گروه جامعه – رسم رفتن به دامان طبیعت و همنشینی با سبزه‌ها و درخت‌ها در آخرین روز تعطیلات نوروزی، نشان دلپذیری است از حسن سلیقه ایرانیان در اجرای سنت‌های زیبایی که هرسال، با وجود همه تحولات و دگرگونی‌های سیاسی- اجتماعی تکرار می‌شوند و ایرانیان معتقد، هرطور شده، زیر باد و باران یا در رفاه و فشار، آن‌ها را برگزار می‌کنند.
از میان ده‌ها مراسم ایرانی که هم در داخل و هم در برون‌مرز (و به همت ایرانیان) برگزار میشود، مراسم نوروزی، از چهارشنبه‌سوری تا سیزده به‌در بیشترین شمار شرکت‌کنندگان را دارد.
انگیزه برگزاری این مراسم “پاسداشت آیین باستانی ایرانیان” است که البته در برون‌مرز، “غم غربت” و “معرفی پاره‌ای مثبت از فرهنگ ایرانی به مردم اروپایی” نیز به آن افزوده میشود. به این ترتیب برنامه‌های نوروزی فرصتی است که همه ایرانیان، فارغ از تعلق‌های سیاسی برای برگزاری آن تلاش کنند.
به دلیل همین ویژگی، در دهه اخیر، آیین‌های نوروزی در اروپا و آمریکا موازی با گسترش فعالیت‌های حقوق بشری ایرانیان در جهان، جنبه اعتراضی نیز پیدا کرده است. در ایران اما برنامه‌های نوروزی در تمام این سال‌ها (به غیر از برنامه‌هایی که در منطقه کردستان برگزار میشود و گاه جنبه اعتراضی می‌یابد) همچنان با رویکرد پاسداشت آیین‌های باستانی برگزار شده است. به تازگی اما به نظر می‌رسد مراسم نوروزی در داخل ایران نیز می‌تواند ابعاد گسترده‌تری پیدا کند. از جمله نشانه‌های آن هم واکنش سریع مردم به خبر جلوگیری از ورود شهروندان افغان به پارک کوهستانی صفه در اصفهان است.
مسئولان ستاد سفرهای نوروزی در شهر اصفهان، ورود شهروندان افغان را به پارک کوهستانی صفه در روز سیزده به‌در ممنوع کرده بودند.
به گزارش بی‌بی‌سی، شهرداری اصفهان به نقل از احمدرضا شفیعی، مسئول کمیته انتظامی ستاد سفرهای نوروزی این شهر، اعلام کرد در روز سیزده به در، برای “ایجاد امنیت و تامین رفاه بازدید کننده‌ها” از ورود شهروندان افغان به پارک صفه جلوگیری خواهد شد.
در واکنش به این خبر، یک صفحه ویژه به نام “ما همه افغانیم” در فیس بوک ایجاد شده است و شماری از کاربران افغان شبکه‌های اجتماعی مجازی و گروهی از ایرانیان در سایت “بالاترین” و “فیس بوک” تصمیم ستاد سفرهای نوروزی در شهر اصفهان را نادرست و نژادپرستانه دانسته‌اند و این از نخستین حرکت‌های مردمی علیه رفتار نادرست حکومت ایران با مهاجران افغان در برنامه‌های نوروزی به شمار می‌رود.
سیزده به‌در در تهران
به گزارش نعیمه دوستدار، گزارشگر رادیو زمانه، نوروز امسال هم با تمام بحران‌ها و نگرانی‌هایی مردم نسبت به بحران‌های اجتماعی و اقتصادی ایران که در ماه‌های آخر سال ۱۳۹۰ رو به افزایش داشت، با تمام آداب و رسوم مربوط به آن، برگزار شد و به سیزدهم فرودین رسید؛ روز همنشینی با طبیعت که برای بیشتر مردم ایران اهمیت خاصی دارد و آن را با چاشنی دیدار دوستان و بازی و خوردن خوراکی‌های مخصوص جشن می‌گیرند.
از ساعت‌های نخست روز یکشنبه ۱۳ فرودین ۱۳۹۱، خیلی از ایرانی‌ها، بار و بندیل سیزده به‌درشان را جمع کردند و پتو و زیرانداز و منقل و اجاق و کاسه و بشقاب به دست، زیر سایه هر درخت و کنار نغمه آرام هر جوی و رودی، توقف کردند.
احسان، جوان تهرانی: به هر طرف نگاه کردم، طبیعت را نابود کرده بودند. همه‌جا پر از زباله بود. آنقدر آشغال دیدم که دیگر گل‌ها و شکوفه‌ها به چشمم نمی‌آمدند. بعد هم که مظاهر دیگر بی‌فرهنگی… سرو صدا و بی‌ملاحظه‌گی در رفتار، علم کردن بساط پخت و پز در میانه یک پارک کوچک و خلاصه جو غالب شرکت‌کنندگان این سنت اجتماعی، در مجموع به نظرم خیلی جالب نیست.
احسان، جوان مجرد ۲۵ سالهای که همراه پدر و مادرش، ۱۳فروردین از خانه بیرون زده بود به رادیو زمانه می‌گوید: “خانه ما شمال تهران است. برای ۱۳به در کوهستان‌های شمال تهران را انتخاب کردیم. اول رفتیم سمت درکه و دربند، اما خیلی شلوغ بود. بعد رفتیم سمت شرق تا جایی در حوالی لویزان پیدا کنیم. منطقه‌ای که ما می‌شناختیم، خیلی شلوغ شده بود و در عمل امکان توقف نداشتیم. آخرش، یک جایی در حوالی شهرک محلاتی ایستادیم. ساندویچ مان را خوردیم، کمی زیر سایه نشستیم و وقتی دور و برمان شلوغ شد، برگشتیم خانه.”
احسان از این روز و رسم در طبیعت بودن خوشش می‌آید، اما معتقد است آنقدر مناظر ناخوشایند در اطراف هست که زیبایی طبیعت را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد: “به هر طرف نگاه کردم، طبیعت را نابود کرده بودند. همه‌جا پر از زباله بود. آنقدر آشغال دیدم که دیگر گل‌ها و شکوفه‌ها به چشمم نمی‌آمدند. بعد هم که مظاهر دیگر بی‌فرهنگی… سرو صدا و بی‌ملاحظه‌گی در رفتار، علم کردن بساط پخت و پز در میانه یک پارک کوچک و خلاصه جو غالب شرکت‌کنندگان این سنت اجتماعی، در مجموع به نظرم خیلی جالب نیست. فضا در بیشتر جاهایی که من دیدم طوری بود که انگار فقط مردمی از طبقه پایین اجتماع در آن شرکت دارند و بقیه ترجیح داده‌اند در این فضاها نباشند. شاید چون نوع و شکل تفریح طبقه‌های بالاتر اجتماع فرق می‌کند.”
ندا، زن جوان متاهلی است که سیزدهمین روز امسال را در خانه مانده بود و برای این کار دلایل خودش را دارد: “اول اینکه تازه روز سیزدهم صبح از سفر شمال برگشتیم تهران. خسته بودیم و ترجیح دادیم استراحت کنیم. بعد هم اینکه در چنین روزی همه‌جا خیلی شلوغ است و برای پیدا کردن سایه یک درخت باید مدت‌ها اینور و آنور بگردی. من سالهای قبل هم لزوماً سیزده نوروز را این شکلی نمی‌گذراندم. مثلاً ما هر سال می‌رفتیم سینما. یک سال هم با دوستان‌مان رفتیم توچال که خیلی هم آیینی و ویژه برگزارش نکردیم و مثل همیشه دورهم بودیم و شادی کردیم. خیلی وقت هم هست که همراه خانواده و فامیل بیرون نرفته‌ایم.”
با نگاه به ترکیب سنی جمعیتی که در فضاهای باز و در دل طبیعت این روز را جشن می‌گیرند، می‌توان حدس زد که غیر از میانسال‌ها و سالمندان، گرایش و علاقه به این رسم قدیمی کمتر شده است و جوانان ترجیح می‌دهند جور دیگری در این روز تفریح کنند. محمود ۴۸ساله است و در مورد میزان علاقه و استقبال جوانان از این آیین می‌گوید: “به نظرمن با اصل آن مشکلی ندارند، اما با فرمش شاید. یعنی لزوماً اینکه با خانواده، زیلو ببرند لب رود و بنشینند خیلی مورد پسندشان نیست. ولی یک مهمانی یا یک برنامه گروهی برای‌شان جذاب‌تر است. در این صورت در حد یک آیین جدی به قول خودشان پایه انجامش هستند. یعنی مثل خیلی از وقت‌ها، این را تبدیل به یک فرصت می‌کنند برای خوشگذرانی بیشتر. به‌خصوص که بخشی از این جوان‌ها شاغلند و باید از فردا برگردند به زندگی عادی و دوست دارند این دور هم جمع شدن یک جور حسن ختام تعطبلات‌شان باشد.”
سیزده به‌در در کردستان
رفتن به دامان طبیعت و برگزاری مناسک نوروزی در شهرهای کردستان با برپایی آتش در داخل شهرها و بر بلندی‌ها، از همان روز چهارشنبه‌سوری آغاز شد. روزهایی که زیر سایه هشدارهای نیروهای انتظامی در سیزدهم فروردین ماه پایان یافت.
به گزارش محسن کاکارش، گزارشگر رادیو زمانه چندروز پیش از فرا رسیدن چهارشنبه‌سوری، سرهنگ محمد قنبری، جانشین فرمانده انتظامی کردستان گفت: “با هنجارشکنان و مخلان امنیت جامعه و کسانی که آسایش مردم را در چهارشنبه آخر سال بر هم بزنند قاطعانه برخورد میشود.” اسماعیل احمدی مقدم، فرمانده نیروی انتظامی نیز پیشتر در پیوند با پایکوبی و ایجاد کارناوال شادی هشدار داده بود.
مردم کردستان با وجود هشدار و تهدید نیروهای دولتی، چند مراسم با حضور صدها نفر از مردم منطقه در شهرهایی چون سنندج، بوکان، سقز و دیواندره به مناسبت نوروز برگزار کردند. شماری از شهروندان در گفت‌وگو با زمانه از تلاش “افراد وابسته به حکومت” خبر دادند که قصد برهم زدن تجمع و شادی و پایکوبی مردم را داشتند.
در آخرین روز این ایام که به سیزده به‌در نام گرفته است، علی رستمیان، معاون پیشگیری نیروی انتظامی استان كردستان گفت: “گشت‌های آشكار و پنهان در تفرجگاه‌ها و تفریحگاه‌ها حضور پیدا خواهند كرد و برای تداوم آرامش مردم در این روز تلاش می‌كنند.” این مسئول نیروهای انتظامی استان کردستان ادامه داد: “با كسانی كه قصد اخلال در این روز را داشته باشند برخورد جدی خواهد شد.”
بر اساس گزارش‌های منتشر شده، مردم کردستان با وجود هشدار و تهدید نیروهای دولتی، چند مراسم با حضور صدها نفر از مردم منطقه در شهرهایی چون سنندج، بوکان، سقز و دیواندره به مناسبت نوروز برگزار کردند. شماری از شهروندان در گفت‌وگو با زمانه از تلاش “افراد وابسته به حکومت” خبر دادند که قصد برهم زدن تجمع و شادی و پایکوبی مردم را داشتند. در پایان ایام نوروزی، بیشتر مردم کردستان در بیرون از شهرها و در دامان طبیعت به استقبال سال نو رفتند. یک شهروند کرد در بوکان در گفت‌وگو با زمانه گفت: “در ساعت‌هایی از روز جاده‌ها شاهد ترافیک سنگین و شهر تقریبا ًخلوت شده بود و کمترین رفت‌وآمد در خیابان‌ها مشاهده می‌شد.”
همزمان سرهنگ غلامرضا امیدی، رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی (راهور) انتظامی استان كرمانشاه از ترافیک سنگین خبر داد. غلامرضا امیدی در یکی از ساعت‌های روز ۱۳فروردین به خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) گفت: “هم اکنون در خروجی‌های سه گانه این شهر به سمت همدان، سنندج و قصر شیرین ترافیک سنگین است و تردد خودروها به كندی انجام میشود.”
رور گذشته، تردد کامیون‌ها و تریلرها در محور ارتباطی كرمانشاه به قصرشیرین و برعکس متوقف شد. در روز ۱۳فروردین داخل شهرها خلوت، جاده‌ها شلوغ و پررفت‌و‌آمد و شادی مردم در هوای به نسبت مساعد، وضعیت مشابهی بود که در بیشتر مناطق کردستان حاکم بود.
سفر به کردستان عراق
در آستانه سال ۱۳۹۱شمار چشمگیری از شهروندان علی‌رغم مشکلات اقتصادی در ایران به کشورهای همجوار ازجمله عراق و ارمنستان سفر کردند.
به گزارش محسن کاکارش، امسال به نظر می‌رسد آنچه ایام نوروز و ۱۳به‌در در کردستان را از سالهای گذشته متمایز کرد، هزاران نفر مسافری بود که از شهرهای کردستان ایران، وارد کردستان عراق شدند.
کارشناسان مسائل کردستان علت ورود فزاینده هرساله شهروندان ایران به کردستان عراق در ایام نوروز را همجواری کشورهای ایران و عراق، ورود شهروندان ایرانی با هزینه بسیار پایین، پیوندهای خویشاوندی، روابط اقتصادی، برخورداری کردستان عراق از آزادی‌های نسبی و …عنوان می‌کنند.
مولوی جبار، عضو شورای مدیریت سازمان گردشگری در گفت‌وگو با رسانه‌های کردستان عراق از ورود ۸۲ هزار مسافر در سه روز ۱۸ تا ۲۰ مارس به کردستان عراق خبرداد. به گفته مولوی جبار بیشتر آنان از ایران و دیگر شهرهای عراق وارد این منطقه شده بودند.
مسئولان گردشگری در کردستان عراق می‌گویند آمار شهروندانی که در ایام نوروز به کردستان عراق روی آوردند در مقایسه با سال گذشته دو برابر افزایش داشته است.
دلیر فرج، یکی از مسئولان اداره اقامت حکومت اقلیم کردستان به مرکز اطلاع‌رسانی اتحادیه میهنی کردستان (pukmedia) گفته است، از مرز بین‌المللی باشماق، ۲۰ هزار نفر و هزار و ۱۴۳۰ وسیله نقلیه از ایران وارد کردستان عراق شده است.
دلیر فرج همچنین اطلاع داده است که در مدت ۲۴ ساعت کلیه کارهای اداری افراد خارجی که وارد کردستان عراق خواهند شد، انجام می‌گیرد. دسته‌ای از شهروندان پس از پایان ده روز مهلت اولیه برای ماندن در کردستان عراق، به ایران بازگشتند، اما شمار چشمگیری از آنان با تمدید این مدت، روز ۱۳به‌در را در کردستان عراق به سر بردند.
کارشناسان مسائل کردستان علت ورود فزاینده هرساله شهروندان ایران به کردستان عراق در ایام نوروز را همجواری کشورهای ایران و عراق، ورود شهروندان ایرانی با هزینه بسیار پایین، پیوندهای خویشاوندی، روابط اقتصادی، برخورداری کردستان عراق از آزادی‌های نسبی و …عنوان می‌کنند.
