مجتبا یوسفی‌پور – با نزدیک شدن به نوروز، بسیاری از سینماگران تلاش می‌کنند تازه‌ترین ساخته‌هایشان را در این فصل طلایی سال به نمایش درآورند، این مسئله حاشیه‌هایی ایجاد کرده که این‌روز‌ها به یکی از اصلیترین بحث‌های سینماگران و مسئولین تبدیل شده است.
در گزارش این هفته نگاهی داریم به سویه‌های متفاوت این ماجرا، نظری می‌اندازیم به پیش‌بینی سینماگران از اکران سال ۹۱ و البته چون همیشه مروری داریم بر خبرهای کوتاه از تولید و اکران سینمای ایران.
اکران ۹۱: موفقیت یا شکست؟
امسال بسیاری از کار‌شناسان و سینماگران، با توجه به فیلمهای نمایش داده‌شده در جشنواره فیلم فجر امید چندانی به سال آینده و موفقیت فیلم‌ها در اکران عمومی ندارند. ضعف ساختاری فیلم‌ها، عدم تنوع موضوعی و نداشتن پتانسیل جذب مخاطب عام از عمده‌ترین دلایلی هستند که بر اساس آن‌ها بسیاری از اهالی سینما سال چندان خوبی را برای سینمای ایران پیش‌بینی نمی‌کنند.
به گفته امیرحسین علم‌الهدی، منتقد، با توجه به افزایش هزینه‌های زندگی و تولیدات سال گذشته، نمی‌توان امیدی به فروش‌های میلیاردی در سال ۹۱ داشت. به گفته این منتقد شاید تنها فیلمی که بتواند در صورت داشتن شرایط اکران مناسب به باشگاه میلیاردی‌ها وارد شود، فیلم «کلاه قرمزی و بچه ننه» خواهد بود. علی سرتیپی، تهیه‌کننده و پخش‌کننده سینما نیز نگاهی مشابه دارد و می‌گوید: «متاسفانه باید بگویم سال ۹۱، ضعیف‌تر از سال ۹۰ خواهد بود.»
«کلاه قرمزی و بچه ننه» تنها فیلمی که به اعتقاد برخی می‌تواند در سال ۹۱ به فروش میلیاردی برسد
با این‌حال ناظرانی هم هستند که نگاه مثبتی به سال آینده دارند. ضیاء هاشمی، رئیس جامعه صنفی تهیه‌کنندگان، اعتقاد دارد که «فیلم‌هایی که در جشنواره امسال دیدیم استانداردهای سینما را رعایت کرده بودند و من وضعیت خوبی را برای سینمای سال آینده پیش‌بینی می‌کنم.»
محمد خزاعی، دبیر سی‌امین جشنواره فیلم فجر نیز تنوع مضمونی آثار سینمایی حاضر در جشنواره امسال را دلیلی برای استقبال تماشاگران از فیلم‌ها در سال ۹۱ می‌داند و می‌افزاید «به نظر می‌رسد سال ۹۱ سال رونق سینمای ایران باشد.»
علیرضا سجادپور، مدیر کل اداره نظارت و ارزشیابی نیز از جمله کسانی است که اکران خوب و موفقی را برای سال ۹۱ پیش‌بینی می‌کند. او در گفت‌وگو با «سوره سینما» در این زمینه گفت: «با توجه به اینکه من از اولین نفراتی بودم که آثار تولیدی سال ۹۰ را دیدم، تقریباً قابلیت‌های اکران ۹۱ برایم روشن است. خوشبختانه آثار از تنوع موضوعی و ساختاری خوبی برخوردار هستند.»
علی سرتیپی تهیه‌کننده و پخش‌کننده: متأسفانه باید بگویم سال ۹۱، ضعیف‌تر از سال ۹۰ خواهد بود
نکته اینجاست که تنها این مسئولان و سینماگران نزدیک به دولت هستند که با خوشبینی درباره اکران ۹۱ صحبت می‌کنند. در این تحلیل‌ها نیز استناد این افراد بیشتر به فیلمهای حاضر در جشنواره است و این مسئولان فیلمهای موفق در جشنواره امسال را از امید‌ها و نشانه‌های موفقیت سینما در سال آینده عنوان می‌کنند. اما در نقطه مقابل، آثار برگزیده جشنواره از دید تماشاگران و منتقدان جایی در برگزیدگان جشنواره فیلم فجر نداشت. شاید با این حساب، نباید زیاد به این خوشبینی‌ها دل بست و باید منتظر ماند و دید در برخورد با تماشاگران، حاصل چه خواهد بود.
اکران نوروزی
اما با نزدیک شدن به نوروز، بحث انتخاب فیلم‌ها برای نمایش نوروزی سینما‌ها داغ شده است. روزهای تعطیل اول سال همیشه یکی از زمان‌های مورد علاقه فیلمسازان برای نمایش آثارشان بوده است، چرا که معمولاً فیلم‌هایی که در این زمان به سینما‌ها راه پیدا می‌کنند در فروش نیز موفق خواهند بود. اما همواره چگونگی انتخاب فیلم‌ها برای نمایش در ایام نوروز، یکی از پرحاشیه‌ترین بحث‌ها بوده است. این مسئله این نگرانی را برای سینماگران ایجاد کرده است که دولت با دخالت و نظارت مستقیم بر اکران، قصد دارد فشار را بر سینماگران مستقل بیشتر کند، به‌ویژه که مسئولان دولتی نیز بار‌ها در سخنانشان تأکید کرده‌اند که از فیلمهای خوب و برگزیده جشنواره فیلم فجر باید در زمان اکران حمایت شود. در جشنواره امسال تقریباً تمامی برگزیدگان، فیلمهای وابسته به دولت بودند که از مرحله پیش‌تولید تا پایان ساخت از حمایت‌های مستقیم و غیر مستقیم دولتی استفاده کرده بودند. بدین شکل این دسته از فیلم‌ها بهترین زمان‌های اکران سال را نیز در اختیار خواهند داشت و بالطبع از دست دادن زمان‌های طلایی اکران و شکست فیلم‌ها، به مرور سینماگران مخالف با دولت و مستقل را از چرخه تولید سینما حذف خواهد کرد.
همایون اسعدیان: امروز شاهد نشانه‌هایی هستیم که انگار شورای صنفی اکران قصد دخالت در آرایش اکران را دارد
اما علیرضا سجادپور، مدیرکل اداره نظارت و ارزشیابی روند انتخاب فیلمهای اکران نوروز را به این شکل توضیح می‌دهد که: «اکران نوروزی به خاطر اهمیتی که دارد با مشاوره اداره کل نظارت و ارزشیابی چیده می‌شود و همچنین شورای صنفی از میان کسانی چیده شده که تهیه‌کننده و سینمادار و پخش‌کننده هستند و ترکیب اکران با صلاحدید آنان صورت می‌گیرد.»
این شکل انتخاب انتقاد برخی از سینماگران را برانگیخته است. همایون اسعدیان، فیلمساز و عضو سابق شورای صنفی نمایش در گفت‌وگوی تلفنی با «برنامه تلویزیونی هفت» این هفته در انتقاد به دخالت شورای صنفی در تعیین فیلمهای اکران نوروز گفت: «در دوره‌ای که ما در شورا بودیم هم چنین مباحثی مطرح شد که آیا اساساً شورای صنفی اکران می‌تواند در زمینه آرایش اکران ورود داشته باشد که این مسئله به کلی رد شد و تصمیم بر این شد که شورا تنها در نقش مشاور حضور داشته باشد و تعیین آرایش اکران برعهده تهیه‌کننده و سینمادار باشد. اما امروز شاهد نشانه‌هایی هستیم که انگار شورای صنفی اکران قصد دخالت در آرایش اکران را دارد.»
به اعتقاد این سینماگر «اتحادیه تهیه‌کنندگان به بازوی اجرایی معاونت سینمایی تبدیل شده است و وقتی با هماهنگی اداره کل نظارت به تعداد معدودی آثار پروانه نمایش می‌دهد این یعنی تعیین آرایش اکران.»
مهدی کرم‌پور، کارگردان سینما و رئیس سابق شورای صنفی نمایش نیز با انتشار نامه‌ای سرگشاده به جواد شمقدری، با اشاره به عدم صدور پروانه نمایش برای برخی فیلم‌ها و مانع ایجاد کردن در جهت اکران نوروزی آن‌ها نوشت: «شنیده می‌شود پروانه نمایش‌ها در کشوی اداره نظارت به گرو مانده تا اکران عید به اشارت‌ها بسته شود، چون در نهان سخن دیگر است.» او با اشاره به همکاری شورای صنفی نمایش با دولت در نامه خود اضافه کرده است: «حالا چه شرایط جدیدی پیش آمده که برای چیدمان اکران پیش رو شورای صنفی به مصلحت‌اندیشی کنار اداره نظارت ایستاده و دم نمی‌زند؟»
منوچهر محمدی، تهیه‌کننده سینما نیز در انتقاد به عملکرد شورای صنفی نمایش و تبدیل شدنش به مجری خواسته‌های اداره نظارت و ارزشیابی می‌گوید: «نگرانی اصلی ما باید نسبت به از دست رفتن یکی از نهادهای اصلی در حوزه اکران یعنی شورای صنفی اکران باشد. شاهدیم این شورا، عملاً به مجری سیاست‌هایی که به هیچ‌وجه در حوزه اختیاراتش نیست تبدیل شده است.»
علی معلم: متأسفانه در سینمای ایران اکران فیلم هیچ ضابطه و قانونی ندارد و برخی از دایه‌های مهربان‌تر از مادر برای اکران فیلم‌ها تصمیم می‌گیرند
علی معلم، منتقد و تهیه‌کننده سینما نیز در گفت‌وگو با «خبرگزاری فارس» در انتقاد به سیاست‌گذاری‌ها برای اکران نوروزی گفت: «متأسفانه در سینمای ایران اکران فیلم هیچ ضابطه و قانونی ندارد و برخی از دایه‌های مهربان‌تر از مادر برای اکران فیلم‌ها تصمیم می‌گیرند. تهیه‌کننده و پخش‌کننده طیف مخاطب خود را نمی‌شناسد، اگر کمی دقت کنیم شاهد سفارشی بودن این فیلم‌ها توسط ارگان‌ها و نهاد‌ها هستیم که ارتباط با مخاطب برایشان اهمیت خاصی ندارد.»
او با بیان اینکه ترکیب‌بندی جدول اکران سال ۹۰ یکی از بد‌ترین شکلهای اکران فیلم‌ها بوده، در ارتباط با دلیل روی دادن این اتفاق افزود: «تا زمانی که به عنوان هنر و تجارت در سینمای ایران فکر نشود و مافیاهای کوچک و مقاصد شخصی و مناسبات فردی و گروهی برای آن تصمیم بگیرند، همین اتفاق خواهد افتاد. باید این نوع نگاه تغییر کند، متاسفانه هیچ دوره‌ای به صورت علمی به اکران فیلم‌ها دقت نشده است و سلیقه شخصی بر علم و ریاضیات ترجیح داده می‌شود و کمترین عنصر علمی و فرهنگی را در حوزه سینما شاهد هستیم.»
به هرحال تا اینجا از برخی فیلم‌ها به عنوان گزینه‌های نهایی اکران نوروزی امسال نام برده می‌شود. به گفته حبیب کاووش، سخنگوی شورای صنفی نمایش فیلم‌هایی چون «تلفن همراه رئیس جمهور»، «قلاده‌های طلا»، «انتهای خیابان هشتم»، «نارنجی پوش»، «ضد گلوله»، «زندگی خصوصی» و «پیشونی سفید» از گزینه‌های اکران نوروزی امسال هستند. روزنامه «بانی فیلم» نیز در خبری اعلام کرد که در جلسه روز دوشنبه شورای صنفی نمایش در نهایت پنج فیلم «زندگی خصوصی» ساخته حسین فرح‌بخش، «گشت ارشاد» ساخته سعید سهیلی، «تلفن همراه رئیس جمهور» ساخته علی عطشانی، «قلاده‌های طلا» ساخته ابوالقاسم طالبی و «انتهای خیابان هشتم» ساخته علیرضا امینی به عنوان گزینه‌های نهایی اکران نوروز سینما‌ها انتخاب شده‌اند، اما هنوز خبر آن و همچنین نام گروه‌های سینمایی نمایش دهنده هر فیلم رسانه‌ای نشده است.
