بیمه داشته باشی.
این کارگر از کار افتاده می‌گوید: «باور کنید روزی نیست که تحقیرم نکنند، چون توانایی تأمین معاش همسر و سه فرزندم را ندارم؛ آقایی در اداره بیمه بود که حالا فوت کرده؛ به من می‌گفت باید بمیری تا به بچه‌ات مستمری بدهند. این درد بزرگی است که برخی آدم‌ها بر دوش حمل می‌کنند؛ این راست است که بعضی مرگ‌شان برای تأمین معاش خانواده سودمندتر است تا زندگی‌شان».
عباس کارگر معلول دیگری است که ۲۳ سال سابقه تامین اجتماعی دارد و پیگیری او برای رسیدن به بازنشستگی پیش از موعد تا کنون نتیجه‌ای در بر نداشته است. بیمه تامین اجتماعی درصد معلولیت او را که توسط اداره بهزیستی تعیین شده قبول ندارد و او را به کمیسیون پزشکی تامین اجتماعی ارجاع داده و این کمیسیون از پذیرش او خودداری کرده است. زیرا او معلولیت اولیه دارد و کار این کمیسیون رسیدگی به معلولیت در اثر سوانح کار است.
دبیر ستاد پیگیری بیمه تامین اجتماعی معلولان کشور می‌گوید برای حل مشکل بازنشستگی معلولان مکاتباتی با رئیس سازمان بهزیستی، روسای جامعه معلولان ۳۲ استان، سازمان تأمین اجتماعی و نمایندگان مجلس انجام شده اما مشکلات حل نشده است.
گذشته از مساله بازنشستگی، معلولان با مشکلات معیشتی و پزشکی هم دست و پنجه نرم می‌کنند.
همزمان که گرانی و تورم به صورت روزافزون گروه‌های مختلف جامعه را تحت فشار قرار داده است، گزارش‌ها حاکی از آن است که دولت جمهوری اسلامی به‌رغم اختصاص بودجه به معلولان، آن را پرداخت نمی‌کند. در این میان مسئله اشتغال معلولان، ارائه خدمات توانبخشی ارزان، کمک هزینه‌های نگهداری از معلولان، متناسب‌سازی محل زندگی و فضاهای عمومی، افزایش مستمری بدون پرداخت بودجه لاینحل مانده است.
«قانون جامع حمایت از معلولان» اردیبهشت سال گذشته برای اجرا ابلاغ شد اما به دلیل عدم اختصاص بودجه لازم اجرای آن معلق مانده است. ۸۰ درصد بودجه سال جاری معلولان هنوز واریز نشده است.
معلولان که روز ۱۲ آذر به مناسبت روز جهانی معلولان مقابل سازمان برنامه و بودجه تجمع کرده و خواستار توجه به مشکلات خود از جمله تخصیص ردیف بودجه معلولان، و اجرای قانون حمایت از معلولان شده بودند روز گذشته نیز اعتراض خود را به عدم تحقق بودجه رسانه‌ای کردند.
دو میلیون و ۴۰۰ نفر از جمعیت کشور معلول هستند که یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر تحت پوشش بهزیستی قرار دارند و مستمری دریافت می‌کنند. سایر معلولان از این کمک ناچیز نیز بی‌بهره‌اند.
آمار دقیقی از تعداد کارگران معلول وجود ندارد.