ناصر کرامتی – در تاریخ ۱۱ شهریور ماه ۱۳۹۱ سایت خبری تابناک مطلبی به عنوان «طلا، جای دلار را در ایران می‌گیرد» منتشر نمود. به نظر می‌رسد این مطلب ترجمه‌ای بر مبنای مطالبی مبتنی بر تحقیقات نایجل رندل (Nigel Rendel)، تحلیلگر اقتصادی در مؤسسه بریتانیایی “مدلی گلوبال” (Medley Global Advisors) باشد (بنگرید به عنوان نمونه به این گزارش در وال‌استریت جورنال).

 در مطلب منتشر شده در تابناک دو دلیل برای اثبات این ادعا که «حکومت ایران به دنبال تبدیل دارایی‌های ارزی خود با طلا است»، مطرح گردیده است:

یک: صحبت‌های محمود احمدی نژاد در اجلاس سران عدم تعهد
دو: آمارهای مربوط به تجارت خارجی کشور ترکیه

در گزارش سایت تابناک به نقل از نایجل رندل، به سخنان محمود احمدی نژاد استناد شده است. به نظر می‌رسد منظور نایجل رندل از «اشاره مستقیم» رئیس جمهوری ایران به «جایگزینی منابع ارزی با طلا»، این قسمت از سخنان محمود احمدی نژاد در اجلاس سران عدم تعهد باشد:

«ما دارای توانمندی‌های فراوان هستیم. می‌توانیم با مشارکت همگانی، سازوکارهای لازم از جمله مرجع داوری سیاسی، صندوق پول، بانک، بیمه و ساختارهای اقتصادی مستقل داشته باشیم و با ابداع روش های جدیدی از تجارت، مانند تهاتر، مبادله با ارزهای ملی و حذف سلطه ارز خاص از مبادلات جهانی، شرایط بهتری برای ملت‌هایمان فراهم نمائیم و بر سازوکارهای مدیریت جهانی تاثیر بیشتر و سازنده تری داشته باشیم.» (منبع)

در قسمت دیگر گزارش تابناک آمده است: «بر پایه گزارش مرکز آمار دولتی ترکیه، تقاضای ایران برای طلا منجر به افزایش پنج برابری صادرات طلا در هفت ماهه نخست سال جاری نسبت به سال گذشته شد، حال آن که در دو سال گذشته، ایران به میزان ۴ درصد از طلای ترکیه را خریداری می‌کرده است…«یارکین سبسی»، تحلیلگر مسائل اقتصادی ترکیه در مؤسسه «جی پی مورگان» می‌گوید: آمار تجارت خارجی ترکیه بر اثر افزایش شدید خرید طلا از سوی ایران، کمی پیچیده شده است؛ بنابراین، باید با صرف نظر از آمار مربوط به طلا، رشد اقتصادی ترکیه را معادل ۴ درصد ارزیابی کرد.»

هر دو دلیل ارائه شده توسط نایجل رندل “معتبر” و “پذیرفتنی” است اما در این گزارش به دو سوال اساسی و مهم که به ذهن هر خواننده‌ای خطور خواهد کرد، پاسخ داده نشده است:

یک: اگر طلا واقعاً قدرتی برتر ار دلار دارد و می‌تواند کارهایی انجام دهد که دلار توانایی انجام آنرا ندارد، این قدرت از کجا سرچشمه می‌گیرد و به چه دلیل است؟

جواب سوال این سوال به تاریخچه شکل گیری پول بر می‌گردد. اسکناس تکه کاغذی است که اعتبار خود را نه از عددهای درج شده روی آن که از پشتوانه طلایی که نزد مرجع صادر کننده اش دارد می‌گیرد. انواع اسکناس‌ها (پول اعتباری، برات، سفته، چک و هر نوع پول اعتباری دیگر) نماینده معادل طلایی است که به عنوان پشتوانه برای آن اسکناس تعیین و تامین کرده‌اند.

پول به عنوان “مقیاس ارزش” و به عنوان “معیار قیمت”، دو کارکرد کاملاً متفاوت دارد. به عنوان مظهر اجتماعی کار انسانی، “مقیاس ارزش” است؛ به عنوان کمیتی از فلز با وزنی ثابت، “معیار قیمت” است. به عنوان مقیاس ارزش، ارزش تمامی کالاهای گوناگون را به قیمت، یعنی به کمیت مجازی از طلا تبدیل می‌کند. پول برای آنکه معیار قیمت باشد باید وزن معینی از طلا به عنوان واحد اندازه‌گیری تعیین شود چرا که ثبات اندازه‌گیری اهمیتی تعیین کننده در یک رابطه هم‌ارزی و مناسبات اقتصادی دارد. در ابتدا این واحد‌های ثابت پولی، واحدها وزنی از فلزات گران‌بها بود مثلا پوند انگلیس، نام پولی داده شده به یک پوند (واحد وزن انگلیسی) نقره واقعی بود.

با تکامل ثروت مادی، فلزات گران‌بها کارکرد فلزات کم بهاتر را در زمینه مقیاس ارزش از آن خود کردند. نقره جای مس را گرفت و طلا جای نقره را گرفت اما قرن‌ها تقلب حکومت‌ها در ارزش پول رایج (وزن طلا یا نقره در سکه) از وزن اصلی سکه‌های طلا چیزی به جز نام آنها باقی نگذاشت.» (۲) امروزه نیز حکومت‌ها مانند پادشاهان قدیم چنین کاری می‌کنند. اگر در روزگاران پیشین به دلیل سیل، آتش سوزی، جنگ، بدهی و غیره مدام به طلای سکه‌ها، ناخالصی اضافه می‌کردند امروزه نیز حکومت‌ها با چاپ اسکناس بدون پشتوانه و ایجاد تورم، مشابه همان کار را انجام می‌دهند. (در دوره سلطنت الکساندر اول در بین سال‌های ۱۸۱۱ تا ۱۸۱۶ برای تامین هزیه جنگ با تاپلئون، ۲۵۶ میلیون روبل کاغذی منتشر شد و در دوره ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد ارزش پول ملی ایران طی یک شب ۵۰ درصد کاهش پیدا کرد.)

چرا حکومت‌ها می‌توانند به این راحتی با ثروت‌هایی که حاصل کار افراد اجتماع است بازی کنند؟
پاسخ ساده است. این قدرت از انحصار حکومت‌ها در زمینه چاپ و توزیع پول در یک کشور سرچشمه می‌گیرد. این انحصار خود زاده این است که تنها حکومت‌ها توانایی تهیه پشتوانه طلای لازم برای انواع پول را در اختیار دارند. قدرت طلا در برابر اسکناس از اینجا نشأت می‌گیرد که اسکناس در یک مدل اقتصاد عقلانی نماینده و جانشین طلا است. وقتی طلا خود مستقیماً وارد معادلات بشود اسکناس‌ها در برابر آن حرفی برای گفتن ندارند. اسکناس‌ها تحت قوانین دولت‌ها اعتبار می‌یابند اما طلا امر خویش را بر همه دولت‌ها تحمیل می‌کند.

دو: جمهوری اسلامی با طلا چه کاری می‌تواند انجام دهد که با دلار نمی‌تواند؟

حداقل دو جواب مشخص برای این سوال وجود دارد:

یک: مقابله با کاهش ارزش پول ملی

دو: مقابله با تحریم‌های بانکی و نقل و انتقال پولی.

در دوره ریاست جمهوری خاتمی، سپاه پاسداران سعی در تضعیف دولت او از طریق دخالت در بازار ارز و طلا کرد. روزنامه‌های اطلاح‌طلب در آن زمان ادعا کردند که سپاه پاسدارن از طریق کارتل‌‌ها مالی خود _همچون بنیاد جانبازان_ اقدام به خرید گسترده ارز در بازار آزاد کرده است. قیمت دلار آمریکا از ۷۶۹ الی ۷۸۵ تومان به قیمت ۹۸۰ تومان صعود کرد.

در آن زمان یک شرکت تولیدی اقدام به چاپ جعبه دستمال کاغذی کرده بود که شبیه به یک دسته اسکناس هزار تومانی بود اما برای آنکه طبق معمول در جمهوری اسلامی به تبلیغ علیه نظام، جاسوسی، توهین به رهبری و غیره متهم نشود به جای عدد “یک” کل رقم‌های این اسکناس‌ها را “صفر” درج کرده بود. این دو اتفاق غیر همزمان و احتمالاً تصادفی بودند اما وقتی که اصلاح‌طلبان در قدرت آن روز واکنش نشان دادند طبق معمول روزنامه کیهان واکنشی اللهی-سیاسی نشان داد و نوشت: «چندی قبل آمریکا و اسرائیل تهدید کرده بودند که کاری با اقتصاد ایران می‌کنیم که ارزش ریال با دستمال کاغذی برابر شود و چاپ این جعبه دستمال کاغذی را توطئه و شیطنت نامید (نقل به مضمون)». بعد از اینکه همه تقصیرها به گردن شرکت تولید دستمال کاغذی انداخته شد همه به این فکر افتادند که قیمت دلار نباید به ۱۰۰۰ تومان برسد چرا که «دشمن» شاد می‌شود. دلاری که تا ۹۹۲ تومان هم جهش کرده بود «در آن مقطع» آرام گرفت و چهار رقمی نشد.

دولت خاتمی رابطه خوبی در سطح بین المللی برقرار کرده بود و اقتصاد نفتی ایران تکان‌هایی در زمینه صادرات کالاهای غیر نفتی به خود داده بود. ارزش ریال عمداً پائین آورده می‌شد تا صادرات رونق بیشتری بگیرد. اما در دولت احمدی نژاد موضوع متفاوت است. بحران مالی جهانی و ترکیدن حباب بخش مسکن در آمریکا، جهان را از سال ۲۰۰۸ وارد یک دوره بحران کرده است که تا امروز نیز ادامه دارد. همه دولت‌ها در تلاش هستند از واردات خود کم کرده و بر صادرات بیافزایند. همزمان جمهوری اسلامی با جدی‌ترین تحریم‌های جهانی در تاریخ وجودی خود روبه رو شده است. صادرات نفت ایران به نصف کاهش یافته است و هیچ کشوری در جهان مجاز به انجام نقل و انتقال ارزی با جمهوری اسلامی نیست.

دولت اوباما، اگر بنا بر جنگ با ایران هم باشد، نمی‌خواهد قبل از انتخابات پیش روی ریاست جمهوری در آمریکا وارد جنگ شود. بنابراین تصمیم گرفته است جمهوری اسلامی را با یک جنگ اقتصادی زمین‌گیر کند. تورم افسار گسیخته در ایران (به روایت حکومت ۲۶ درصد و به روایت ناظران ۳۵ درصد) هر لحظه ممکن است به شورش گرسنگان منجر شود. درست است که محمود احمدی‌نژاد از تورمی که در کشور وجود دارد سود می‌برد و با این حربه توانسته است از جیب مردم هزینه‌های دولت خود را کاهش داده و بخشی از فشار نقدینه‌های سرگردان را کاهش دهد اما اگر روزی مدیریت این ریسک خطرناک را از کف بدهد باید ابزاری برای کنترل بحران داشته باشد. وقتی کشورها حاضر به خرید نفت ایران نیستند و پول آنچه صادر یا فروخته می‌شود به دلار و یورو به جمهوری اسلامی پرداخت نمی‌شود تنها ابزار ممکن برای بازی با ارزش پول ملی این است که جمهوری اسلامی اقدام به خرید طلا برای ایجاد یک پشتوانه معتبر و قوی نماید.

دلیل دیگر اینکه نقل و انتقال ارز به شدت کنترل پذیر است. هیچ کشوری هزینه تجارت چندین و چند میلیارد دلاری خود را با کامیون، هواپیما و کشتی مملو از دلار پرداخت نمی‌کند. اسکناس‌ها شماره سریال دارند و نقل و انتقال بانکی جهان نیز به شدت زیر نظر سرویس‌های امنیتی است. روزی نیست که خبری مربوط به کشف راه‌های دور زدن تحریم‌ها توسط جمهوری اسلامی، و مسدود شدن این راه فرار توسط آمریکا و اروپا به گوش نرسد. در چنین شرایطی برای خرید از بازارهای جهانی باید مجدداً به واسطه عام ارزش (یعنی طلا) مراجعه کرد. طلا شماره سریال ندارد و در همه جای دنیا طالب دارد.

مهر شمش‌های طلا را می‌توان از طریق ذوب کردن از میان برد و بر آن نشان دیگری زد. تمام شرکت‌ها و بانک‌هایی که مایل به تجارت پر سود در بازار ایران هستند اما از ترس تحریم و مجازات جرات چنین کاری را ندارند به پیشنهاد برقراری رابطه مجدد به پشتوانه طلا فکر خواهند کرد. جمهوری اسلامی ایران برای خرید تسلیحات، ادوات لازم برای جاسوسی از شهروندان خود، خرید تجهیرات برای پروژه‌های اتمی، کمک مالی به کشورهایی نظیر سوریه و گروه‌هایی نظیر حزب الله لبنان و کارهای از این دست نیاز به یک واسطه گردش دارد. چه چیزی بهتر از مادر اسکناس‌های امروزی و پول واقعی (طلا)؟ بازار سیاه و تجارت سیاه در هنگام معامله، با واسطه طلا امنیت بیشتری حس می‌کند تا معامله از طریق اسکناس و حساب‌های بانکی.

طلا به جمهوری اسلامی قدرت انجام معاملات ارزی می‌دهد

حکومت ایران در مواقع لزوم می‌تواند با پرداخت پورسانت چشمگیر و وسوسه کننده از طریق واسطه‌ها و صرافی‌ها تحریم‌ها بانکی را دور بزند. کشورهایی مانند چین، روسیه، عراق، لبنان و نیز کشورهای آمریکای جنوبی می‌توانند بدون ردگیری نقل و انتقالات بانکی در پوشش معاملات طلا مقدار ارز مورد نیاز جمهوری اسلامی را تامین کنند.

چندی پیش “پایگاه خبری روز” گزارش داد طی یک ماه گذشته ایران برای تامین منابع ارزی مورد نیاز خود ده‌ها تن شمش طلا را از طریق اقلیم کردستان و کشور عراق به فروش رسانده است. بنا به این گزارش جمهوری اسلامی ایران به کمک واسطه‌های خود در دولت مرکزی عراق و نیز اقلیم کردستان در حال نقد کردن مقدایر زیادی طلا و مبادله آن با ارزهای معتبر خارجی است.

منابع خبری روز گزارش ادعا کرده‌اند که طی این مدت، روزانه به طور متوسط ۷۵۰ کیلوگرم شمش طلا، از طرق غیر رسمی و با کمک برخی واسطه ها، وارد اقلیم کردستان شده و سپس از طریق فرودگاه شهر سلیمانیه به دبی منتقل می‌شود. این طلاها در دبی تحت عنوان طلای بازرگانان کرد اقلیم کردستان به فروش می‌رسد و در نهایت ارز حاصله از آن نیز از همین طریق به ایران ارسال می‌شود.

این معاملات از طریق چند تن از جواهرفروشان بزرگ و صاحب نفوذ در استان سلیمانیه صورت می‌گیرد.گفته می‌شود که این افراد در قبال انتقال طلای ایران و فروش در بازارهای جهانی، پورسانت قابل توجهی از جمهوری اسلامی دریافت می‌کنند.

بنا به ادعای این گزارش یک بازرگان عراقی گفته است: «این شمش‌ها در کشور ترکیه تولید شده و سپس به ایران منتقل شده‌اند و با توجه به اطلاعاتی که در اختیار دارم می‌توان بگویم که این شمش‌ها مدت زیادی نیست که از طریق ترکیه به ایران منتقل شده اند، زیرا که قبلا نیز نقل و انتقال طلا میان اقلیم و ایران وجود داشت و هیچگاه سابقه نداشته است که شمش‌های ساخت ترکیه از ایران به اقلیم منتقل شوند در اکثر مواقع یا شمش‌ها تولید داخل ایران و یا تولید کشورهای اروپایی از جمله سوئیس بود“.

طی چند ماه گذشته با تشدید تحریم‌ها علیه ایران خصوصا تحریم بانک مرکزی و متوقف شدن نقل و انتقال بین‌المللی پول به ایران، این کشور محصول نفتی خود را در ازای کالاها به کشورهای خریدار فروخته است. کالاهایی مانند گندم، برنج و اجناس چینی قابلیت تبدیل دوباره به ارز را ندارند اما دریافت طلا از ترکیه در برابر بهای نفت و گاز ایران (که به دلیل تحریم‌ها فقط به صورت کالا قابل وصول است) و تبدیل آن به ارز تنها گوشه‌ای از قدرتی است که طلا برای دور زدن تحریم‌های بین‌المللی به جمهوری اسلامی ایران می‌دهد.