فرهمند علیپور − حضور چند ساعته محمد مرسی رئیس جمهور مصر در نشست سران کشورهای عضو پیمان عدم تعهد در تهران و سخنانی که او در این نشست اظهار داشت به سر خط خبر‌ها و تحلیل‌های یکی دو روز اخیر رسانه‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای تبدیل شد.

محمد مرسی اولین رئیس جمهور مصر است که از زمان انقلاب ایران در سال ۵۷ به ایران قدم گذاشته است. روبط دو کشور در پائین‌ترین سطح قرار دارد و دو کشور دهه هاست که روابط عادی دیپلماتیک ندارند. گرچه حکومت ایران به انقلاب مصری‌ها و پیروزی اخوان المسلمین در انتخابات اخیر ریاست جمهوری این کشور چشم امید بسته بود و تلاش فراوان داشت تا هر چه سریع‌تر روابط عالی دیپلماتیک با قاهره برقرار کند اما به نظر، طرف مصری چندان عجله‌ای برای برقرای مناسبات عادی با ایران ندارد.

 روزنامه الاهرام مصر در مطلبی که روز گذشته (۳۰ اوت)‌ منتشر کرد، با اشاره به نبود روابط دیپلماتیک میان مصر و ایران نوشت که تصمیم مرسی در پذیریش دعوت ایران برای حضور در نشست سران کشورهای عضو پیمان عدم تعهد به خودی خود یک حرکت انقلابی است. دینا عزت گزارشگر روزنامه الاهرام که در تهران حضور داشت سخنرانی مرسی را یک سخنرانی انقلابی از زمان پایان جنگ سرد تاکنون در اجلاس‌های کشورهای عضو عدم تعهد توصیف کرد.

در بخشی از این گزارش نحوه آغاز سخنرانی مرسی که همراه با فرستادن درود بر محمد (ص) و خاندان و اصحاب او و خلفای راشدین بود «غیر معمول‌ترین» ادای احترام در یک سخنرانی سیاسی و نشست بین المللی عنوان شد. به عقیده گزارشگر مصری، بیان «درود خدا بر آل محمد» حاوی پیامی مثبت برای شیعیان بود و آوردن نام «ابوبکر، عمر و عثمان» در مقدمه سخنرانی مرسی در حالی صورت می‌گرفت که نام این سه تن از خلفای راشدین حتی در کتاب تاریخ مدارس نیز ذکر نشده است.

 روزنامه حریت چاپ ترکیه نیز در مطلبی به انتقادات تند مرسی از رژیم اسد اشاره کرد و این سخنان را موجب «سرافکندگی» برای میزبان توصیف کرد. این روزنامه همچنین با اشاره به بالاگرفتن اختلافات میان شیعیان و سنی‌ها بر سر موضوع بحران سوریه، نحوه شروع سخنرانی مرسی را با اهمیت یافت و نوشت که محمد مرسی عامدانه در سخنان خود از هر چهار خلیفه راشدین نام برد.

به نوشته حریت از زمان آغاز قیام سوری‌ها، حکومت‌های حاشیه جنوب خلیج فارس که سنی مذهب هستند از مخالفین اسد و ایران از حکومت علوی اسد دفاع می‌کنند. این روزنامه نوشت که اکنون مصر می‌خواهد از دوران «رکود» دوران حستی مبارک خارج شود و خط دیپلماسی «چالاک‌تر و فعال تری» را در پیش بگیرید.

 روزنامه اسرائیلی هاآرتص نیز در گزارشی با اشاره به این سخن مرسی در نشست تهران که گفته بود: «سنگ بنای انقلاب مصر، بهار عربی بود» نوشت که مرسی با بیان چنین جمله‌ای قصد داشت تا این موضوع را که انقلاب مصری‌ها یک انقلاب اسلامی و بیداری اسلامی بوده است – چیزی که جمهوری اسلامی تبلیغ می‌کند – را رد کند.

 هاآرتص در ادامه می‌نویسد: به نظر می‌رسد کسانی که در تهران و تل آویو انتظار داشتند تا سفر مرسی به تهران منجر به یک نقطه عطف تاریخی و نزدیک شدن روبط تهران – قاهره شود باید بیشتر صبر کنند و منتظر موقعیتی دیگر باشند. محمد مرسی که قرار است سه هفته دیگر میه‌مان کاخ سفید باشد نمی‌خواهد در این مدت سیاست خارجی خود را به ایران نزدیک کند. همچنین مشکلات اقتصادی مصر و وابستگی این کشور به سرمایه سعودی‌ها – بزرگ‌ترین رقیب ایران در منطقه – اجازه مانور مرسی را محدود کرده است.

اما در حالی که اغلب رسانه‌های منطقه‌ای عنوان انتخابی خود برای حضور مرسی در تهران را به انتقادهای مرسی از بشار اسد و حمایت ایران اختصاص دادند روزنامه یدیعوت آهارونوت، دیگر روزنامه اسرائیلی عنوان خود را از بخشی از سخنان مرسی انتخاب کرده بود که حکایت از نگرانی اسرائیل از نزدیک‌تر شدن روابط تهران – قاهره است. جایی که رئیس جمهور مصر خطاب به محمود احمدی‌نژاد گفته بود که مصر به ایران به عنوان یک متحد استراتژیک می‌نگرد.

سعودی گازاته نیز در مطلبی نوشت که روز برگزاری نشست مقامات ۱۲۰ کشور جهان در ایران همراه با خبرهای ناخوشایند برای میزبان بود فشار و گزارش تازه سازمان ملل درخصوص برنامه هسته‌ای ایران از یکسوو سخنرانی مرسی و حمایتش از مردم سوریه، رخدادهایی بودند که تلاش ایران برای نشان دادن بی‌اثر بودن تلاش‌های غرب برای انزوی ایران را خدشه دار کرد.

این رسانه متعلق به عربستان با اشاره به سخنان رهبر ایران که آمریکا را سلطه گر و مداخله گر و اسرائیل را گرگ‌های صهیونیست لقب داده بود نوشت که‌بان کی مون از رهبر ایران خواست تا از سخنان تند بپرهیزد زیرا که «جنگ کلمات می‌تواند سرآغاز جنگ‌ها و خشونت‌ها باشد».

به جز رسانه‌های منطقه‌ای توماس فرید من روزنامه نگار معروف آمریکایی نیز طی یادداشتی به سختی از سفر مرسی به تهران انتقاد کرد که علیرغم سرکوب جنبش سبز و فعالان دمکراسی خواه ایران، یعنی مشابه‌‌ همان جنبشی که مرسی را به قدرت رساند به تهران سفر کرده است. او می‌نویسد آیا مرسی متعهد نیست تا تفاوتی قائل شود میان کشورهای دیکتاتوری و دمکراسی؟ خاصه ایران که در سرکوب سوری‌ها نیز دست دارد. چرا بانکی مون در این نمایش ایرانی‌ها شرکت کرد؟ چه خیانتی به دمکراسی ! !

 این روزنامه نگار آمریکایی در ادامه می‌نویسد مرسی لااقل می‌توانست نامه‌ای را که “سفیران سبز امید” برای او نوشته بودندبخواند، آنجا که نوشته بودند: «سرنوشت دیکتاتورهایی که به رای مردمشان پشت کردند را به آن‌ها یادآور شوید و از آن‌ها بخواهید که بجای تکیه کردن بر نهاد‌های نظامی برای اداره کشور، گوش به حمایت‌های مردمی فرا دهند.» فریدمن می‌نویسد: «آنچه مرسی در جستجوی آن است در تهران یافت نمی‌شود.»

فارین پالیسی نیز در مطلبی با اشاره به تلاش‌ها و اشتیاق زیاد ایران برای حضور مرسی در تهران و استقبال بسیار گرم رسانه‌های حکومت ایران از این سفر می‌نویسد که اکنون و با این سخنرانی که مرسی انجام داد ایرانی‌ها نسبت به بهار عربی و نتیاج آن سرخورده‌تر شده‌اند.

فارین پالیسی می‌نویسد که با توجه به حمایت ایران از رژیم اسد بسیار بعید است که در آینده نزدیک شاهد گشایشی در روابط دو کشور ایران و مصر باشیم. نه تنها محمد مرسی که حتی چندی پیش یکی از رهبران اخوان المسلمین مصر در گفتگویی با روزنامه الاهرام گفته بود که مرسی باید به ایران برود و این پیام را به مقامات ایران برساند که آن‌ها در مورد سوریه دچار یک اشتباه شده‌اند و مصر نمی‌تواند از سوریه و امنیت خلیج فارس چشم پوشی کند.

نویسنده این مطلب در ادامه می‌نویسد که ایران از هم اکنون حضور مرسی در تهران را به عنوان یک پیروزی قلمداد کرده است. در صورتی که چندان پیروزی هم به نظر نمی‌رسد لااقل فارغ از رسانه‌های تحت سانسور و محدود ایران در بیرون که اینگونه به نظر نمی‌رسد. ناامیدی ایران برای برقراری ارتباط با مصر حکایت از نزول جایگاه ایران در قلب عرب‌ها دارد.