فرهمند علیپور- این روز‌ها هزاران بیلبورد بزرگ تبلیغاتی چهره قاهره و دیگر شهرهای بزرگ مصر را تغییر داده‌اند. بر روی این تابلوهای تبلیغاتی می‌توان تصویر ۱۳ نامزد ریاست جمهوری مصر را دید که هر کدام برای جذب آرای ۵۰ میلیون واجد شرایط شرکت در انتخابات روزهای سوم و چهارم خرداد تلاش می‌کنند.
به جز مردم مصر و جهان عرب که در انتظار این رویداد تاریخی و تحقق یکی از اصلی‌ترین نشانه‌های به بار نشستن بهارعربی و دوران پسا حسنی مبارک هستند، کشورهای خارجی نیز با نگرانی و حساسیتی خاص این رویداد مهم را دنبال می‌کنند.
در این میان ایران و اسرائیل دو کشور متخاصم منطقه خاورمیانه با حساسیت بیشتری منتظر مشخص شدن پایان این رقابت بزرگ در کشوری هستند که نقشی کلیدی در خاورمیانه دارد و به عنوان رهبر جهان عرب از آن یاد می‌شود.
دوران سی ساله حکومت حسنی مبارک فرصتی بزرگ برای تل‌آویو فراهم آورد. اسرائیل نه تنها از بابت مرزهای مشترکش با بزرگ‌ترین دشمن عربش آسوده خاطر شد که در سایه همین آسودگی خاطر، در سال ۱۹۸۲ به اشغال لبنان پرداخت، عملیات‌های جسورانه و موفقیت آمیزی در عراق و سوریه داشت و توانست تا جایی که امکان داشت از فلسطینی‌ها زمان بخرد و زمین‌های بیشتری را ضمیمه خاک خود کند. دوستی حسنی مبارک با اسرائیل تا آنجایی پیش رفت که دو کشور، چون دو لبه یک قیچی، محاصره‌ای مرگ‌بار بر نوار غزه اعمال کردند.
ایران اگرچه به خاطر نزدیکی قاهره با تل آویو و همچنین مواضع دو طرف نسبت به یکدیگر در بهار ۵۸ روابط خود را با مصر قطع کرده بود و از ترور محمد انور سادات رئیس جمهور اسبق مصر و امضا کننده «پیمان کمپ دیوید» استقبال کرد و نام یکی از خیابان‌های تهران را هم به نام «خالد اسلامبولی»، ضارب سادات اختصاص داد، اما در دوران محمد خاتمی و همچنین محمود احمدی‌نژاد تلاش‌های ناموفق زیادی برای برقراری رابطه با مصر صورت گرفت. حتی محمود احمدی‌نژاد از آمادگی ایران برای بازگشایی سفارتش در مصر در کمتر از ۲۴ ساعت خبر داد. اما مصر حسنی مبارک چندان علاقه‌ای به آب شدن یخ‌های روابط دو کشور نداشت، موضوعی که به نظر برخی از دیپلمات‌های ایرانی ناشی از فشار کشورهای قدرتمند خارجی بود.
این گزارش مروری است بر نگاه چهار تن از نامزدهای اصلی ریاست جمهوری مصر نسبت به رابطه با ایران و اسرائیل.
عمر موسی: متولد ۱۹۳۶ که به مدت ۱۰ سال از سال ۱۹۹۱ تا سال ۲۰۰۱ در دولت حسنی مبارک وزیر خارجه مصر بود. از سال ۲۰۰۱ نیز موسی برای ۱۰ سال بر کرسی دبیرکلی اتحادیه عرب تکیه زد. موسی مسن‌ترین کاندیدای حاضر در این رقابت هاست.
