حذف کتاب از سبد خرید خانوار، سقوط ارزش ریال در برابر دلار آمریکا، وضع مسکن و گرانی کالاها در ایران سبب شده که کتابفروشی‌ها در خطر ورشکستگی قرار گیرند. بسیاری از کتابفروشی‌ها تغییر کاربری می‌دهند و به بنگاه‌های املاک، نمایشگاه، آرایشگاه و پیتزافروشی یا لباس‌فروشی تبدیل می‌شوند. در مقابل، کسب و کار دستفروشان رونق بیشتری پیدا کرده. مردم کتاب‌های ممنوعه را ترجیح می‌دهند.
تعطیلی کتابفروشی‌ها و تغییر کاربری آن‌ها موضوع تازه‌ای نیست. دو سال قبل نصرالله کسرائیان خبر داد که کتابفروشی نشر ویستا در سعادت‌آباد تهران را به دلیل مشکلات اقتصادی تعطیل کرده است. به تازگی هم سعید مقدم، در اینستاگرامش از تعطیلی کتابفروشی رود بعد از ۲۰ سال فعالیت خبر داده. با سقوط ارزش ریال در برابر دلار و یورو و بحران مسکن و همچنین به دلیل پایین بودن سرانه کتابخوانی در ایران، پدیده تعطیلی کتابفرشی‌ها در سراسر کشور رو به گسترش است. دو سال قبل، وزیر ارشاد اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری ایرنا نسبت به تغییر کاربری کتابفروشی‌ها در ایران به نمایشگاه و آرایشگاه و پیتزافروشی و لباس‌فروشی هشدار داده بود. بعد از خروج آمریکا از برجام و گرانی کالاها از جمله کاعذ دامنه این بحران گسترده‌تر می‌شود.
هفته گذشته رسانه‌های داخلی گزارش داده بودند که هر بند کاغذ بالکی که معمولاً در انتشار کتاب به کار می‌رود به ۹۰ تا ۱۱۰ هزار تومان رسیده و قیمت کتاب تا ۳۰ درصد افزایش یافته است. اما قیمت کاغذ و پایین بودن سرانه کتابخوانی فقط یکی از عوامل متعدد تعطیلی کتابفروش‌ها در ایران است.
حمید خلیلی، مدیر انتشارات «شهید کاظمی» (ناشر برگزیده سال ۹۶) در گفت‌وگو با روزنامه «صمت» از افزایش هزینه‌های اداره یک کتابفروشی، کمبود تبلیغ کتاب به عنوانی یک محصول فرهنگی و اقبال ناشران به ترجمه به عنوان دیگر عوامل مؤثر در ورشکستگی کتابفروشان نام برده.
خلیلی در این گفت‌وگو به تغییر کاربری یکی از شعبه‌های فروش کتاب انتشاراتش در خیابان جمهوری به یک کت و شلوار فروشی اشاره کرده با این امید که از طریق کت و شلوارفروشی بخشی از هزینه‌های شعبه‌های دیگر جبران شود.
در ایران به ازای هر یکصد هزار نفر فقط یک کتابفروشی وجود دارد. به گفته فرهاد تیمورزاده، مدیر انتشارات تیمورزاده کتابفروشی‌هایی که درطبقه همکف مکان‌های غیر تجاری فعالیت میکنند، بیش از سایر کتابفروشی‌ها در معرض تعطیلی قرار دارند.
در همان حال کسب و کار دستفروشانی که در خیابان‌‌ها از جمله در خیابان انقلاب و کریمخان زند، یا مقابل ورودی ایستگاه متروها یا در داخل واگن‌ها کتاب‌های دست دوم عرضه میکنند بیش از پیش رونق پیدا کرده. کتاب‌هایی که دستفروشان می‌فروشند از کتاب‌های چاپ افست و ممنوعه است که در کتابفروشی‌ها یافت نمی‌شود و به دلیل قیمت‌های پایینی که در عرضه کتاب اعمال میکنند مشتریان بسیاری دارند.
علی فاضلی، رئیس اتاق اصناف هفته گذشته اعلام کرده بود که در ایران یک میلیون دستفروش وجود دارد. او دستفروشان را عامل «اختلال در نظام بازار و روند کسب و کار» معرفی کرده بود. کتابفروشان هم مانند سایر اصناف دل خوشی از دستفروشان ندارند. آن‌ها به جای آنکه در پی مسبب اصلی بحران کتابخوانی در ایران باشند، خواهان مقابله با دستفروشان کتاب‌اند. احمد مسجد جامعی عضو کمیسیون شورای شهر تهران ۱۲ خرداد از شهرداری تهران خواسته بود که در قالب «چندشنبه بازارها» ساختار مشخصی را برای فعالیت دستفروشانی که کتاب عرضه میکنند، معین کند.
«شاه» اثر عباس میلانی، «دو قرن سکوت» نوشته عبدالحسین زرین‌کوب، «روزها در راه» شاهرخ مسکوب، آثار صادق هدایت و صادق چوبک و همچنین برخی از رمان‌ها و مجموعه داستان‌های ممنوعه هوشنگ گلشیری از کتاب‌های پرفروش در بساط دستفروشان کتاب است.
بیشتر بخوانید: