ستاد تنظیم بازار، وزارت اطلاعات را موظف کرده که ماهانه وضعیت تأمین و قیمت کالاهای اساسی و ضروری را به این ستاد گزارش دهد. مسئولان می‌خواهند به این طریق با شبکه‌های اصلی قاچاق کالا مقابله کنند. یک کارشناس اقتصادی می‌گوید بدون تغییرات اساسی در عرصه سیاست امکان مقابله با قاچاق و کنترل و نظارت بر دستگاه‌هایی که به اشکال مختلف درگیر قاچاق هستند، وجود ندارد و ورود دستگاه‌ها و تشدید اقدامات نظارتی مسئله را پیچیده‌تر می‌کند.

قاچاق کالا در ایران ـ عکس از آرشیو
قاچاق کالا در ایران ـ عکس از آرشیو

ستاد تنظیم بازار در مصوبه تازه‌ای پای وزارت اطلاعات را به موضوع بازار کالاهای اساسی باز کرد و اعلام کرد که «با توجه به اشراف وزارت اطلاعات بر شرایط بازار در سراسر کشور، مقرر شد وزارتخانه مذکور از این پس به‌صورت ماهانه گزارشی از وضعیت تأمین، قیمت، پیش‌بینی از شرایط بازار و …کالاهای اساسی، ضروری و مهم در سبد مصرفی خانوار به جلسه کارگروه تنظیم بازار ارائه کند.»

علی مؤیدی ‌خرم‌آبادی، رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز نیز در نشست خبری این ستاد گفت: «با وجود تحریم‌ها توانستیم از قاچاق کالاهای اساسی به خارج از کشور جلوگیری کنیم و در حال‌ حاضر شاهد کمترین مورد خروج کالای اساسی از کشور هستیم.»

او همچنین افزود: «با کمک وزارت اطلاعات و نیروی انتظامی بر شبکه‌های اصلی قاچاق کالا متمرکز شدیم که در یک سال اخیر با سرباندها و یقه‌سفید‌ها مبارزه کردیم که باند آن‌ها متلاشی شد.»

در خرداد سال جاری مؤیدی ‌خرم‌آبادی اعلام کرده بود که میزان حجم سالانه قاچاق کالا و ارز در کشور کاهش یافته و به رقم ۱۲,۵ میلیارد دلار رسیده است. سخنان رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در حالی بیان شد که در طی سال گذشته گزارش‌های زیادی درباره قاچاق روزانه میلیون‌ها لیتر بنزین و گازوئیل به خارج از کشور منتشر شده بود. همچنین در سال گذشته ارزش پول ملی ایران به شدت سقوط کرد که راه را برای قاچاق سوخت، دام زنده، کالا و ارز به خارج از کشور باز کرد.

علی‌اکبر کریمی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی تیرماه سال جاری اعلام کرد که ۹۵ درصد از مجموع کالاهای قاچاق در کشور توزیع و تنها پنج درصد آن کشف می‌شود.

پیش از این در شهریور سال جاری نیز وزارت بهداشت خواهان ورود دستگاه‌های امنیتی به بازار سیاه دارو شده بود.

روزنامه «شرق» در شماره سه‌شنبه یکم بهمن خود به ورود وزارت اطلاعات در موضوع قاچاق کالاهای اساسی پرداخته و نوشته است: «سیاست‌های یارانه‌ای دولت برای کالاهای اساسی منجر به این شده است که دستگاه‌های متعددی درگیر مقابله با اقدامات سوداگرانه در حوزه کالاهای اساسی شوند. »

این روزنامه به‌نقل از علی دینی‌ترکمان، کارشناس اقتصادی، نوشته است: «اقتصاد ایران درگیر یک معضل مهم است. سهم بخش غیررسمی از تولید ناخالص ملی بالاست. این بخش غیررسمی فعالیت‌هایی انجام می‌دهد که در داخل موجب تولید و عرضه کالاها و خدمات می‌شود ولی این فعالیت‌ها در مکان‌های زیرزمینی رخ می‌دهد. سهم بالای نهادهای غیررسمی از تولید ناخالص داخلی، اقتصاد ایران را درگیر یک بیماری صعب‌العلاج کرده است.»

دینی‌ترکمان معتقد است که در چنین اقتصادی، امکان بازتوزیع یارانه‌های اختصاص‌یافته به کالاهای اساسی به‌صورت نقدی وجود ندارد، قاچاق کالاهای مختلف به‌صورت سازمان‌یافته انجام می‌شود و پای باندهای مافیا در کار است. او می‌گوید: «بدون تغییرات اساسی در حوزه سیاست امکان مقابله با قاچاق هم وجود ندارد. امکان کنترل و نظارت بر دستگاه‌هایی که به اشکال مختلف درگیر قاچاق هستند، وجود ندارد. ورود دستگاه‌ها و تشدید اقدامات نظارتی می‌تواند خودش به نوعی مسئله را پیچیده‌تر و بدتر کند.»

او راهکار متعارف اقتصادی برای جلوگیری از قاچاق کالاهای اساسی را افزایش قیمت کالاها معرفی کرد اما افزایش قیمت را هم موجب افزایش فشارهای تورمی و به‌دنبال آن تشدید مسائلی همچون حاشیه‌نشینی و فقیرشدن طبقه متوسط دانست، فشارهایی که عامل اعتراضاتی همچون اعتراضات آبان‌ماه شدند.

چه در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد و چه در دوران حسن روحانی بارها برخی از شخصیت‌های سیاسی در ایران با اشاره به مدیریت اسکله‌ها توسط سپاه پاسداران و نیروی انتظامی از دست داشتن این دو نهاد در قاچاق کالا سخن گفته‌اند.

احمدی‌نژاد در دومین دوره ریاست جمهوری خود به‌طور تلویحی از سپاه پاسداران به‌عنوان «برادران قاچاقچی» نام برد و حسن روحانی هم در آغاز دوره دوم ریاست جمهوری خود از دخالت‌های سپاه پاسداران در عرصه اقتصاد به‌طور تلویحی انتقاد کرد.

موضوع دست داشتن ارکان دولتی و صاحبان قدرت در گسترش پدیده قاچاق کالا و ارز در ایران، سال‌هاست که در رسانه‌ها و سخنرانی‌های مختلف مقام‌های جمهوری اسلامی مطرح می‌شود و یکی از عوامل اصلی نارضایتی‌های مردم است.

بیشتر بخوانید: