بخش عمده‌ای از کارگران ایرانی به‌ویژه آنهایی که به شکل پیمانی و با قراردادهای موقت کار می‌کنند، از حقوق اولیه خود (در همان حدی که قانون کار ایران به رسمیت شناخته) آگاه نیستند. در گزارش پیش‌رو، پای صحبت تنی چند از کارگران بخش‌های نظافت شهری و روزمزد ساختمانى در مورد وضعیت کاری و قراردادی‌شان می‌نشینیم و برخی از مفاد بنیادی قانون کار را در مورد تعیین حداقل دستمزد، قرارداد کار و نظارت بر اجرای صحیح قانون کار مرور می‌کنیم.
ملاقات با کارگران بخش نظافت شهری در پنج صبح
ساعت پنج صبح است، طوفان دیروز خیابان را تبدیل به یک کوچه باغ پاییزی کرده است. دو نفر با لباس‌های نارنجی در تاریک روشن صبح، بدون خطوط شب‌نما روی لباس، مشغول نظافت خیابان هستند؛ ماسک‌های کاغذی قهوه اى به صورت دارند که زمانى رنگ‌شان سفيد بوده است. آنها بايد تا پیش از آغاز ساعت اداری تمام خیابان را نظافت کنند.
در شهرداری‌ها غالباً بخش نظافت شهری با یک مزایده صورى در اختیار پیمان‌کارهای سفارش شده قرار گرفته است که آنها هم کارگرانی را به طور موقت به کار می‌گیرند که اکثراً به حقوق خودشان آگاه نیستند.
به طرف دو کارگر نارنجی‌پوش می روم، یکی از آنها با من هم صحبت می‌شود.
۳۷ ساله، متأهل و دارای یک فرزند؛ او ۱۷ سال است كه با قرار دادهای شش ماهه و گاهى یک ساله مشغول به انجام این کار است. در خانه‌ای که ارث پدری‌اش است زندگی می‌کند و در حد خواندن و نوشتن سواد دارد.
قرارداد شما چگونه است؟
– : شش ماهه. یک برگ کاغذ آوردند از ما امضا گرفتند که مهر شرکت هم داشت و در اختیار خودشان هم هست.
ساعت کاری و محل کار شما کجاست؟
– : صبح سر کار می آیم و تا وقتی که خیابان اصلی و فرعی تمیز نشده مشغول کاریم. من و دوستم مسافتی نزدیک پنج کیلومتر را باید نظافت کنیم.
وضع پاداش و مزایا و اضافه کاری شما چطور است؟
– : فقط حقوق ثابت می‌گیریم و بعضی وقت‌ها هم اضافه کاری‌مان را در شهرداری ثبت می‌کنیم که نمی‌دانم ساعتی چقدر است.
مرخصی‌های شما چگونه است؟
– :هر ۲۷ روز، سه روز مرخصی داریم.
|
کارگران باید بدانند: بر اساس ماده ۱۰ قانون کار، قرارداد علاوه بر مشخصات دقیق طرفین باید حاوی اطلاعات زیر باشد: الف) نوع کار یا حرفه یا وظیفه که کارگر به آن اشتغال یابد . ب) حقوق یا مزد مبنا و لواحق آن. ج) ساعت کار،تعطیلات و مرخصی‌ها. د) محل انجام کار. ه) تاریخ انعقاد قرار داد و) مدت قرار داد چنانچه کار برای مدت معین باشد. ز) موارد دیگری که عرف و عادت شغل یا محل ایجاب می‌کند. بنا به تبصره یک این ماده، در مواری که قرار داد کار کتبی باشد، قرار داد در چهار نسخه تنظیم می‌گردد. و باید یک نسخه از آن به اداره محل کار، یک نسخه نزد کارگر، یک نسخه نزد کارفرما و نسخه دیگر در اختیار شورای اسلامی کار و در کارگاه های که فاقد شورا است در اختیار نماینده کارگران قرار گیرد. بنابه تبصره ۲ ماده ۷ قانون کار، در مورد کارهایی که طبع و ماهیت آنها جنبه مستمر دارد، در صورتی که مدتی در قرارداد ذکر نشود، قرارداد دائمی تلقی می‌شود. همچنین مطابق با ماده ۸ قانون کار، شروط مذکور در قرارداد کار یا تغییرات بعدی آن در صورتی نافذ خواهد بود که برای کارگر مزایایی کمتر از امتیازات مقرر در قانون کار منظور نشود. |
«قراردادی در کار نیست، تا زمانی که کار تمام شود کار می‌کنیم.»
وضع حقوقی و شرایط قرارداد کارگرهای ساختمانی که کنار میدان‌های بزرگ شهر به انتظار کار می‌نشینند حتی از این اوضاع کارگران شهرداری هم وخیم‌تر است. یکی از آنها می‌گوید صبح ما را می‌برند و کارهای متفاوتی انجام می‌دهیم: از باز کردن توالت تا بالا بردن گچ در ساختمان‌های چند طبقه؛ و قراردادی در کار نیست، تا زمانی که کار تمام شود کار می‌کنیم. محل کارمان هم می‌تواند هرجایی باشد، از منزل کارفرما گرفته تا یک بیابان.
