پانته‌آ بهرامی- پیش‌داوری‌ها در روابط بین انسان‌ها، آنچه که قضاوت ما در مورد آنان را شکل می‌دهد، شکنندگی این قضاوت‌ها و پیش فرض‌ها، به ویژه وقتی افراد از پیش‌زمینه‌های متفاوت فرهنگی می‌آیند، شاید موضوعی تازه در هنر نباشد.

ولی در نمایشگاه فردی «کورسوهای امکان» (Glimmers of Contingency ) که ۱۵ مارس ۲۰۱۲ در شهر نیویورک گشایش یافت، سینا حقانی هنرمند جوان ایرانی توانست با رسانه‌ ویدئو ـ پرتره این موضوعات پیچیده در روابط انسانی را در فرمی تازه عرضه کند.

کنکاش در روابط انسانی و پیش‌داوری‌ها

بخشی از نمایشگاه Glimmers of Contingency (کورسوهای امکان) نیم‌تنه‌ افرد را به تنهایی نشان می‌دهد که مستقیماً بدون آنکه عملی انجام دهند، به دوربین نگاه می‌کردند. ولی در پس این سکوت چند دقیقه‌ای و نگاه آرام آنان ناگفته‌هایی وجود داشت که در حرکات ناخودآگاه افراد قابل مشاهده بود. چیدمان این تصاویر بزرگ به گونه‌ای بود که مخاطب در هر نقطه‌ای که قرار داشت، می‌توانست در آن واحد یک یا چند تصویر را نظاره‌گر باشد. سینا حقانی گفتارهایی را به صورت صوتی به این مجموعه افزود تا مخاطب را درگیر فلسفه‌ اثر مورد مشاهده کند. یکی از این گفتار‌ها از زبان خودش چنین است:

به خاطر آنچه در زندگی‌ات بر تو گذشته درکت می‌کنم. آنچه باعث می‌شود از تو فاصله بگیرم، تصویری است که از من در ذهنت ساخته‌ای.

او درباره نام نمایشگاه و گفتار‌ها می‌گوید:

سینا حقانی – گفتارهایی که همراه با نمایش ویدئو ـ پرتره‌ها روایت می‌شوند، می‌توانند از زبان هرکدام از سوژه‌ها خطاب به سوژه‌های دیگر یا به بیننده باشند. یا اصلاً نقش‌ها عوض شود و بیننده خود را به جای راوی قرار دهد.
 

ماهیت (Indexical) گفتار‌ها (وابسته به پیش‌زمینه) همراه با چیدمان تصاویر که رویارویی دو فرد را در حضور یا در غیاب شخص سوم مجسم می‌کند، احتمالاتی را از ارجاع ضمیر‌های اول شخص و دوم شخص به مخاطب، سوژه‌ها و یا کاراکترهایی که اصلآ دیده نمی‌شوند در پیش روی می‌گذارد. کورسوهایی از هر یک از این حالات وجود دارد اما اینکه کدامیک برای مخاطب برجسته‌تر نمود کند به تمام عواملی که در شکل‌گیری هویت و طرز فکر وی دخیل بوده بستگی دارد.

گفتار‌ها اکثراً فرضیاتی است که من در مورد افراد در مقاطع مختلف داشته‌ام. ولی ارتباط آنچه در ویدیو چیدمان می‌بینیم و آنچه می‌شنویم مطابق با واقعیت نیست. یعنی گفتاری که روایت می‌شود لزوماً با عقاید شخصی من در مورد فرد یا افراد که در تصاویری دیده می‌شوند، در آن لحظه پیوندی ندارد. هدف تنها ایجاد جایگاهی است که در آن درک انسان‌ها از یکدیگر به چالش کشیده شود.
 

گفتاری دیگر از مجموعه ۱۸ گفتار
 

ما از دو دنیای کاملاً متمایز می‌آییم. اما دغدغه‌های مشترک بسیاری داریم. در گذشته هرگز فکر نمی‌کردم روزی دوستان خوبی برای یکدیگر باشیم.

بن‌مایه نمایشگاه

سینا حقانی در ایران دانشجوی معماری بود که انگیزه و دلبستگی خود را به عکاسی کشف کرد. در ابتدا به عکاسی مستند اجتماعی و ژورنالیستی روی آورد. وی در سال ۲۰۰۹ برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت و اکنون در سال دوم کار‌شناسی ارشد رشته‌ی هنر در کالح بارد( Bard) نیویورک مشغول تحصیل است. او بن‌مایه‌ اصلی نمایشگاه را اینگونه ترسیم می‌کند:

سینا حقانی: به خلق موقعیت‌هایی که چندین و چند احتمال ممکن است به ذهن آدم‌ها خطور کند، بسیار علاقمندم.

——————————————————

سینا حقانی – تمایزات فردی و تفاوت نگاه به افراد بن‌مایه اصلی ویدئوـ پرتره هاست. در ابتدا می‌خواستم پیش‌داوری‌ها و پیش‌فرض‌هایم را در مورد افرادی که خیلی نمی‌شناختم موضوع اصلی کار قرار دهم: افرادی که روزانه می‌دیدم ولی به آن صورت تعامل اجتماعی با هم نداشتیم و یا اگر داشتیم، خیلی محدود بود. مثل کسی که در کافه کار می‌کرد و من هر چند روز یک‌بار از او قهوه می‌خریدم. یا کسی که در دانشگاه زیاد همدیگر را می‌دیدیم، اما تنها منبع شناخت من از او ارتباطش با دیگران بود. این شناخت‌های سطحی بعداً به فرضیات و ناگفته‌هایی تکامل پیدا کرد که از ارتباط عمیق‌تر و شخصی‌تر من با افراد نشأت می‌گرفت.