ایران و اسرائیل دو کشور متخاصم منطقه خاورمیانه با حساسیت بیشتری منتظر مشخص شدن پایان این رقابت بزرگ در کشوری هستند که نقشی کلیدی در خاورمیانه دارد و به عنوان رهبر جهان عرب از آن یاد می‌شود
ایران: عمر موسی در مناظره تلویزیونی اخیری که با ابوفتوح داشت به مواردی از جمله دخالت‌ها و نفوذ ایران در منطقه و جهان عرب اشاره کرد. به نظر می‌رسد که گرچه با بر روی کار آمدن موسی می‌توان انتظار گشایش روابط دیپلماتیک در سطح عالی با ایران را انتظار داشت اما احتمالا این روابط تحت تاثیر مواردی چون روابط سرد ایران با کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس قرار خواهد گرفت. به بیانی دیگر در دولت عمر موسی احتمالا شاهد این خواهیم بود که یکبار دیگر مصر – همچون در دوران مبارک – به تکیه گاهی برای کشورهای عربی رقیب ایران تبدیل خواهد شد با این تفاوت که مصر عمر موسی بر خلاف حسنی مبارک روابطی متعادل‌تر و منطقی‌تر با ایران برقرار خواهد کرد.
اسرائیل: عمر موسی از اولین روزهای سقوط حسنی مبارک بار‌ها مواضعی روشن در خصوص پیمان صلح مصر – اسرئیل اتخاذ کرد و از لزوم بازنگری در این پیمان خبر داد. موسی همچنین بار‌ها قدس (بیت المقدس) را شهری عربی و پایتخت فلسطینیان خوانده است. به نظر می‌رسد که قدرت گرفتن موسی منجر به اتحاد بیشتر کشورهای عربی برای حمایت‌های دیپلماتیک از فلسطینیان برای برپایی کشورشان و احتمال تحرکی بیشتر در گفت‌وگوهای صلح اسرائیل – فلسطین خواهد شد. گرچه به طور یقین روابط دولت احتمالی عمر موسی با اسرائیل نمی‌تواند به گرمی دوران حسنی مبارک باشد اما احتمال خصومتی جدی در مناسبات دو کشور نیز بعید به نظر می‌رسد.
عبدالمنعم ابوفتوح: متولد ۱۹۵۱ است. پزشک اسلام‌گرا و یکی از اقبال‌های اصلی ریاست جمهوری مصر که تا همین یک سال پیش از رهبران اخوان المسلمین بود. او خود را فردی می‌داند که می‌تواند طیف‌های مذهبی و لیبرال را پشت سر خود جمع کند.
اسرائیل: ابوفتوح در مناظره اخیر تلویزیونی خود با عمر موسی، صراحتا اسرائیل را «دشمن» مصر خواند و از بازنگری جدی پیمان کمپ دیوید سخن به میان آورد. ابوفتوح پرداختن به مسئله فلسطین را از اصلی‌ترین محورهای سیاست خارجی خود می‌داند و این موضوع را در ارتباط مستقیم با امنیت ملی کشورش می‌داند. ابوفتوح همچنین بر پایان بخشیدن به حصر غزه نیز تاکید بسیار زیادی دارد. به نظر می‌رسد که با اتخاذ چنین مواضعی، اسرائیل در خاورمیانه با انزوای بیشتری قرار بگیرد. هم‌اکنون روابط اسرائیل و ترکیه بسیار سرد است. روی کار آمدن ابوفتوح خبری خوب برای هر دو گروه اصلی فلسطینی حماس و فتح خواهد بود و دوران مناسبات گرم و باثبات قاهره – تل‌آویو به سرانجام خواهد رسید.
ایران: به همان میزان که خبر روی کار آمدن ابوفتوح برای اسرائیل می‌تواند ناگوار باشد پیروزی وی می‌تواند خبری خوشایند برای تهران باشد. به نظر نمی‌رسد که ابوفتوح به اندازه عمر موسی به مواردی چون اختلاف بر سر جزایر یا نفوذ ایران در عراق و لبنان، واکنش‌هایی منفی داشته باشد. ابوفتوح و همچنین محمد مرسی، اسلام‌گرایانی هستند که می‌توانند قطبی تازه از اسلام‌گرایان سنی را در برابر سلفی‌ها – عربستان و کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس – ایجاد کنند، امری که به خاطر کشمکش‌ها و جنگ سرد ایران و کشورهای سلفی، بازهم به سود تهران خواهد بود. احتمالا در صورت ریاست جمهوری ابوفتوح و یا محمد مرسی، روابط تهران و قاهره به طور چشمگیری بهبود و ارتقا یابد.
در میان چهار کاندیدایی که بخت اصلی پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری چند روز آینده مصر را دارند احمد شفیق بد‌ترین گزینه و ابوفتوح و محمد مرسی بهترین گزینه‌ها برای ایران خواهند بود
محمد مرسی: متولد ۱۹۵۱ است فارغ‌التحصیل از دانشگاه کالیفرنیای جنوبی آمریکا در سال ۱۹۸۲ و دبیرکل و رئیس فراکسیون اخوان المسلمین در پارلمان مصر از سال ۱۹۸۵ تا سال ۲۰۱۲ است. محمد مرسی گرچه همچون ابوفتوح از چهره‌های شناخه شده اخوانی است، اما جریان سیاسی‌تر اخوان المسلمین به محمد مرسی نزدیک‌تر است.
ایران: محمد مرسی در رابطه با ایران نگاهی نزدیک به ابوفتوح دارد و همواره از گشایش روبط میان تهران – قاهره استقبال کرده است. به نظر می‌رسد که ابوفتوح و محمد مرسی مطلوب‌ترین نامزدهای ریاست جمهوری برای ایران باشند.
اسرائیل: محمد مرسی معتقد است که مسئله فلسطین یک موضوع محوری برای رئیس جمهور آینده مصر خواهد بود و تاکید کرده است که هرگز به اسرائیل نخواهد رفت و مخالف دعوت از مقامات اسرائیلی در مصر خواهد بود. او گفته است که پیمان کمپ دیوید را لغو نخواهد کرد اما به اسرئیل بیش از این اجازه نقض این پیمان را نخواهد داد و مواردی از این پیمان را اصلاح خواهد کرد. وی همچنین از مدافعان پایان حصر غزه است.
احمد شفیق: متولد ۱۹۴۶ و دارای دکترای فلسفه. آخرین نخست وزیر حسنی مبارک و یکی از اصلی‌ترین چهره‌هایی است که انقلابیون با او مخالفت می‌کنند.
ایران: در میان چهار کاندیدایی که بخت اصلی پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری چند روز آینده مصر را دارند احمد شفیق بد‌ترین گزینه برای ایران خواهد بود و با پیروزی احمد شفیق احتمال تحول چشمگیری در روبط تهران – قاهره نمی‌رود. احتمالا سیاست خارجی احمد شفیق به سیاست خارجی دوران مبارک وفادار بماند گرچه نمی‌توان نقش مسلط اخوان المسلمین را بر کمیسیون سیاست خارجی مجلس و تاثیر آن‌ها را نادیده گرفت. رسانه‌های جمهوری اسلامی همچون العالم نیز شفیق را متهم به دریافت میلیون‌ها دلار کمک مالی از سوی عربستان سعودی کرده‌اند، موضوعی که خود نشان از نگرانی تهران از روی کار آمدن احمد شفیق دارد.
اسرائیل: شفیق پایبندی به پیمان کمپ دیوید را برای مصر الزام‌آور می‌داند و معتقد است کسانی که سخن از انجام اصلاحاتی در این پیمان می‌زنند از روابط بین‌الملل بی‌خبر هستند. وی آینده روابط مصر و اسرائیل را بر اساس احترام متقابل می‌داند و معتقد است که باید از فلسطینی‌ها در مذاکرات حمایت کرد.