نعیمه دوستدار – مذاکرات ایران و گروه ۱+۵ بر اساس توافق بغداد، در روزهای ۲۹ و ۳۰ خرداد‌ماه در مسکو برگزار خواهد شد. در آستانه این رویداد، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه نیز امروز، چهار‌شنبه،۲۴ خرداد ماه، وارد تهران می‌شود.
در این دیدار قرار است او با مقامات ایرانی درباره مسائل مهم منطقه مانند سوریه و همچنین مذاکرات آینده ایران و گروه ۱+۵ در مسکو گفتوگو کند. گروه موسوم ۱+۵ شامل پنج عضو دائم شورای امنیت آمریکا، فرانسه، بریتانیا، چین و روسیه به علاوه آلمان است.
با نزدیک‌تر شدن به روزهای برگزاری این نشست، نگاه‌ها به سوی مسکو برگشته و پرسش پیش روی افکار عمومی جهانی این است که آیا مذاکرات مسکو، می‌تواند تغییری در شرایط تعیین شده از سوی غرب برای تعلیق غنی‌سازی و خواسته‌های طرف ایرانی برای کاهش تحریم‌ها ایجاد کند یا خیر؟ واکنش‌ها نشان می‌دهد که دو طرف، هیچکدام به نتایج این مذاکرات خوشبین نیستند.
دیپلماسی شکست
رامین مهمانپرست، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، در نشست مطبوعاتی هفتگی خود گفته است که “به هر میزان که اعضای گروه ۱+۵ آمادگی جدی‌تری برای ورود به مذاکرات داشته باشند و حقوق مسلم ملت ایران را به رسمت بشناسند، زمینه‌های موفقیت این نشست بیشتر خواهد بود.”
او اعلام کرده که ایران برای مذاکره آماده و امیدوار است که از حقوق مسلم خود بهره‌مند شود و زمینه پاسخ به موضوعاتی که برای آژانس باعث نگرانی است، فراهم شود.
مذاکرات ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین نتایج امیدوارکننده‌ای نداشت.
این در حالی است که مذاکرات ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین که جمعه گذشته، هشتم ژوئن برگزار شد، نتایج امیدوارکننده‌ای نداشت و به این نگرانی دامن زد که شکست این مذاکرات ممکن است بر نشست مسکو اثر بگذارد.
در اظهار نظری در این زمینه، رابرت وود، نماینده آمریکا در آژانس، این مذاکرات را ناامیدکننده خوانده و گفته است که شکست مذاکرات، نشان‌دهنده ادامه “عدم پایبندی تهران به تعهدات خود” در برابر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است.
روز جمعه، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواستار اجازه بازرسی فوری کارشناسان این سازمان از مراکز “مشکوک” ایران، به‌خصوص منطقه پارچین در شرق تهران شده بود. این مرکز احتمال می‌دهد در مراکز یادشده، فعالیت‌هایی در پیوند با ساخت سلاح اتمی انجام شود.
از سوی دیگر خبرگزاری رویترز گزارش داده که مارک هیبز، کارشناس مؤسسه تحقیقاتی کارنگی برای صلح بین‌المللی، معتقد است هر چند ایران و آژانس درباره بازرسی از برخی تأسیسات ایران به توافقی نرسیده‌اند، اما این به معنی بی‌نتیجه بودن مذاکرات در مسکو نخواهد بود.
در مقابل، محمد البرادعی، مدیر کل پیشین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به مذاکرات گروه ۱+۵ و ایران تا پیش از انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا خوشبین نیست و اعتقاد دارد دیپلماسی به عنوان تنها راه حل مناقشه اتمی ایران، به دلیل درگیری‌های انتخاباتی اوباما، پیشرفتی نخواهد داشت.
مذاکره بدون دستور کار
در حالی که کمتر از یک هفته به آغاز مذاکرات مسکو باقی مانده است، ایران پیشاپیش زمزمه‌‌هایی را در مورد بی‌نتیجه بودن آن آغاز کرده است. دلایلی که ایران برای این پیش‌بینی می‌آورد اما متفاوت است.
ایران و غرب به نتایج مذاکرات مسکو خوشبین نیستند.
روز یکشنبه، علی باقری، معاون سیاست خارجی و بین‌الملل دبیر شورای عالی امنیت ملی، “عدم آمادگی طرف مقابل برای عمل به توافقات انجام شده در مذاکرات بغداد را دلیل کند شدن روند و وقفه در مسیر پیشرفت گفت‌وگوها” اعلام کرد. خبرگزاری ایرنا گزارش داد که این گفته‌ها در پاسخ به نامه هلگا شمید، یکی از مدیران ارشد اتحادیه اروپا بیان شده است.