موضوع هویت و ارتباطات انسانی از بن‌مایه‌های محوری کار این هنرمند جوان است. در دنیای مدرن امروز ارتباطات انسانی دچار ضعف و نقصان شده. پیش‌داوری‌ها، روابط بین انسان‌ها را سست و دچار نقصان کرده. سینا حقانی می‌گوید:
 

سینا حقانی – این موضوعی نیست که صرفاً خاص جوامع امروزی باشد. به هر حال هر رویارویی با نوعی تردید توأم است که تا حدی در غیر قابل دسترس بودن طرف مقابل ریشه دارد. هر چقدر این فاصله بین طرفین بیشتر باشد، آن شرایط روانی ناخوشایند و ناراحت تشدید می‌شود. من به خلق موقعیت‌هایی که چندین و چند احتمال ممکن است به ذهن آدم‌ها خطور کند، بسیار علاقمندم. چنین حالاتی این امکان را به من می‌دهد تا نسبیت را به گونه‌ای ملموس در معرض نمایش قرار بدهم. چون دریافت و برداشت ما از نشانه‌ها (signifier) و اینکه چگونه آگاهانه یا به طور ناخودآگاه بر طبق آن‌ها به نتیجه می‌رسیم و قضاوت می‌کنیم، تا حد زیادی به تجربیات گذشته‌ ما بستگی دارد.

استفاده از ویدیو ـ پرتره:
 

در بخشی از نمایشگاه فردی «کورسوهای امکان» تنها از رسانه‌ی ویدئو ـ پرتره استفاده شد. معمولاً در کمتر نمایشگاهی شاهد وجود یک رسانه مثل ویدئو – پرتره هستیم. سینا حقانی در مورد علت گزینش این رسانه در نمایشگاه می‌گوید:

سینا حقانی – وقتی از یک تصویر ثابت (مثل یک فرد) فیلم گرفته می‌شود، هوشیاری ما نسبت به آنچه تماشا می‌کنیم خود به خود تشدید می‌شود. در واقع آنچه می‌بینیم دیگر یک ترسیم ساده و مختصر از سوژه نیست. مواجه با دوربین بعد از مدتی تسلط را از فرد می‌گیرد تا آنجا که نکاتی را در مورد خودش آشکار می‌سازد.

تحسین‌ات می‌کنم به خاطر زمان‌هایی که درک ناقص من از گفته‌هایت تخیلم را به تفسیر وامی‌دارد.

———————————————-

در حالی که انتظار می‌رود این ارتباط چشمی ممتد با سوژه به ما کمک کند تا آسان‌تر ذهن سوژه‌ها را بخوانیم، ممکن است در این حین یک حس چندگانه به ما القاء شود که قضاوت را بیش از پیش دشوار می‌کند. این کیفیت ویژه‌ ویدئو ـ پرتره در متن کار من بسیار تأثیرگذار است. به عنوان مثال، حس خجالت یا سردرگمی در یک سوژه در مقایسه با کسی که با اطمینان خاطر جلوی دوربین ایستاده، نوعی دیالوگ پیوسته ایجاد می‌کند که برگرفته از ساختار فرهنگی ـ اجتماعی امروز ماست. ویدئو ـ پرتره‌های این نمایشگاه در واقع جایگاهی است برای نمایان‌سازی تفاوت‌های فردی در میان سوژه‌ها و مخاطبان، جایی که مخاطب در حالی که از تعصبات شخصی خود آگاه شده نهایتآ به قضاوت هدایت می‌شود.

سخن آخر در مورد شکل‌گیری ایده‌ نمایشگاه و روند گزینش پرتره‌هاست. سینا حقانی می‌گوید:

سینا حقانی – حوالی بهار سال پیش بود که ایده‌ این ویدئو چیدمان در ذهنم شکل گرفت. اما تهیه‌ ویدئو‌ها و گفتار‌ها عملاً کمتر از سه ماه طول کشید. در ابتدا از افراد زیادی فیلم گرفتم و سپس این چند نفر را انتخاب کردم. علت گزینش این افراد به خصوص تفاوت در سن، جنسیت، گرایش جنسی،‌نژاد، طبقه، منزلت اجتماعی و هر معیاری دیگری است که اشخاص را از یکدیگر متمایز می‌کند.

مخاطب در موضعی فعال

گفتارهای نمایشگاه پیوسته ذهنیت مخاطب در مورد افراد دیگر و ذهنیت این افراد در مورد مخاطب را به چالش می‌کشد و شاید این آن رمز پویایی نمایشگاه است که مخاطب را در موضعی فعال با خود و با ویدئو ـ پرتره‌ها قرار می‌دهد.

گفتاری دیگر از زبان سینا حقانی هنرمند ایرانی:
 

تحسین‌ات می‌کنم به خاطر زمان‌هایی که درک ناقص من از گفته‌هایت تخیلم را به تفسیر وامی‌دارد. تفسیری که برایت احترامی شکننده به ارمغان می‌آورد، احترامی که به آسانی می‌تواند به تحقیر تغییر یابد.
 

ایمیل گزارشگر:
Pantea. bahrami@yahoo. com
 

::پانته‌آ بهرامی در رادیو زمانه::