لیر ترکیه بی‌سابقه‌ترین سقوط را تجربه می‌کند. دو روز پس از دیدار نمایندگان آنکارا و واشنگتن برای گفت‌گو در باره سرنوشت کشیش امریکایی بازداشت شده در ترکیه، لیر بیش از ۱۳ درصد ارزش برابری خود را فقط در یک روز از دست داد. مهم‌ترین عامل سقوط لیر، دستور دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا برای افزایش تعرفه گمرکی واردات آلومنیوم و فولاد از ترکیه است.

جمعه ۱۰ اوت/ ۱۹ مرداد: تابلوی یک صرافی در استانبول

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه که پس از کودتای نافرجام ۲۰۱۶ با برقراری شرایط «فوق‌العاده» منتقدان و مخالفان خود را دستگیر و زندانی کرده، عصر پنجشنبه سقوط لیر را «توطئه دشمنان» خواند که «برای آسیب رساندن به اقتصاد ترکیه» به اجرا درآمده است.

او شرایط به وجود آمده را «جنگ اقتصادی» عنوان کرد و  از مردم خواست که «نگران نباشند» چرا که به گفته او، «ترکیه این جنگ اقتصادی را نخواهد باخت».

اردوغان از کسانی که دلار، یورو و طلا در خانه دارند خواست که «آن را به بانک ها آورده و به لیر تبدیل کنند». رئیس جمهور ترکیه جمعه ۱۰ اوت/ ۱۹ مرداد در سخنانی که در جمع گروهی از طرفدارانش در شهر بایبورد ایراد کرد گفت:

«اگر در بین شما کسی هست که زیر بالش دلار و طلا ذخیره کرده، به بانک بیاورد و با لیر معاضه کند. این یک جنگ ملی است. این پاسخ مردم ما به کسانی است که جنگ اقتصادی با ما راه انداخته‌اند.»

او پیشتر نیز از مردم ترکیه را  به تبدیل ارزهای خارجی و طلاهای خود به لیر برای جلوگیری از سقوط بیشتر پول ملی این کشور فراخوانده بود.

دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا با انتشار پیامی در توئیتر از افزایش تعرفه گمرگی آلومنیوم به میزان ۲۰ درصد و فولاد به میزان ۵۰ درصد خبر داده است. ترامپ گفته است: «رابطه ما در حال حاضر با ترکیه خوب نیست.»

به دنبال این وضعیت برات آلبرایک وزیر اقتصاد ترکیه گفت که دولت یک برنامه اقتصادی جدید برای کنترل بازار به اجرا خواهد گذاشت. هر چند سخنان او توانست کمی از ارزش لیر را بازگرداند اما دونالد ترامپ ریاست جمهوری امریکا در توییتر نوشت: با توجه به ضعیف شدن لیر، تعرفه آلومینیوم و فولاد را دو برابر خواهد کرد.

نگرانی اروپا از سقوط لیر

سقوط لیر ترکیه ارزش برابری یورو را نیز کاهش داد. خبرگزاری رویترز گزارش کرد: سهام تمامی بانک‌ها سقوط کرد و یورو به پائین‌ترین میزان ارزش برابری از ژوئیه سال گذشته به بعد رسید.

همچنین فایننشال تایمز فاش کرد که بانک مرکزی اتحادیه اروپا وام دهندگان به ترکیه را در یک هفته گذشته زیر نظر گرفته است.

کارسن هسن تحلیلگر اقتصادی در بانک برن‌برگ لندن گفت که سقوط لیر ممکن است برخی پیامدهای منفی برای بانک‌های اتحادیه اروپا که به ترکیه وام داده‌اند، داشته باشد. او اما پیامدهای این وضعیت را «کوچک» دانست که نمی‌تواند بحران ایجاد کند.

لیر از آغاز سال جاری نزدیک به ۴۰ درصد ارزش برابری خود را از دست داده است. تنها در یک ماه گذشته ۱۷ درصد ارزش لیر تنزل یافته است.

ترکش تنش‌های سیاسی در بازار ارز

سقوط لیر از دو سال پیش آغاز شد، هنگامی که دولت ترکیه پس از کودتای نافرجام ۲۰۱۶ بسیاری از مخالفان را دستگیر و زندانی کرد. اختلافات درونی ترکیه و افزایش خشونت علیه مخالفان روابط ترکیه و شرکای تجاری‌‌اش را تحت تاثیر قرار داد. همچنین افزایش ناآرامی‌ها سهم ورودی گردشگران به عنوان یکی از منابع اصلی درآمد ارزی را کاهش داد.

با این حال نهادهای دولتی ترکیه همچنان نرخ رشد اقتصادی را رو به بالا و مناسب اعلام کردند. اما همزمان نرخ تورم و بیکاری از ۱۰ درصد عبور کرد.

رجب طیب اردوغان برای مقابله با این وضعیت بانک مرکزی را برای کاهش نرخ سود بانکی به منظور رونق اقتصادی تحت فشار قرار داد. مسئله‌ای که به باور منتقدان او، استقلال بانک مرکزی را خدشه دار کرد و موجب کاهش اعتماد به آینده شد.

به گزارش منابع دولتی در همین دوره میزان سرمایه‌گذاری خارجی در ترکیه کاهش یافته و هزینه‌های جاری دولت افزایش چشمگیری داشته است.

علاوه بر این تنش میان آنکارا و واشنگنتن طی روزهای گذشته وضعیت را بحرانی‌تر کرده است. این تنش پس از آن درگرفت که ترکیه اندرو برانسون کشیش امریکایی را بازداشت و در مقابل امریکا عبدالحمید گل، وزیر دادگستری و سلیمان سویلو، وزیر کشور ترکیه را تحریم کرد.

هیئتی از مقام‌های دو کشور چندی قبل در این باره مذاکره کردند اما به نظر می‌رسد مذاکرات بدون نتیجه به پایان رسیده است.

اردوغان پیشتر از امریکا خواسته بود که فتح‌الله گولن رهبر مذهبی مخالف عدالت و توسعه را به دولت ترکیه تحویل دهد. خواسته‌ای که از سوی امریکا رد شد.

در این شرایط اردوغان اعلام کرده که روابطش با شرق – ایران، چین، هند و روسیه – را گسترش خواهد داد.

بیشتر بخوانید:

انتخابات ریاست جمهوری ترکیه: سقوط لیر گریبان اردوغان را می‌گیرد؟