با یکی دیگر از کارگران میان‌سال کنار میدان همسخن می‌شوم.
چه مقدار مزد می گیريد و چه کسى ميزان حقوقتان را مشخص می‌کند ؟
– : روزی ۴۰ تومن تا ۷۰ هزار تومان؛ صاحب کار پیشنهاد می‌دهد و اینکه ما سعی کنیم با چانه‌زنى آن را بیشتر کنیم.
پاداش و مزایايى هم دریافت می‌کنيد؟
– : نه، فقط حقوق مشخص شده روز را می‌گیریم.
ساعت کاری هفتگی و یا روزانه شما چقدر است؟
– : اگر از صبح به کار گرفته شویم تا زمانی که کار تمام نشده سرکار هستیم؛ اگر کار تمام نشود فردا می‌آییم.
آیا اضافه کاری هم دريافت مى كنيد؟ ساعتی چقدر بابت اضافه‌کاری دریافت می‌کنید؟
– :اضافه کاری که نه، اما اگر تا ساعت شش و هفت کار ادامه یابد، صاحب کار خودش چیزی به حقوق اضافه می‌کند. اما ساعتی چقدر می‌شود را نمی‌دانیم.
آيا تا کنون بازرسی برای سرکشی به وضع شما به شما سر زده؟
– :هیچ وقت.
آیا برای شما کلاس آموزشی برگزار شده؟
– :نه.
|
کارگران باید بدانند: بر اساس ماده ۴۱ قانون کار، شورای عالی کار هرسال موظف است میزان حداقل مزد کارگران را برای نقاط مختلف کشور و یا صنایع مختلف با توجه به معیارهای ذیل تعیین کند: ۱ – حداقل مزد کارگران با توجه به درصد تورمی که از طرف بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام می‌شود. ۲ – حداقل مزد بدون آن که مشخصات جسمی و روحی کارگران و ویژگی‌های کار محول شده را مورد توجه قرار دهد باید به اندازه‌ای باشد تا زندگی یک خانواده، که تعداد متوسط آن توسط مراجع رسمی اعلام می‌شود را تأمین نماید. بنابه ماده ۵۱ قانون کار، ساعت کار کارگران نباید از هشت ساعت در شبانه روز و ۴۴ ساعت در هفته تجاوز کند. ماده ۵۲ قانون کار، حداکثر ساعات کار درمورد کارهای سخت و زیان‌آور و زیر زمینی را شش ساعت در روز و ۳۶ ساعت در هفته تعیین کرده است. مطابق با ماده ۹۵ قانون کار، مسئولیت اجرای مقررات و ضوابط فنی و بهداشت کار به طور کلی بر عهده کارفرماست. هر گاه بر اثر عدم رعایت مقررات مذکور از سوی کارفرما حادثه‌ای رخ دهد، شخص کارفرما از نظر کیفری و حقوقی مسئول است. وظیفه نظارت برای اجرای صحیح قانون کار و رعایت ضوابط حفاظت فنی، بنا به ماده ۹۶ قانون کارِ به عهده اداره کل بازرسی وزارت کار و امور اجتماعی است. وظایف این نهاد عبارت اند از: الف – نظارت بر اجرای مقررات ناظر به شرایط کار به ویژه مقررات حمایتی مربوط به کارهای سخت و زیان‌آور و خطرناک، مدت کار، مزد، رفاه‌کارگر، اشتغال زنان و کارگران نوجوان. ب – نظارت بر اجرای صحیح مقررات قانون کار و آیین‌نامه‌ها و دستورالعملهای مربوط به حفاظت فنی. ج – آموزش مسائل مربوط به حفاظت فنی و راهنمایی کارگران، کارفرمایان و کلیه افرادی که در معرض صدمات و ضایعات ناشی از حوادث و‌خطرات ناشی از کار قرار دارند. د – بررسی و تحقیق پیرامون اشکالات ناشی از اجرای مقررات حفاظت فنی و تهیه پیشنهاد لازم جهت اصلاح میزان‌ها و دستورالعملهای مربوط‌به موارد مذکور، مناسب با ه – رسیدگی به حوادث ناشی از کار در کارگاه‌های مشمول و تجزیه و تحلیل عمومی و آماری این گونه موارد به منظور پیشگیری حوادث. بنابه ماده ۱۰۷ قانون کارِ، وزارت کار مکلف است در اجرای اهداف قانون اساسی و به منظور اشتغال مولد و مستمر جویندگان کار و نیز بالا بردن دانش فنی کارگران، امکانات آموزشی لازم را فراهم سازد. |
بیشتر بخوانید: