آمریکا که در ۲۶ سپتامبر/ ۴ مهر سال جاری ریاست دوره‌ای شورای امنیت را به عهده دارد قصد داشت در دستور کار نشست شورای امنیت، نقض قوانین بین‌المللی توسط ایران و اقدامات بی‌ثبات‌کننده تهران در خاورمیانه را قرار دهد اما اکنون دیپلمات‌هایی که نامشان افشا نشده به واشنگتن پست گفته‌اند ایران از دستور کار شورای امنیت خارج شده است. محمدجواد ظریف انتشار این خبر را نشانه «عقب‌نشینی» آمریکا دانست.

شورای امنیت سازمان ملل ـ عکس از آرشیو
شورای امنیت سازمان ملل ـ عکس از آرشیو

نیکی هیلی، سفیر آمریکا در سازمان ملل ۵ سپتامبر / ۱۴ شهریور در یک نشست خبری که در مقر سازمان ملل در نیویورک برای تشریح برنامه‌های کاری ماه سپتامبر شورای امنیت برگزار شده بود گفته بود: «رئیس جمهور آمریکا برای رسیدگی به موارد نقض قوانین بین‌المللی توسط ایران و اقدامات بی‌ثبات کننده تهران در خاورمیانه، خواستار برگزاری نشست شورای امنیت شده است.» هیلی افزوده بود که ایران حق دارد در نشست شورای امنیت حضور داشته باشد و شرکت حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی در نشست شورای امنیت به تصمیم تهران بستگی دارد.»

اکنون روزنامه‌های واشنگتن پست و نیویورک تایمز نوشته‌اند در دستور کار قرار دادن موضوع ایران در شورای امنیت موجب نگرانی متحدان آمریکا می‌شود و اختلافات آمریکا با فرانسه و بریتانیا بر سر توافق هسته‌ای را آشکار خواهد کرد و به همین دلیل آمریکا ایران را از دستور کار نشست شورای امنیت خارج کرده است.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا برای نخستین بار از زمانی که روی کار آمده، ریاست نشست ریاست شورای امنیت را به عهده می‌گیرد.

واشنگتن پست نوشته است که برخی مقامات آمریکایی ابراز نگرانی کرده‌اند که اگر به ایران اجازه داده شود به‌عنوان یک طرف مناقشه در نشست شورای امنیت شرکت کند ممکن است این جلسه به تنش میان ترامپ و نماینده ایران منجر شود.

ریچارد گوان، عضو یک گروه پژوهشگر دانشگاه ملل متحد درباره روابط بین‌الملل، در این‌باره می‌گوید: «ترامپ خطر برخورد با بریتانیا و فرانسه بر سر ایران در سازمان ملل را به‌وجود آورد.» به‌گفته او، در چنین نشستی ترزا می، نخست‌وزیر بریتانیا، و امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، «گزینه‌ دیگری جز دفاع از توافق هسته‌ای نخواهند داشت». این پژوهشگر ارشد گفت: «فکر نمی‌کنم کسی از این موضوع که رئیس‌جمهور (ترامپ) تا آخر به دفاع‌های شدید می‌ و ماکرون از توافق (هسته‌ای با) ایران گوش بدهد خوشش بیاید. او ممکن است مانند (اجلاس) ناتو و گروه ۷، بسیار خسته شود و از شورا خارج شود و جنجال دیپلماتیک ایجاد کند.»

دیپلمات‌ها که نخواستند نامشان فاش شود می‌گویند به جای برگزاری نشست شورای امنیت در مورد ایران، موضوع بحث این شورا درباره عدم گسترش سلاح‌های هسته‌ای، مشروعیت و حاکمیت خواهد بود، موضوع گسترده‌ای، که به صراحت کشوری را خطاب قرار نمی‌دهد، نیازی به دعوت‌نامه برای ایران نیست و احتمال تفرقه علنی در میان دموکراسی‌های غربی را کاهش می‌دهد.

کاخ سفید و دفتر نمایندگی آمریکا در سازمان ملل حاضر نشدند درباره این خبرها واکنشی نشان دهند.