«ضد گلوله» یک کمدی جنگی و از گزینه‌های اکران نوروزی
در آخرین خبر نیز، سید ضیا هاشمی، رئیس صنف تهیه‌کنندگی با حضور در «برنامه هفت»، اعلام اسامی فیلمهای نوروزی را «شیطنتی از سوی سینمادار‌ها و برخی مراکز دولتی» دانست و هرگونه دخالت در اکران فیلم‌ها بر اساس خواست دولت را تکذیب کرد. به گفته او «ما بر اساس پروانه نمایش‌هایی که اداره نظارت و ارزشیابی صادر می‌کند جدول را نمی‌بندیم و اینکه محدودیت در صدور پروانه نمایش موجب می‌شود تا جدول اکران بر اساس پروانه‌های صادر شده بسته شود حقیقت ندارد و بر عکس، ما اجازه این دخالت‌ها را نمی‌دهیم و در بسیاری موارد بر اساس جدولی که بسته‌ایم، جهت حل مشکلات و گرفتن پروانه نمایش عمل کرده‌ایم، مگر آن یکی دو فیلمی که به دلایل امنیتی هنوز مشکل اکران دارند.»
بدیهی است با مشخص شدن جدول اکران نوروزی و نهایی شدن نام فیلم‌ها، آنوقت بهتر می‌توان قضاوت کرد که آیا هاشمی درست می‌گوید و یا اینکه نگرانی‌های سینماگران به جا بوده است.
پایان یک جدایی
هفته گذشته فیلم «جدایی نادر از سیمین» آخرین هفته حضور در مهم‌ترین جوایز سینمایی دنیا را پشت سر گذاشت و مهم‌ترین جایزه تاریخ سینمای ایران را برای ایرانیان به ارمغان آورد.
این فیلم در اولین گام موفق شد تا جایزه سزار، معادل جایزه اسکار سینمای فرانسه را در بخش بهترین فیلم خارجی به دست آورد.
یک روز پیش از برگزاری مراسم اسکار ۲۰۱۲ نیز اصغر فرهادی به همراه لیلا حاتمی و پیمان معادی در بیست‌وهفتمین دوره جوایز اسپیریت شرکت کردند و «جدایی نادر از سیمین» موفق شد جایزه بهترین فیلم بین‌المللی این دوره از جوایز سینمای مستقل آمریکا را از آن خود کند.
اصغر فرهادی اولین جایزه اسکار را برای سینمای ایران به ارمغان آورد
اما مهم‌ترین اتفاق یکشنبه شب به وقوع پیوست، زمانی که اصغر فرهادی از پله‌های صحنه سالن کداک تیا‌تر بالا رفت تا جایزه اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان را از دستان ساندرا بولاک، ستاره سینمای آمریکا دریافت کند. او پس از دریافت جایزه خود در سخنانی کوتاه به انگلیسی گفت: «سلام به مردمِ خوب سرزمینم. در این لحظه ایرانیان بسیاری در سراسر جهان در حال تماشای ما هستند. فکر می‌کنم آن‌ها بسیار خوشحالند. آن‌ها تنها به خاطر اینجایزه مهم یا یک فیلم یا فیلمساز خوشحال نیستند. آن‌ها خوشحالند چون در این زمان که صحبت جنگ و تهدید و حمله میان سیاستمداران رد و بدل می‌شود، اینجا صحبت از فرهنگ غنی کشورشان ایران است. فرهنگی غنی و قدیمی که زیر گرد و غبار سیاست پنهان مانده است. من با افتخار اینجایزه را تقدیم مردم سرزمین‌ام می‌کنم. مردمی که برای همه فرهنگ‌ها و تمدن‌ها احترام قائل هستند و با نفرت و خشونت سر سازگاری ندارند.»
خبرهای کوتاه
بنیاد سینمایی فارابی از خرید حقوق نمایش عمومی فیلم «سزار باید بمیرد» ساخته برادران تاویانی خبر داد. این فیلم امسال موفق شد تا خرس طلای جشنواره فیلم برلین را از آن خود کند و قرار است تا در برنامه نمایش فیلمهای خارجی در سینما‌ها به نمایش درآید.
فیلم سینمایی «سوت پایان» ساخته نیکی کریمی سه جایزه جشنواره بین‌المللی وزول فرانسه را از آن خود کرد. هیأت داوران به نام آسیایی جایزه شهر پاریس موزه گیمه به همراه جایزه نقدی، جایزه انستیتو زبان‌های شرقی پاریس اینالکو و جایزه هیات داوران جوان فرانسه، جوایزی بودند که این فیلم از این جشنواره به دست آورد.
سعید راد و مسعود کیمیایی بعد از ۳۰سال بار دیگر در «دست تنها» با هم همکار می‌شوند
«خبرگزاری سینمای ایران» از تمایل بهمن فرمان‌آرا برای ساخت فیلمی بر اساس رمان «لب بر تیغ» نوشته حسین سناپور خبر داد. بنا به این خبر این فیلم در مرحله نگارش فیلمنامه است و با تکمیل فیلمنامه، این کارگردان سینما برای دریافت مجوز ساخت اقدام خواهد کرد.
بهروز افخمی از نمایش فیلم «صدای تیره» آخرین ساخته‌اش در ایران خبر داد. به گفته او این فیلم قرار است دوبله شود و پیش از نمایش در کانادا، کشور تولید کننده، در ایران به نمایش عمومی درآید.
خبرهای تولید
بعد از سه دهه قرار است بار دیگر سعید راد در برابر دوربین مسعود کیمیایی بازی کند. فیلمنامه این فیلم با نام موقت «دست تنها» توسط مسعود کیمیایی نوشته شده است. به گفته کیمیایی این یک فیلم خیابانی خواهد بود و فیلمبرداری آن به زودی و به احتمال زیاد در اوایل سال آینده آغاز می‌شود. این سومین همکاری سعید راد با مسعود کیمیایی بعد از دو فیلم «سفر سنگ» و «خط قرمز» است.
با پایان فیلمبرداری فیلم «ابرهای ارغوانی» ساخته سیامک شایقی این فیلم وارد مرحله تدوین شد. واروژ کریم‌مسیحی تدوین این فیلم را آغاز کرده است و مسعود بهنام مسئولیت صداگذاری آن را بر عهده دارد. حسین یاری، هانیه توسلی و بهناز جعفری بازیگران این فیلم هستند.
فیلم «فرزندخوانده» به کارگردانی وحید نیکخواه‌آزاد وارد مرحله تدوین شد. داستان فیلم به چند خانواده و مشکلاتشان برا فرزندخواندگی می‌پردازد و بازیگرانی چون فریبا کوثری، حمیدرضا پگاه و شبنم قلی‌خانی در آن بازی کرده‌اند.
خبرهای اکران
فیلم «پسری با دوچرخه» به کارگردانی برادران داردن در سینماهای فرهنگ ۲، شهر قصه و ملت ۳ به روی پرده رفته است. این فیلم در جوایز گلدن گلوب نامزد جایزه بهترین فیلم خارجی و رقیب فیلم «جدایی نادر از سیمین» در این بخش بود و در نمایش عمومی خود در ایران با استقبال خوب تماشاگران روبرو شده است.
«قبرستان غیرانتفاعی» پرفروش‌ترین فیلم جدول اکران
اما در جدول اکران، فیلم‌ها هفته گذشته با کمی افت فروش روبرو شدند. در حال حاضر در جدول اکران. «قبرستان غیرانتفاعی» با رسیدن به فروش ۸۵ میلیون تومان توانسته از «پرستوهای عاشق» با حدود ۸۴ میلیون تومان فروش پیش بیافتد و پرفروش‌ترین فیلم سینماهای تهران شود. «ساعت شلوغی» با فروش ۷۵ میلیون تومان سومین فیلم پرفروش جدول است. بعد از این سه فیلم به ترتیب «کنسرت روی آب» با حدود ۷۰ میلیون تومان، «چیزهایی هست که نمی‌دانی» با حدود ۴۵ میلیون تومان، «شب» با حدود ۳۸ میلیون تومان و بالاخره «زمانی برای دوست داشتن» با فروشی حدود ۱۵ میلیون تومان دیگر فیلمهای جدول اکران سینماهای تهران هستند.
حاشیه هفته: همیشه استاد
هفته گذشته جشنواره فیلم ۱۰۰ با اعلام برگزیدگانش به کار خود پایان داد.
در مراسم اختتامیه این جشنواره حاشیه‌هایی اتفاق افتاد که جای تامل دارند. در بخشی از مراسم و هنگام دعوت از نورالدین زرین‌کلک، استاد سابق دانشگاه و از پیشگامان هنر انیمیشن‌سازی ایران که به «پدر انیمیشن ایران» معروف است به روی صحنه، آزاده نامداری مجری مراسم از او به عنوان استاد دانشگاه نام برد. زرین‌کلک پس از آمدن به روی صحنه و قرار گرفتن در پشت تریبون گفت: «اینجا مرا به عنوان استاد دانشگاه نام بردند، بله من استاد دانشگاه تهران بودم، اما اخراج شدم.» او سپس با اشاره به جمعیت حاضر در سالن افزود: «استاد واقعی شما هستید.»
این سخنان با تشویق تماشاگران حاضر در سالن روبرو شد.
نورالدین زرین‌کلک، پدر انیمیشن ایرانی و استادی که همیشه استاد خواهد ماند.
اما این اتفاق چون همیشه به مذاق برخی خوش نیامد، چنان‌که خبرگزاری «فارس» با نقل خبر این جمله توضیحی را در ادامه آورد که «زرین کلک قبلا به دلیل هتک حرمت به یک دانشجوی محجبه، کلاس‌های درسی‌اش تعطیل شد.» روزنامه «کیهان» نیز با انتشار مطلبی از این مراسم با عنوان «تجلیل از سینماگر هتاک» نام برد و به آن انتقاد کرد.
در اینکه نفس این اتفاق و اخراج استادی با این سابقه و دانش از دانشگاه چقدر جای تأسف دارد حرفی نیست. اما آن زمان هم همه سایتهای اصول‌گرا با استفاده از اتهام «هتک حرمت»، اخراج زرین‌کلک را از دانشگاه توجیه کردند. اتهامی که گویا به نقل از همین منابع، ریشه‌اش تنها برخورد و شوخی او با حجاب سفت و سخت یکی از دانشجویانش بوده است. در حالی که این واژه در فرهنگ لغت فارسی با معانی «رسوا کردن» و «بی‌آبرو کردن» به کار برده می‌شود و در فرهنگ عامه به انجام اعمالی فرا‌تر از این اشاره دارد. شاید به همین دلیل هم بود که همان زمان هم بسیاری از سایت‌ها در هنگام نقل این خبر، اشاره به سن بالای ۷۰ سال دکتر زرین‌کلک را نیز اضافه می‌کردند تا مخاطبانشان گمراه نشوند.
به هر حال، متأسفانه دانشجویان ایرانی در سال‌های گذشته امکان دسترسی به تجربیات یکی دیگر از گنجینه‌های هنر این سرزمین را از دست دادند و برخی نه تنها همچنان از این تیشه بر ریشه زدن‌ها پشیمان نیستند، که باز با بازی با کلمات و سو‌استفاده از آن سعی در تخریب مفاخر این مرز و بوم دارند.ای کاش کسی به گردانندگان «خبرگزاری فارس»، این خبرگزاری مومن و شریف و اسلامی یادآور می‌شد که «هتک حرمت» اتفاقی است که سال ۸۷ در دانشگاه زنجان افتاد و بعد از آن‌ها می‌‌پرسید: راستی شما آن خبر را چگونه پوشش دادید؟
در همین زمینه:
::مقالات و برنامه‌های رادیویی مجتبا یوسفی‌پور در رادیو زمانه::