جایزه نوبل ادبیات در سال جاری از دو جهت توجه دوستداران ایرانی ادبیات را جلب کرده است. از یک سو، ژیلا مساعد شاعر و نویسنده ایرانی در تبعید و ساکن یوتبوری سوئد، چندی پیش به عضویت آکادمی نوبل سوئد در آمد و در روند انتخاب این جایزه نقش دارد. از سوی دیگر، آکادمی نوبل تصمیم گرفته است در سال جاری دو جایزه همزمان تقدیم کند، زیرا سال گذشته به دلیل رسوایی‌های مربوط به آزار جنسی اهدای جایزه نوبل ادبیات لغو شد. «زمانه» درباره این اتفاق، روند انتخاب برنده نوبل ادبیات به طور کلی، عدم حضور نویسندگان ایرانی در میان نامزدها و تأثیر اوضاع سیاسی بر آن با ژیلا مساعد گفت‌و‌گو کرده است.
🔘 ژیلا مساعد می‌گوید که تا کنون هرگز نام نویسنده یا شاعری از ایران در میان نامزدهای معرفی‌شده به آکادمی برای دریافت جایزه ادبی نوبل نبوده است. او دلیلش را چنین شرح می‌دهد: «این‌طور نیست که نویسنده یا شاعر خوب ایرانی وجود نداشته … باید کتاب یا شعر به دو سه زبان زنده دنیا ترجمه شود و به آن زبان‌ها خواننده داشته باشد و سپس آن اثر به زبانی همچون فرانسه یا انگلیسی یا آلمانی به کمیته نوبل فرستاده شود تا داوران توانایی خواندن آن را داشته باشند…. متأسفانه ما همیشه [در زمینه ترجمه] کوتاهی کرده‌ایم.» گفت‌و‌گو با این شاعر ایرانی در تبعید و عضو آکادمی نوبل را در ادامه بشنوید: |
جمعه ۵ اکتبر سال گذشته میلادی (۱۳ مهر سال جاری شمسی) کارل گوستاو پادشاه سوئد موافقت خود را با عضویت ژیلا مساعد و اِریک ام رونه‌سوُن در آکادمی نوبل اعلام کرد.
چند ماه بعد مشخص شد که امسال دو جایزه نوبل ادبیات اهدا خواهد شد. سال گذشته برنده این جایزه به دلیل بحران ناشی از سوءاستفاده جنسی همسر یکی از اعضای کمیته ادبیات اعلام نشد. نوامبر ۲۰۱۸ به دنبال اوج‌گیری کارزار «می‌تو» در سوئد، ۱۸ زن، ژان کلود آرنو، یکی از شخصیت‌های شناخته شده فرهنگی در سوئد و صاحب یک کلوب ادبی را به آزار جنسی متهم کردند. ژان کلود آرنو عضو آکادمی نوبل نیست اما همسرش کاترینا فروستنسون، عضو آکادمی نوبل است.
به گفته ژیلا مساعد به همین دلیل روند انتخاب جایزه نوبل ادبیات امسال نسبت به روند همیشگی کمی متفاوت است.
او درباره ساختار آکادمی و اعضای کمیته انتخاب نوبل ادبیات می‌گوید: «آکادمی یک شورای اصلی دارد که بر تمام رشته‌های جوایز نوبل نظارت دارد. اما کمیته ادبی نوبل از کمیته‌های مختلفی تشکیل شده است: تاریخ ادبیات، زبان‌شناسی، ادبیات مدرن، ادبیات کلاسیک. پنج نفری که کمیته انتخاب نویسنده سال را تشکیل می‌دهند، استادان ادبیات و زبان، شاعر و نویسنده هستند.»
اما امسال، به گفته مساعد، شورای نظارت نوبل پنج نویسنده و زبان‌شناس از خارج کمیته نوبل را هم به روند انتخاب برنده جایزه افزوده است. این کارشناسان خارج از آکادمی نوبل نیز آثار معرفی‌شده را می‌خوانند و اعلام نظر می‌کنند اما پنج عضو اصلی کمیته انتخاب تصمیم نهایی را خواهند گرفت.
پس از آن گزینه منتخب کمیته پنج‌نفره به شورای ۱۸ نفره‌ای منتقل می‌شود که ژیلا مساعد در آن عضویت دارد. این ۱۸ نفر رأی می‌دهند که آیا با انتخاب کمیته موافقند یا خیر. این آخرین مرحله انتخاب برنده نوبل ادبیات است.
مساعد درباره تأثیر اوضاع سیاسی بر انتخاب برندگان نوبل نیز به انتخاب هارولد پینتر اشاره می‌کند و آن را را یکی از بزرگترین و شجاعانه‌ترین انتخاب‌های نوبل می‌خواند: «هارولد پینتر با نطق‌اش در جشن نوبل به امپریالیسم جهانی آمریکا تاخت و تا آخرین نفس با وجود سرطان حمایت از عراق و افغانستان و دیگر کشورهایی را که آمریکا با آنها در حال جنگ بود، ادامه داد.»
-
سخنان هارولد پینتر، نویسنده و نمایشنامه‌نویس و کارگردان سرشناس بریتانیایی درباره «هنر، حقیقت و سیاست» پس از دریافت جایزه نوبل را در زیر ببینید و بشنوید:
ژیلا مساعد، (متولد ۱۳۲۷در تهران) شاعر و نویسنده ایرانی ساکن یوتبوری سوئد است. از او ۱۰ دفترشعر به فارسی و ۷ کتاب شعر به زبان سوئدی منتشر شده است.
مساعد به عنوان نویسنده سال ۲۰۱۳ در غرب سوئد برگزیده شد. او این جایزه را در مراسم ویژه‌ای در یوتبوری دریافت کرد. دلیل اهدای این جایزه به ژیلا مساعد از جمله صراحت کم‌نظیر او در بیان آنچه که شرایط و موقعیت حاشیه‌ای تبعید نامیده شده، عنوان شده است.
از ژیلا مساعد تاکنون دو شعر در رادیو زمانه منتشر شده است: «از آسمان کوفته خواهد بارید» و «آن شب‌های مردنی».