زهرا باقری‌شاد – “خشونت ناموسی و مدارس در سوئد” نام همایشی بود که روز سی‌ام ماه مه سال جاری (۲۰۱۲) در مجلس سوئد در استکهلم برگزار شد.
در این همایش که به همت کمیته مستقل علیه تبعیض و خشونت ناموسی در مجلس سوئد برگزار شد، امینه کاکاباوه، نماینده حزب چپ ، آنا استله نماینده حزب لیبرال مردم و اورلیکا کارلسون نماینده حزب مرکز در مجلس سوئد، مهرداد درویش‌پور و پروفسور پیریو لاهدن پرا از مدرسه عالی ملاردالن، مارگارات اولفسون از نهاد “نجات کودک”، نادین فاخور و فرمان صدیق از نهاد “قهرمانان شرف” در استکهلم و گوتنبرگ، شرکت داشتند.
نخست مهرداد درویش‌پور و پیریو لاهدن پرا به ارائه نتایج تحقیقی پرداختند که در سال ۲۰۱۰ تحت عنوان “خشونت ناموسی به ویژه در مدارس سوئد” انجام شده و در ژانویه ۲۰۱۱ به صورت کتاب منتشر شده است.
این دو پژوهشگر و استاد دانشگاه، در این همایش ضمن انتقاد از سیاست‌های دولت سوئد در زمینه مبارزه با خشونت ناموسی، تاکید کردند که با وجود سرمایه‌گذاری‌های گسترده در این عرصه، هیچ نشانه‌ای از کاهش خشونت‌های ناموسی علیه دختران و زنان مهاجر مشاهده نمی‌شود. این در شرایطی است که آخرین قتل ناموسی، تنها یک‌ماه پیش در سوئد رخ داده است.
آنها همچنین بیشترین دانش موجود در زمینه “خشونت ناموسی” را تئوریک دانستند و بر فقدان دانش عملی در این عرصه تاکید کردند. به گفته آنها، به جای تمرکز یکسویه بر نظریه‌های خشونت ناموسی باید به برنامه‌های اجرا شده در شهرهای مختلف توجه شود و تاثیر این برنامه‌ها مورد ارزیابی قرار بگیرند.
مهرداد درویش‌پور در ادامه جلسه با اشاره به نوع نگاه به خشونت ناموسی در سوئد گفت: “نوع نگاه به خشونت‌های ناموسی نگاه فرهنگ‌گرایانه و تاکید بر جدایی ما و آنهاست که شکاف بین مهاجران و جامعه اکثریت را افزایش می‌دهد. با انگشت‌نما کردن مهاجران، نه تنها گفت‌وگو با والدین و فرزندان مهاجرتبارشان افزایش پیدا نمی‌کند، بلکه سوء ظن بین جامعه اکثریت و مهاجران هم بر اثر این نگاه بیشتر می‌شود.”
قربانی یا فعال اجتماعی؟
مهرداد درویش‌پور در بخشی از سخنان خود، به یکی دیگر از نتایح این تحقیق مشترک اشاره کرد و گفت: “مسئله ما که در طول تحقیق آن را دریافتیم این بود که خشونت ناموسی در سوئد همواره با نگاه از بالا به پایین بررسی می‌شود؛ به این صورت که دختران و زنان مهاجر قربانی هستند و دولت سوئد به عنوان یک نجات دهنده بزرگ به آنها کمک می‌کند. این نگاه باید تغییر کند. ابتدا لازم است تجربه دختران و زنان مهاجر را نه تنها در زمینه خشونت ناموسی بلکه در بقیه موارد هم مورد توجه قرار بدهیم. ما نباید آنها را به عنوان قربانی و یک فرد ضعیف در نظر بگیریم، بلکه باید اجازه بدهیم آنها خودشان مسائل‌شان را تعریف کنند. بسیاری از دختران و زنان مهاجر نه تنها قربانی نیستند، بلکه می توانند به عنوان کنشگران فعال و الگوهای برجسته موفقیت مورد توجه قرار بگیرند.”
مهرداد درویش‌پور: “لازم است تجربه دختران و زنان مهاجر را نه تنها در زمینه خشونت ناموسی بلکه در بقیه موارد هم مورد توجه قرار بدهیم. ما نباید آنها را به عنوان قربانی و یک فرد ضعیف در نظر بگیریم، بلکه باید اجازه بدهیم آنها خودشان مسائل‌شان را تعریف کنند. بسیاری از دختران و زنان مهاجر نه تنها قربانی نیستند، بلکه می توانند به عنوان کنشگران فعال و الگوهای برجسته موفقیت مورد توجه قرار بگیرند.”
