نتیجه تعاملات یا تنشهای دولتها در حوزه اقتصادی به‌طور مستقیم زندگی مردم را نشانه می‌گیرد. ایران سالهاست که با انواع تحریم‌ها روبه‌رو بوده و همیشه هم دولتهای دوره‌های مختلف توانسته‌اند با دور زدن تحریم‌ها نیازهای روزانه مردم را کم یا زیاد پاسخ دهند.
اما تحریم نفت، که مهمترین درآمد دولت است، از آن “تو بمیری”ها نیست. مردم با این پدیده تازه چه می‌کنند؟ آیا بازارها همچنان از خریداران پر است؟ آیا اتفاقی که اقتصاددانان از آن به “بن‌بست اقتصادی” یاد می‌کنند در رفتار روزانه مردم نیز تاثیر داشته؟ آیا سیاست اقتصادی دولت می تواند از پس این بحران برآید؟ مردم چه می‌گویند؟
گویا آینده سیاسی و آتیه اقتصادی جامعه ایران به طرز نگران کننده‌ای در هاله‌ای از ابهام فرو رفته است. اگر تا یکی دو سال پیش سایه نگرانی و دلهره نسبت به آینده بر زندگی مردم سنگینی می‌کرد، اکنون این خود نگرانی‌ها و دلمشغولی‌ها هستند که با زندگی مردم قرین شده اند نه سایه شان.
تغییر الگوی مصرف
آنچه مسئله را پیچیده‌تر از گذشته می‌کند پیچیدگی و تازگی تغییر الگوی رفتاری مردم در مواجهه با اخبار مربوط به تحریم‌ها و نابسامانی‌های اقتصادی و از جمله نوسانات بازار سکه و ارز است. مردم درست نمی‌دانند در شرایط فعلی عاقلانه‌ترین تصمیم چیست؟
نگرانی، سرگردانی، بی اعتمادی به دولت، تلاش برای اندوختن کالاهای اساسی، کاهش خرید اقلام غیر ضروری، جستجو برای خنثی کردن کاهش ارزش ریال از طریق سرمایه گزاری در بازار طلا و سکه بخشی از ویژگی‌های رفتار مردم در هفته‌های اخیرند.
الگوی مصرف بسیاری از مردم د متوسط، کم کم در حال تغییر است. پای درد دل نزدیکان خودت حتا که می‌نشینی برخی هستند که ماه‌هاست گوشت قرمز نخریده‌اند و آرام آرام پروتئین‌های غیرگوشتی را جایگزین کرده اند.
برخی از خانواده‌ها نیز به‌ویژه در هفته های اخیر سعی کرده‌اند برخی مواد غدایی همچون گوشت و شیر را از سبد خرید خود حذف کرده و یا دفعات استفاده از این اقلام را کاهش دهند. به عنوان مثال قیمت شیر در دوسال گذشته با افزایش ۱۵۰ درصدی مواجه بوده است و این در حالی است که تولیدکنندگان مواد غذایی برای جبران سودشان از حجم محتوای کالایی که عرضه می‌کنند کم کرده اند.
قیمت شیر در دوسال گذشته با افزایش ۱۵۰ درصدی مواجه بوده است و این در حالی است که تولیدکنندگان مواد غذایی برای جبران سودشان از حجم محتوای کالایی که عرضه می‌کنند کم کرده اند
در این بین مردم دقیقا برعکس آن چیزی که مسئولان کشور و صدا وسیما سعی دارند برای آنها جا بیندازند، فکر می‌کنند.
بر طبق تحلیل‌های مسئولان و رسانه حکومتی در ایران، تحریم‌ها تاثیری بر زندگی مردم نخواهند گذاشت و باعث پیشرفت کشور نیز خواهند بود. اما گوش مردم دیگر بدهکار این حرفها نیست. مسوولان تحلیل خودشان را دارند و مردم هم ناسزای خودشان را می‌گویند. هیچ‌کدام هم انگار کاری ندارد که آن دیگری مخاطب این حرفش هست یا نه.
مردم ترجیح می‌دهند از هزینه های امروزشان بکاهند تا برای ماه های آینده اندوخته ای داشته باشند اما کاهش مداوم ارزش ریال پس انداز آنها را هم با چالش مواجه کرده است.
دولت ایران در شرایطی قرار گرفته که به‌ویژه در ماه‌های اخیر نتوانسته از پول ملی پشتیبانی کند و این امر موجب بی‌ثباتی معیشت مردم شده است. آنطور که از گفت‌وگوهای مردم کوچه و بازار برمی‌آید آنها به‌شدت نگران سال آینده‌اند.
نگرانی از این جهت است که معمولا از یک‌طرف فرودین ماه زمانی برای قیمت‌گذاری‌های جدید کالا و خدمات است و از طرفی نیز جریان تحریم خرید نفت ایران از سوی ایالات متحده و کشورهای اروپایی به نگرانی دامن زده است.
ساکنان ایران تا چند سال پیش تنها در یک مقطع و آن هم پس از تعطیلات نوروز و با آغاز سال جدید انتظار تورم و گرانی را می‌کشیدند اما در حال حاضر اوضاع دگرگون شده و افزایش هفتگی و حتی روزانه قیمت ها مردم را تحت فشار قرار داده است.
بی‌اعتمادی فزاینده به مدیران سیاسی و اقتصادی کشور تاثیر شگرفی بر صعود شاخص نگرانی در میان مردم داشته است. بسیاری از مردم آنچنان از رتق و فتق امور توسط دولت و حکومت ناامید شده‌اند که نه تنها اعتمادی به آنها ندارند بلکه نمی‌دانند چه سرنوشتی انتظارشان را می‌کشد.
حتی نمی‌شود حدس زد که میزان ارزش مقدار ریالی که امروز در اختیار دارند تا ماه و سال آینده چقدر خواهد بود.
فعالان بازار: مبادلات زیر زمینی صادرات و واردات را فلج کرده است
این روزها بخت با فعالان اقتصادی و بازاریان یار نیست؛ ابتدا دولت تصمیم گرفت گشایش “ال. سی” برای واردات کالا از امارات را ممنوع کند.
بنابراین تاجران دچار مشکل شده و برآن شدند تا به دنبال کشورهای جایگزین برای گشایش ال .سی بروند. قطر، کویت، پاکستان و هند کشورهای جایگزین بودند اما پس از تحریم های تازه‌ای که از سوی ایالات متحده و کشورهای عضو اتحادیه اروپا در قبال ایران اعمال شد و محدودیت‌هایی که به دلیل سیاست‌های نادرست اقتصادی دولت ایران ایجاد شد عملا ال.سی‌ها متوقف شده‌اند.
تاجری که در بازار تهران در زمینه واردات کالا فعالیت می‌کند می‌گوید که مشکل اصلی واردکنندگان وصول پول است. زیرزمینی شدن تعاملات با صرافی‌ها منجر به افزایش هزینه واردات برای تاجران و کلاهبرداری‌هایی در این زمینه شده است
یکی از فعالان بازار که در حوزه صادرات و واردات فعالیت می‌کند به زمانه می‌گوید که پس از توقف ال. سی‌ها و ممنوعیت دولتی خرید و فروش ارز بدون فاکتور، مبادلات با صرافی‌ها برای جابه‌جا کردن پول با طرف‌های خارجی به شکل زیرزمینی در جریان است.
به گفته وی زیرزمینی شدن تعاملات با صرافی‌ها منجر به افزایش هزینه واردات برای تاجران و کلاهبرداری‌هایی در این زمینه شده است. شیوه کلاهبرداری نیز بدین صورت است که برخی صرافی‌ها در مقابل دریافت مبلغی که تاجران برای خرید کالا از طرف خارجی تحویل آنها می‌دهند، ارز لازم را به دست طرف خارجی نمی‌رسانند.
تاجری که در بازار تهران در زمینه واردات کالا فعالیت می‌کند می‌گوید که مشکل اصلی واردکنندگان وصول پول است.
در حال حاضر تحریم بانک مرکزی ایران باعث شده تامین و انتقال ارز و مبالغ مورد نیاز برای خرید و فروش کالاها با موانع اساسی مواجه شود. به گفته این فعال بازار شرکت‌های فروشنده خارجی پس از تحریم‌هایی که علیه ایران صورت گرفته زیر بار تعهداتشان نمی‌روند. او معتقد است دلیل همه این مسائل و نابسامانی‌ها این است که تحت تاثیر سیاست‌های دولت، کار از حالت سیستماتیک خارج شده است.
کامپیوترها باز هم به کالایی لوکس تبدیل شدند
فن‌آوری‌هایی همچون موبایل و کامپیوتر در بدو ورودشان به ایران به عنوان کالایی که متعلق به اقشار مرفه بود شناخته می‌شد.
معمولا از این نوع کالاها به عنوان وسایلی لوکس نام برده می‌شد که در برخی از خانواده ها حتی خرید آن از سر نیاز جدی نبود. اما این فن آوری‌ها پس از مدتی در ایران از کالایی لوکس به وسیله ای ضروری در زندگی مردم بدل شد.
با این وجود آنچنان که یکی از فروشندگان وسایل کامپیوتری در پاساژ “رضا”ی تهران می گوید، اگر قیمت وسایل کامپیتری و لوازم جانبی آن با سرعت این چند هفته رشد کند تقاضا برای خرید کاهش خواهد داشت. او می گوید: “در این چند هفته چندین بار اتفاق افتاده که شرکت‌هایی که اجناسمان را از آنها تامین می‌کنیم از مبادله خودداری می‌کردند و کالاهایشان را به جای فروش تا زمان روشن شدن وضعیت بازار و قیمت‌های جدید در انبار نگه می‌داشتند.”
یکی از فروشندگان بازار کامپیوتر: شرکت‌هایی که اجناسمان را از آنها تامین می‌کنیم از مبادله خودداری می‌کنند و کالاهایشان را به جای فروش تا زمان روشن شدن وضعیت بازار و قیمت‌های جدید در انبار نگه می‌دارند
او ادامه می‌دهد: ” اگر هم با اصرار اجناسی از این شرکت ها برایمان ارسال شود فاکتور کالاها با تاخیر فرستاده می شوند تا قمیت ها به‌روز باشد که این امر در فروش ما به دلیل سردرگمی در قیمت فروش به مصرف کننده تاثیر می‌گذارد.”
این فروشنده در ادامه توصیفش از وضعیت بازار کامیپوتر توضیح داد: “شرکت‌ها به دلیل تغییرات هر روزه قیمت ارز تا جایی که می‌توانند اجناسشان را نگه می‌دارند. اما دو هفته‌ای می‌شود که بیشتر شرکت ها فقط نقدی کار می‌کنند. قبلا چک‌های چندماهه از ما می‌گرفتند اما در این دو هفته اصرار دارند که حتما نقدی با آنها کار کنیم.”
به گفته این فروشنده وسایل کامپیوتری، در دی ماه امسال تعداد چک‌های برگشتی در بازار کامپیوتر افزایش یافته است.
او در خصوص افزایش قیمت ها نیز تاکید می کند که قیمت انواع لپ تاپ بین 15 تا 20 درصد افزایش داشته و قیمت لوازم جانبی کامپیوتر هم 20 تا 25 درصد بالا رفته است.
همچنین به گفته وی علاوه بر اینکه دیرکرد خریداران در پرداخت اقساط بیشتر شده برخی از آنها به دلیل کم شدن توان اقتصادی‌شان در ماه های اخیر تصمیم گرفته اند که لپ تاپ های خریداری شده را با کسر مبلغی عودت بدهند.
دغدغه های روزافزون خانواده های بیماران خاص
بر اساس گفته مسئول یک شرکت توزیع و پخش لوازم پزشکی، در هفته اول بهمن‌ماه شرکت‌های توزیع دارو و لوازم پزشکی فروش خود را متوقف و برخی نیز محدود کرده بودند: ” این تصمیم به خاطر این بود که فکر می کردیم اگر واردات دارو و لوازم پزشکی با مشکلی مواجه شود برای مدتی در انبار جنس داشته باشیم. از طرفی می خواستیم قیمت های جدید مشخص شود.
در حال حاضر از این هفته که فروش را مجددا آغاز کردیم قیمت لوازم پزشکی تا ۳۰ درصد و قیمت اقلام دارویی از ۱۵ تا ۵۰ درصد افزایش داشته اند. البته داریم سعی می کنیم که بیشتر به شکل نقدی با داروخانه‌ها کار کنیم. الان نمی‌شود به چک‌های چند ماه آینده مطمئن بود.”
افزایش قیمت اقلام عرضه شده در داروخانه‌ها حتی کالاهایی معمولی چون گاز استریل و باند را هم دربرمی‌گیرد.
نگرانی فعالان حمایت از بیماران خاص، بیش از همه متوجه خانواده هایی است که عضوی مبتلا به “بیماری خاص” دارند.
به گفته آنها تا همین حالا هم دارو به قیمت گران و گاهی در بازار آزاد و به شکل قاچاق به‌دستشان می‌رسیده و اگر قیمت‌ها باز هم بخواهد افزایش پیدا کند آنها باید قید معالجه را بزنند.
موضوع دیگری که بازار دارو در ایران را با چالش مواجه کرده مصوبه‌ای است که بر اساس آن اگر دارویی خارجی دارای مشابه داخلی باشد واردات آن کاهش پیدا کرده و یا متوقف شده است. این در حالی است که به عقیده بسیاری از توزیع کنندگان و مصرف کنندگان، کیفیت و تاثیرگذاری مشابه داخلی داروها با نمونه خارجی آن قابل مقایسه نیست.
به عنوان مثال زاناکس که از متدوال‌ترین داروهایی است که توسط مراجعه‌کنندگان به پزشکان روانشناس و اعصاب و روان مورد استفاده قرار می‌گیرد مدتهاست که در ایران نایاب شده و به جای آن مشابه داخلی آن که از کیفیت پایینی برخوردار است در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرد.
حمله به خواروبار
در حالی که سیاست‌های اقتصادی دولت تورم را افسار گسیخته کرده اخبار متعددی که بیانگر اعمال تحریم‌های تازه علیه ایران هستند روز به روز باعث شده مردم ایران بیشتر به فکر تامین اقلام خوراکی برای انبار کردن باشند.
کارمند فروشگاه شهروند: هیچ وقت نمی‌شد که میزان فروش آنقدر بالا رود که مجبور باشیم برای پرکردن قفسه‌های فروشگاه چندین بار به انبار مراجعه کنیم و در آخر هم کالاهای مورد درخواست مردم در انبار نیز تمام شود
چندی پیش در اوج نوسانات اقتصادی در ایران و توافق اتحادیه اروپا برای تحریم نفت ایران فروشگاه “هایپر استار” در تهران با هجوم خریدارانی مواجه شد که قصد داشتند در حد توان کالاهای اساسی مورد نیازشان را برای ماه‌های آینده ذخیره کنند.
قیمت های فروشگاه هایپر استار نسبت به فروشگاه های زنجیره ای شهروند پایین‌تر است و دلیل اینکه طی یک روز قفسه‌های این فروشگاه خالی شد همین بود. اما این واقعه به شکلی دیگر در فروشگاه شهروند نیز تکرار شد. یکی از کارمندان شعب شهروند می‌گوید که هفته گذشته با اتفاقی کم نظیر مواجه شده است.
او درباره این مسئله توضیح داد: “هیچ وقت نمی‌شد که میزان فروش آنقدر بالا رود که مجبور باشیم برای پرکردن قفسه‌های فروشگاه چندین بار به انبار مراجعه کنیم و در آخر هم کالاهای مورد درخواست مردم در انبار نیز تمام شود.”
تاثیر تورم در زندانها
افزایش تورم به صورت هفتگی تاثیر خود را بر شرایط زندانیان نیز گذاشته است. بر طبق اخباری که از زندان رجایی شهر به دست آمده علاوه بر آنکه زندانیان از گوشت و سبزیجات محروم بودند و مجبور بودند به جای گوشت از سویا برای تامین پروتئین مورد نیازشان استفاده کنند، به‌تازگی شیر هم به این محدودیت‌ها افزوده شده است.
چند تن از زندانیان سیاسی در زندان رجایی شهر گفته اند که حتی با پول خود نیز قادر نیستند از فروشگاه زندان شیر تهیه کنند به این دلیل که مسئول فروشگاه چند ماه است نمی‌توانند شیر را به قیمت مصوب تعزیرات از بازار خریداری کرده و به زندانیان عرضه کنند.
علاوه بر این چند تن از فروشندگان یکی از میادین میوه و تره بار تهران که محل عرضه محصولات مختلف غذایی از گوشت گرفته تا انواع میوه و سبزیجات است، متفق القول هستند که دی ماه امسال خلوت‌ترین روزها را از سر گذراندند و میزان خرید مردم پایین بوده است.
نیمه اول سال آینده به باور بسیاری از مردم روزهای تعیین کننده‌ای خواهد بود و اغلب مردم نیز از تاثیرگزاری تحریم‌ها و تورم فزاینده در آن مقطع ابراز نگرانی می‌کنند
بدین ترتیب آنطور که به نظر می‌رسد کالاهای اساسی مانند برنج، روغن و مواد شوینده که امکان نگه داشتن آنها به مدت طولانی وجود دارد طرفداران بیشتری در بین خریداران پیدا کرده است.
در این شرایط گرانی کالاها و خدمات در ایران انواع مختلف و حوزه های متفاوتی را دربرگرفته؛ از لوازم خانگی گرفته تا مواد غذایی و از آدامس گرفته تا گوشت و مرغ. با این وجود بازه زمانی کنونی زمان مناسبی برای قضاوت درست درباره واکنش مردم در برابر گرانی و تحریم‌ها نیست. چه آنکه غالبا خانواده‌های ایرانی بیشتر توان اقتصادی خود را برای هفته‌های منتهی به عید نوروز می گذارند تا بتوانند تعطیلات را آسان بگذرانند.
بدین ترتیب نمی‌توان از رفتار مردم در دو ماه پایانی سال نتایجی واقعی گرفت و متوجه شد که توان خرید آنها به چه میزان پایین آمده است. در این حال نیمه اول سال آینده به باور بسیاری از مردم روزهای تعیین کننده‌ای خواهد بود و اغلب مردم نیز از تاثیرگزاری تحریم‌ها و تورم فزاینده در آن مقطع ابراز نگرانی می‌کنند.
در شرایط کنونی واژه “آینده” تداعی‌کننده سرنوشتی نامعلوم برای ساکنان ایران است. آینده‌ای که از هرکس در کوچه و خیابان‌های شهرها و روستاهای تهران بپرسید می‌گوید که با تداوم سیاست های کنونی اوضاع بدتر خواهد شد.
بيچاره ما جوونا كه تو اين جهنم واقعيي بايد بسوزيم
کاربر مهمان / 04 February 2012