همین خبر واشنگتن ‌پست را چهارشنبه ۱۲ سپتامبر / ۲۱ شهریور روزنامه نیویورک تایمز هم منتشر کرد و نوشت: «ترامپ قصد داشت از یکی از جلسه‌هایش در شورای امنیت که ریاست آن را بر عهده دارد برای نشان دادن رفتارهای مخرب ایران در سراسر منطقه استفاده کند. اما در شرایطی که دستیاران (ترامپ) و متحدان اروپایی هشدار می‌دهند ایران ممکن است از آن جلسه برای پررنگ کردن اختلافات غرب بر سر برنامه هسته‌ای استفاده کند، کاخ سفید این دستور کار را به موضوع منع اشاعه (سلاح‌های هسته‌ای) تغییر داده که تمرکز کمتری روی یک کشور دارد.»

دیمیتری پولیانسکی، معاون نماینده روسیه در سازمان ملل در نشست دو هفته پیش شورای امنیت که برای بحث درباره دستور کار این شورا در دوران ریاست آمریکا برگزار شده بود گفته بود جلسه شورای امنیت درباره ایران بایستی به موضوع برجام و خروج آمریکا از آن بپردازد.

او گفته بود: «ما بسیار امیدواریم که دیدگاه‌ها در خصوص خروج آمریکا از توافق هسته‌ای ایران مورد بررسی قرار بگیرند.»

واکنش وزیر خارجه ایران

در همین حال محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران سه‌شنبه ۲۷ شهریور درباره خروج ایران از دستور کار شورای امنیت گفت: «از مقالاتی که منتشر شده به نظر می‌رسد که آمریکایی‌ها در برنامه‌ریزی اولیه‌ای که داشتند تجدید نظر کرده‌اند، چون می‌دانستند اگر بخواهند چنین کاری انجام دهند و اگر جلسه‌ای در آن شورا در خصوص ایران بگذارند، علاوه بر اینکه این جلسه خلاف همه نُرم‌های بین المللی است، آن جلسه به جلسه محاکمه آمریکا تبدیل می‌شود چراکه تنها قطعنامه شورای امنیت در مورد ایران ۲۲۳۱ است و آمریکا نه تنها خودش این قطعنامه را نقض کرده بلکه سایر کشورها را هم مجبور می‌کند که آن را نقض کند.»

قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت در مورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران ۲۳ تیرماه ۱۳۹۴ تصویب شد که بر اساس آن شورای امنیت تمام کشورهای عضو سازمان ملل را به اجرای «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) یا متن توافق هسته ای با ایران موظف می‌کند. بر اساس این قطعنامه، هنگامی که ایران به تعهدات خود عمل کند، تمام قطعنامه های قبلی شورای امنیت در مورد برنامه اتمی ایران لغو می شود، اما محدودیت‌هایی از جمله در مورد خرید و فروش تسلیحات برای چند سال برای ایران باقی می‌ماند.

ظریف افزود حتی اگر آمریکا دستور جلسه شورای امنیت را تغییر دهد «از این جلسه هم استفاده خواهند کرد اما از خیال خامی که داشتند مجبور به عقب‌نشینی شدند.»

وزیر خارجه ایران گفت: «شلوغ‌بازی این روزهای آمریکا و وزارت خارجه آمریکا این است که هر روز این و آن را تهدید می‌کند و می‌گوید حواستان باشد اگر با ایران روابط داشته باشید چنین و چنان می‌کنیم، این‌ها نشانه قدرت آمریکا نیست بلکه نشانه ضعف آن‌ها است.»

روز گذشته (دوشنبه) بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی اعلام کرد که «تصور» می‌کند حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک سفر کند. مخالفت‌ها با سفر روحانی به نیویورک در روزهای گذشته بالا گرفته بود. قاسمی اعلام کرد که اگر روحانی به نیویورک برود، در حاشیه مجمع عمومی با برخی همتایان خود دیدار و رایزنی خواهد کرد.

علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی مذاکره با مقامات دولت ترامپ را ممنوع اعلام کرده است.

بیشتر بخوانید:

روحانی به نیویورک می‌رود