هلگا شمید گفته است که نیازی به مذاکرات اولیه نیست. علی باقری در نامه خود نوشته است: “در جلسه نهایی گفت وگوهای بغداد تأکید شد دور آتی گفت‌وگوها در مسکو در صورتی موفق خواهد بود که معاونان و کارشناسان بتوانند برای محورهای پیشنهادی ایران و نیز پیشنهاد ۱+۵ دستور کار مشخصی را آماده کنند.” علی باقری، معاون دبیر شورای عالی امنیت ملی و هلگا شمید، معاون مسئول سیاست خارجی و امنیتی اتحادیه اروپا، مسئول تهیه این دستور کار بوده‌اند.
باقری همچنین نوشته است: “اگر توافق‌های هر دور گفتوگو، نتواند به طور شایسته در سطح معاونان و کارشناسان پیگیری شود، چه تضمینی برای موفقیت گفت‌وگوهای آتی خواهد بود؟”
این اما تنها دلیل مسئولان ایرانی برای پیش‌بینی بی‌نتیجه بودن مذاکرات پیش رو نیست. کارشناسان ایرانی ادعا می‌کنند غرب به دلیل تحولات منطقه‌ای و معضلات درونی و فشار رژیم صهیونیستی در پایبندی به توافق با ایران متزلزل شده و برای برآورد دقیق‌تر از پیامدهای فشار و گفتوگو با ایران، دنبال خرید زمان است. هر چند ایران به تلاش چین و روسیه برای پیشبرد مذاکرات به نفع ایران اتکا دارد، اما مقامات ایرانی، به اراده و آمادگی غرب برای پیشرفت مذاکرات مسکو، ابهامات جدی وارد می‌کنند.
اسماعیل کوثری، نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس هشتم در آستانه مذاکرات مسکو پیش‌بینی کرده است که این مذاکرات بی‌نتیجه خواهند بود، چرا که به گفته وی “آنها می‌خواهند با زور و فشار با جمهوری اسلامی حرف بزنند و ایران نیز زیر بار فشار آنها نخواهد رفت.”
او کشورهای غربی را متهم به سنگ‌اندازی در مسیر مذاکرات مسکو کرده و گفته است: “با توجه به فضاسازی‌های نظام سلطه به‌خصوص کشورهای آمریکا، انگلیس و حتی فرانسه، باید بگویم که قطعاً و یقیناً این مذاکرات به نتیجه‌ای نخواهد رسید.” کوثری این مذاکرات را “فرمالیته” توصیف کرده است.
ایران به تلاش چین و روسیه برای پیشبرد مذاکرات به نفع ایران اتکا دارد.
در واکنشی دیگر، علی‌اصغر سلطانیه، نماینده دائم ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم امکان تصویب پروتکل الحاقی توسط ایران را منوط به حل مسائل ایجاد شده در شورای امنیت، در زمینه ارجاع موضوع ایران به این نهاد بین‌المللی دانسته و به گروه ۱+۵ توصیه کرده “از اظهارات و اقداماتی که فضا را آلوده می‌کند، پرهیز کنند.”
خبرگزاری ایسنا گزارش داده که علی اصغر سلطانیه، در گفتوگو با روزنامه “آسیا تایمز” درباره نشست دو روزه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفته است: “این یکی از نشست‌های معمول شورای حکام بود که به مسایل مختلفی از جمله عضویت در آژانس، تامین هسته‌ای، اجرای توافقات، دستور کار نشست‌های آینده و غیره می‌پردازد.“
سلطانیه در این نشست هشدار داده که چند دولت غربی می‌خواهند آژانس را از اختیاراتش منحرف و در آن دخالت کنند. به گفته او، آنها در تلاشند “پادمان‌های ناشی از مواد هسته‌ای” را به “پادمان‌های برگرفته از اطلاعات جاسوسی” تبدیل کنند، اما آژانس یک سازمان بین‌المللی فنی است نه یک دستگاه جاسوسی. با این حال، نماینده ایران در آژانس انرژی اتمی، سفر اخیر یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس به ایران را مثبت ارزیابی کرده و آن را مقدمه‌ای برای ایجاد فصل جدیدی در رابطه با آژانس دانسته است.
این دیپلمات ایرانی در آستانه نشست مسکو به طرف مقابل توصیه کرده از اظهارات و ابتکاراتی که می‌تواند به ایجاد فضای منفی منجر شود، خودداری کند. او گفته است: “برای این‌که مذاکرات مسکو سازنده باشد باید از فضای مناسب برخوردار باشد و با تاثیرات منفی، اتهامات غلط و جنجال‌های تبلیغاتی آلوده نشود.“