این پژوهشگر با تاکید بر این که فعالان اجتماعی باید با والدین آسیب‌دیدگان خشونت‌های ناموسی ارتباط برقرار کنند و بر آنها تاثیر بگذارند توضیح داد: “ما بر این باور هستیم که بسیاری از دختران مهاجر، تحت ستم چهارگانه قرار دارند. یعنی از محرومیت طبقاتی، اقلیتی- قومی، نسلی و جنسیتی رنج می‌برند و تحت ستم شدید پدرسالاری قرار دارند. از این رو بر این عقیده هستیم که لازم است به ویژه منابع قدرت دختران و پسران برای مقابله با خشونت، افزایش یابد، اما درعین حال باید با والدین آنها هم گفت‌وگو کرد و بر آنها تاثیر گذاشت. پس تاکید می‌کنم جلسات گفت‌وگو با والدین در مدارس باید جدی‌تر گرفته شود تا در پی تلاش برای ایجاد یک محیط چند فرهنگی، مهاجران هم به حضور در این محیط‌ها و برقراری گفت‌وگو تشویق شوند.”
احترام به فرهنگ دیگری
به عقیده مهرداد درویش‌پور و پیریو لاهدن پرا، اگر بین احترام به فرهنگ دیگری و حقوق زنان و کودکان تضاد ایجاد شود باید احترام به کودک و زنان به عنوان بخشی از حقوق بشر مبنا قرار بگیرد، نه احترام به فرهنگ دیگری.
مهرداد درویش‌پور در این زمینه گفت: “اولیای مدارس باید یاد بگیرند که حقوق کودکان را مبنا قرار بدهند و از ترس اتهام نژادپرستی، خشونت ناموسی را نادیده نگیرند. کارمندان مدارس نباید بر این خشونت‌ها چشم ببندند و فکر کنند در صورت برخورد با این رفتارها، نژادپرست خوانده می‌شوند. باید با صراحت گفته شود که حقوق بشر همگانی است و نباید اجازه داد که این حق همگانی نقض شود.“
این فعال سیاسی- اجتماعی با اشاره به اینکه نظریه آنها یک نظریه فمینیستی ضدنژادپرستانه است، بر نقش منابع قدرت به جای تفاوت‌های فرهنگی تاکید کردند. مهرداد درویش‌پور در این زمینه گفت: “کاهش فاصله طبقاتی، مبارزه فعال ضد تبعیض قومی، تشدید مجازات‌های موجود علیه خشونت جنسی و افزایش منابع قدرت زنان در مقابل زنان، محدود کردن نفوذ والدین و افزایش حقوق کودکان در برابر والدین از موارد کلیدی و مهم برای افزایش منابع قدرت هستند . برابری زن و مرد با نصیحت به دست نمی‌آید، بلکه در افزایش قدرت زنان ریشه دارد. به این ترتیب، برابری در خانواده‌های مهاجر زمانی حاصل می‌شود که منابع قدرت کودکان و زنان افزایش پیدا کند.”
پیریو لاهدن پرا: باید توجه داشته باشیم که والدین هم حقی در برابر فرزندانشان دارند . به همین دلیل من بر مفهومی به نام نگرش میان فرهنگی تاکید دارم تا از طریق فهم فرهنگ‌های دیگران به زدودن سوء تفاهم ها و تردیدها یاری رسانیم و با فهم فرهنگ‌های یکدیگر به حل مسائلی چون خشونت ناموسی کمک کنیم.”
پیریو لاهدن پرا نیز تاکید کرد برای کاهش خشونت ناموسی در مدارس، باید نوعی تفاهم فرهنگی به دست بیاید. او گفت:” باید توجه داشته باشیم که والدین هم حقی در برابر فرزندانشان دارند . به همین دلیل من بر مفهومی به نام نگرش میان فرهنگی تاکید دارم تا از طریق فهم فرهنگ‌های دیگران به زدودن سوء تفاهم ها و تردیدها یاری رسانیم و با فهم فرهنگ‌های یکدیگر به حل مسائلی چون خشونت ناموسی کمک کنیم.”
این پژوهشگر با بیان اینکه چیزی به نام “مترجم فرهنگی” باید وجود داشته باشد افزود: “مترجم فرهنگی یعنی کسی که فرهنگ گروه‌های مهاجر را می‌شناسد و می‌تواند در زدودن پیشداوری‌ها و گفت‌وگوهای موفقیت‌آمیز با والدین کمک کند.”
مارگارات اولفسون از نهاد نجات کودکان یکی دیگر از سخنرانان این همایش بود که اساس هرنوع سیاستگذاری در این زمینه را منافع کودکان دانست و گفت: “هر حرکتی در راستای مقابله با خشونت‌های ناموسی باید از کنوانسیون‌های بین‌المللی در زمینه حقوق کودکان و یادآوری آنها به خانواده‌ها آغاز شود.”
نماینده حزب مرکزی هم از دیگر افرادی بود که در این کنفرانس شرکت داشت و ضمن اشاره به پربار بودن این کنفرانس تاکید کرد که نمایندگان مجالس می‌توانند با حضور در این جلسات به افزایش دانش خود دست بزنند و تاثیرات گسترده‌ای بر جامعه بگذارند.
