یاشار حکاک‌پور – هم‌زمان با تحریم انتخابات از سوی بسیاری از گروه‌های سیاسی و مدنی در مناطق مختلف ایران، کارشناسان مسائل آذربایجان پیش‌بینی می‌کنند انتخابات پیش‌ رو در شهرهای مختلف آذربایجان با عدم استقبال مردم مواجه شود. 

به نظر می‌‌رسد با توجه به جمعیت چشمگیر شهرهای آذربایجان، حضور مردم این منطقه در انتخابات برای حاکمیت اهمیت زیادی داشته باشد. دلایل احتمالی عدم شرکت مردم آذربایجان در انتخابات روز ۱۲ اسفند چیست؟ آیا مردم آذربایجان دید متفاوت‌تری نسبت به امر انتخابات در ایران دارند؟ مطالبات آنان شامل چه مواردی است؟

 
رادیو زمانه این پرسش‌ها را با دکتر محرم کامرانی فعال مدنی ساکن شهر اهر و سردبیر سابق چندین نشریه دانشجویی در دانشگاه ارومیه، بابک بخت‌آور فعال سیاسی در لندن، داود توران جامعه‌شناس و سخنگوی حزب دیره‌نیش مقیم واشنگتن و سیرداش مغازه‌دار تبریزی و عضو یکی از اصناف بازار تبریز در میان گذاشته است.
 
انتخابات مجلس نهم
 
دکتر محرم کامرانی، فارغ‌التحصیل دانشگاه ارومیه و فعال سابق دانشجویی که هم اکنون ساکن اهر است٬ می‌گوید: “در بعضی مناطق به دلیل اینکه هیچ نامزدی از مطالبات ملت آذربایجان دفاع نمی‌کند، مردم از شرکت در انتخابات دفاع نمی‌کنند، ولی در مناطقی که بحث اجرای اصول ۱۵ و ۱۹ قانون اساسی در برنامه نامزد‌ها مطرح و بر دیگر مطالبات ملت آذربایجان تاکید می‌شود مردم از آنها حمایت می‌کنند.”
 
به گفته این فعال مدنی به دلیل جغرافیای گسترده آذربایجان تصمیم‌ها بر اساس تقسیم‌بندی منطقه‌ای صورت می‌گیرد و نحوه برخورد با مسئله انتخابات در قسمت‌هایی از استان آذربایجان غربی با دیگر نقاط متفاوت است.
 
دکتر محرم کامرانی: در بعضی مناطق به دلیل اینکه هیچ نامزدی از مطالبات ملت آذربایجان دفاع نمی‌کند، مردم از شرکت در انتخابات دفاع نمی‌کنند، ولی در مناطقی که بحث اجرای اصول ۱۵ و ۱۹ قانون اساسی در برنامه نامزد‌ها مطرح و بر دیگر مطالبات ملت آذربایجان تاکید می‌شود مردم از آنها حمایت می‌کنند.
به باور بابک بخت‌آور اما با استفاده از فضای باز سیاسی در دوره‌های مختلف انتخاباتی از “مسئله ملی و قومی در ایران” استفاده ابزاری شده است.
 
او می‌گوید: “در غرب آذربایجان شاهد مسئله تروریسم و مسائل دموگرافیک هستیم. حاکمیت می‌خواهد مسئله اتنیکی کرد را مطرح کند. این مسئله سبب نگرانی‌هایی در حرکت ملی آذربایجان و ملت آذربایجان شده است. چون آنجا سابقه تاریخی نسل‌کشی آذربایجانی‌ها توسط ارامنه و جیلوها را هم داریم. این امر سبب ترس مردم شده است. بنابراین فعالان مدنی در منطقه غرب آذربایجان از زمان گذشته، بیشتر ترجیح داده‌اند که به نامزدهای ترک رای بدهند. در اصل بین بد و بدتر، بد ترک را ترجیح داده‌اند تا از این مسئله جلوگیری کنند.”
 
از سوی دیگر سیرداش می‌گوید: “نامزدهای نمایندگی مجلس یکی دو هفته قبل از انتخابات به محله‌ها و مساجد مختلف می‌روند و با مردم صحبت می‌کنند. عده‌ای اعتقاد دارند حالا که در انتخابات شرکت نمی‌کنیم از این فضای انتخاباتی استفاده بهینه ببریم و با پرسیدن سئوال‌ها و با به گوشه بردن نامزدها در مکان‌های عمومی مطالبات‌مان را مطرح کنیم. اگر کسی به صراحت از این خواسته‌ها حمایت کرد بعضی‌ها دور و برش را تا دم انتخابات می‌گیرند و از این فضا استفاده می‌کنند.”
 
به گفته این شهروند تبریزی “در سال‌های اخیر سنتی در آذربایجان جا افتاده که هر نامزدی که بخواهد به مجلس راه یابد برای عوامفریبی تمام تبلیغاتش را به زبان ترکی دست و پا شکسته در تبلیغات انتخاباتی‌اش می‌آورد و بعضی از رای‌دهندگان را فریب می‌دهد.“
 
آذربایجان در انتخابات شرکت نخواهد کرد
 
داود توران بر این باور است که مردم آذربایجان در سال‌های گذشته نگاهی متفاوت به مسائل سیاسی و انتخابات در ایران داشته‌اند. او می‌گوید: “بعد از دوره اصلاحات مطالبات مردم آذربایجان در قالب خواسته‌های قومی افزایش یافته است و هر نامزدی که می‌خواهد در آذربایجان نماینده مجلس شود این مطالبات را مد نظر می‌گیرد.”
 
داود توران: به هیچکدام از قول‌هایی که تا به امروز به مردم آذربایجان داده‌اند، جامه عمل پوشانده نشده است. هم‌چنین مردم نامزدهایی را که از مطالبات قومی آذربایجان سخن می‌گویند، به دلیل سلب اعتمادشان از حاکمیت و نیروهای مرکزگرا قبول ندارند.
این جامعه‌شناس آذربایجانی با پیش‌بینی تحریم حداکثری در آذربایجان می‌گوید: “به هیچکدام از قول‌هایی که تا به امروز به مردم آذربایجان داده‌اند، جامه عمل پوشانده نشده است. هم‌چنین مردم نامزدهایی را که از مطالبات قومی آذربایجان سخن می‌گویند، به دلیل سلب اعتمادشان از حاکمیت و نیروهای مرکزگرا قبول ندارند.”
 
آقای توران که خود سخنگوی حزب دیره‌نیش است، می‌گوید: “شرکت در این انتخابات نه برای مردم آذربایجان و نه برای خواسته‌های آنها فایده‌ای نخواهد داشت. از این‌رو ما در بیانیه‌هایمان مردم را به تحریم حداکثری این انتخابات فراخوانده‌ایم و بر این اعتقادیم که خود مردم هم در انتخابات شرکت نخواهند کرد.”
 
بابک بخت‌آور نیز با تاکید بر اینکه مردم آذربایجان از حاکمیت جمهوری اسلامی دلسرد شده‌اند، به “شرایط بد بین‌المللی ایران”، “فشار مضاعف حاکمیت بر فعالان آذربایجانی و دستگیری‌ها” و “عدم پاسخگویی حکومت” اشاره می‌کند.
 
آقای بخت‌آور به همین دلیل احتمال می‌دهد که انتخابات دور نهم ریاست جمهوری در بین آذربایجانی‌ها با تحریم حداکثری انتخابات همراه باشد.
 
از سوی دیگر سیرداش که به‌طور روزانه در بین مردم حضور دارد، می‌گوید: “تنها افرادی در انتخابات شرکت خواهند کرد که وابسته به حکومت باشند، مانند کارمندان و نظامیان و افرادی که در کل به آنها دستور داده می‌شود تا در انتخابات شرکت کنند.”
 
او بر این باور است: “اگر جبری در کار نباشد در شرایط موجود کسی در انتخابات شرکت نخواهد کرد چون کسی به خواسته‌هایش نرسیده است.“
 
مطالبات مردم آذربایجان
 
به گفته فعالان مدنی آذربایجان طی سال‌های گذشته مطالبات اتنیکی در شهرهای مختلف آذربایجان افزایش یافته و حاکمیت به این خواسته‌ها حساسیت بیشتری نشان داده است.

بابک بخت‌آور: پافشاری بر اجرای ادو اصل ۱۵ و ۱۹ قانون اساسی بدین معنا نیست که مطالبات اتنیکی آذربایجانی‌ها با اجرای قانون اساسی به سرانجام می‌رسد، بلکه مطرح کردن این دو اصل به این دلیل است که فضای آزاد برای طرح بقیه مطالبات و نظرات در داخل کشور موجود نیست…
محرم کامرانی مطالبات آذربایجانی‌ها را عمدتاً “ارتقای زبان ترکی به سطح زبان اداری کشور و بازیابی جایگاه فرهنگ و هویت آذربایجانی” و هم‌چنین “برچیده شدن تبعیض‌های مختلف اقتصادی٬ سیاسی٬ فرهنگی و محیط زیستی علیه آذربایجانی‌ها در ایران” عنوان می‌کند. به گفته این فعال سابق دانشجویی عده‌ای نیز خواهان اجرای اصول ۱۵ و ۱۹ قانون اساسی هستند.
 
بابک بخت‌آور اما غیر از مطالبات اتنیکی به تبعیض‌های اقتصادی نیز در مناطق آذربایجان اشاره می‌کند. به گفته وی، مطالبات مردم آذربایجان در دوره انتخابات به صورت خواست اجرای اصل ۱۵ و ۱۹ قانون اساسی خود را نشان می‌دهد.
 
این کارشناس مسائل آذربایجان می‌گوید: “پافشاری بر اجرای این دو اصل قانون اساسی بدین معنا نیست که مطالبات اتنیکی آذربایجانی‌ها با اجرای قانون اساسی به سرانجام می‌رسد، بلکه مطرح کردن این دو اصل به این دلیل است که فضای آزاد برای طرح بقیه مطالبات و نظرات در داخل کشور موجود نیست و فعالان فعلاً از این دو اصل که در داخل قانون اساسی آمده است استفاده و بر مطالبات اتنیکی تاکید می‌کنند.”
 
آقای بخت‌آور در این مورد به نامزدی دکتر محمدعلی چهره‌گانی و انتخاب شدن وی پس از طرح مطالبات اتنیکی در انتخابات مجلس پنجم از تبریز اشاره می‌کند.
 
سیرداش مغازه‌دار تبریزی هم کاهش تورم، حل مشکلات مسکن و اشتغال‌زایی را به عنوان دیگر خواست‌های مردم مطرح می‌کند.
 
این شهروند تبریزی می‌گوید: “ما خواهان توقف غارت معادن آذربایجان هستیم. در مورد دریاچه ارومیه نیز طبق نظری که نماینده بجنورد در مجلس داده بود ملت آذربایجان باید از اینجا کوچ کنند و برای زندگی به جاهای دیگر بروند. ما احساس می‌کنیم که بعضی دست‌ها می‌خواهند عمداً اینجا را بخشکانند. ما می‌خواهیم جلوی آن کارها گرفته شود.”
 
در همین زمینه: