خشونت در سوریه، جمعه گذشته به اوج خود رسید. بر پایه گزارش منابع خبری مستقل، بیش از دویست‌نفر در شهرهای مختلف سوریه، به دست نیروهای حکومتی کشته شدند.
این درحالی است که اتحادیه عرب در عمل با شکست طرح اعزام ناظران خود و با فراخواندن آنها در روش مصالحه و مذاکره با حکومت سوریه به بن‌بست رسیده است.
به این بهانه با علی مهتدی، روزنامه‌نگار و کارشناس دنیای عرب ساکن پاریس گفت‌وگویی کرده‌ام و نخست از او پرسیده‌ام: موج جدید سرکوب که از روز جمعه در سوریه به راه افتاده، دارای چه ریشه‌ها و پیامدهایی است؟
علی مهتدی: در درجه اول موج سرکوب جدید را باید ناشی از سرخوردگی حکومت سوریه از پیشبرد روش‌ها و مذاکراتش با اتحادیه عرب بدانیم. اتحادیه عرب پیش از این در لفافه اعلام کرده بود که روند خشونت‌ها بالا گرفته و برخلاف تصور آن نه تنها متوقف نشده است، بلکه روزبه‌روز در حال افزایش هم هست و این احتمال وجود دارد که مأموریت هیئت ناظران را لغو کنند.
در عین حال بسیاری از کشورهای عربی، ازجمله قطر و مراکش گفته‌اند نمایندگان خود را از این کمیته ناظران بیرون می‌کشند و اتحادیه عرب اعلام کرده است که موضوع را بین‌المللی خواهد کرد.
بین‌المللی شدن موضوع از طرف دولت سوریه قبل از این به‌عنوان یک خطر قرمز معرفی شده بود و مسئولان سوری بارها خطاب به اتحادیه عرب اعلام کرده بودند که هر موضوع مربوط به سوریه باید در داخل خانواده کشورهای عربی حل و فصل شود و به مجامع جهانی کشیده نشود.
دولت سوریه برای این که زهرچشمی از کشورهای عربی بگیرد روند خشونت‌ها را افزایش می‌دهد تا ثابت کند دخالت کشورهای خارجی در پرونده سوریه نمی‌تواند این روند را متوقف کند
بنابراین وقتی این خط قرمزها همه پشت سر گذاشته می‌شود، دولت سوریه هم برای این که زهرچشمی از کشورهای عربی بگیرد که به قول معاون رئیس‌جمهور این کشور در حال خیانت به سوریه هستند، روند خشونت‌ها را افزایش می‌دهد تا ثابت کند دخالت کشورهای خارجی در پرونده سوریه نمی‌تواند این روند را متوقف کند.
در عین حال نیروهای مخالف هم هستند که آنها وقتی به ناامیدی می‌رسند دست به فعالیت بیشتری می‌زنند. در کنار کشته شدن بسیاری از شهروندان سوریه ظرف ۲۴ ساعت گذشته، دولت سوریه هم اعلام کرده که نزدیک به سیصدنفر از نیروهای ارتشی و پلیس خود را در این دو روز از دست داده است و آنها کشته شده‌اند.
هرچند که نمی‌شود خیلی مهر تأیید بر اظهارات دولت سوریه زد و این‌ها بیشتر نوعی حالت تبلیغات علیه اپوزیسیون را دارد، اما به گفته بسیاری از ناظران عرب گروه‌های مسلحی هم در داخل سوریه هستند که دیگر روش مسالمت‌آمیز اعتراض را کنار گذاشته‌اند و مشغول فعالیت مسلحانه علیه نیروهای ارتشی هستند. از مجموع این‌ها به نظر می‌آید روزبه‌روز بحران سوریه را پیچیده‌تر از قبل می‌کند.
به نیروهای مسلح معترض حکومت اشاره کردید. ارتش آزاد سوریه هم مدتی است که فعالیت‌های خودش را گسترده‌تر کرده است. این مخالفت‌ها و این اعتراض‌های مسلحانه در برابر حکومت در چه مناطقی بروز بیشتر داشته است؟
این حرکت مسلحانه بیشتر در مناطق شمالی سوریه در نزدیکی مرزهای ترکیه و همچنین در مناطق شرقی در نزدیکی مرزهای عراق صورت می‌گیرد.
افشاگری‌هایی در این مورد شده است، ازجمله لبنان برای دومین‌بار اعلام کرده است که از مرزهای آن نیروهای القاعده وارد خاک سوریه می‌شوند و روی این موضوع دولت سوریه هم تأکید دارد. در عین حال روند قاچاق سلاح از لبنان و عراق هم به طرف سوریه امری نیست که فقط تبلیغات باشد و بخشی از آن واقعیت است و دارد صورت می‌گیرد.
لبنان برای دومین‌بار اعلام کرده است که از مرزهای آن نیروهای القاعده وارد خاک سوریه می‌شوند. در عین حال روند قاچاق سلاح از لبنان و عراق هم به طرف سوریه امری نیست که فقط تبلیغات باشد
ارتش آزاد سوریه هم هست که نیروهای مسلح جداشده از ارتش ملی این کشور هستند که تبدیل به نیروهای اپوزیسیون شده‌اند، اما در این بین نکته حائز اهمیت این است این که با توجه به ۱۱ ماه درگیری مردم با دولت سوریه، میزان جداشدن چهره‌های سیاسی و نظامی سوری و پیوستن آنها به مردم بسیار نسبت به توقعات و پیش‌بینی‌ها کم شده است و در بالاترین میزانی که اعلام شده (به عنوان نمونه روز گذشته اعلام شد که ۱۰ نفر از سربازان ارتش سوریه فرار کرده‌اند و به ارتش آزاد پیوسته‌اند و ضمن این که تاکنون چهره سیاستمدار و جدی‌ای هم از دولت سوریه اعلام جدایی نکرده است)، نشان می‌دهد که هنوز وضعیت اپوزیسیون و نیروهای مسلح وابسته به آن در مقابل دولت این کشور بسیار ضعیف است.
در عین حال حمایت بین‌المللی هم قوت لازم خودش را ندارد و همه این‌ها وقتی دست به دست هم می‌دهند، سرکوب حکومت را افزایش می‌دهند و بر سردرگمی اپوزیسیون هم اضافه می‌کنند.
ظاهراً قطعنامه جدیدی هم در شورای امنیت علیه دولت سوریه در حال تصویب است. این قطعنامه را چگونه ارزیابی می‌کنید و اگر تصویب شود، چه پیامدهایی دربر خواهد داشت؟
این قطعنامه نسبت به طرح‌هایی که قبلاً به شورای امنیت ارائه شده بود، کمی جدیدتر است. درواقع سعی زیاد شده است که در آن نکاتی که باعث مخالفت روسیه و چین می‌شود در نظر گرفته شود. ن
کته مهم در مورد این قطعنامه این است که علاوه بر رعایت مفادی که باعث اختلاف در شورای امنیت نشود، آن را کشورهای عربی برای نخستین‌بار به شورای امنیت ارائه کرده‌اند و این مقداری دست روسیه و چین را در وتوی آن خواهد بست.
پیش از این کشورهای اروپایی بودند که طرح‌هایی برای قطعنامه داده بودند و البته مسکو به شدت با آنها مخالفت می‌کرد و دلیل قانع‌کننده‌ای هم می‌آورد، مبنی براین که هرگونه قطعنامه‌ای که حاوی تحریم سوریه یا تحریم ارسال سلاح به این کشور شود یا بخواهد باعث دخالت نیروهای بیگانه در این کشور شود، از دید مسکو مردود و یک‌نوع بدعت در روند امور جهانی است.
قطعنامه کنونی را اما کشورهای عربی و در رأس آنها کشور مراکش به شورای امنیت ارائه کرده‌اند و تلاشی دارد صورت می‌گیرد تا مسکو و پکن آن را وتو نکنند. اظهارات روز گذشته نماینده روسیه در شورای امنیت هم حایز اهمیت بود. به خاطر این که برای نخستین‌بار فقط به دل‌نگرانی از اعمال فشارهای بیشتر بسنده کرد و هیچ اشاره‌ای نکرد که ممکن است مسکو این قطعنامه را مورد وتو قرار دهد.
ضمن این که نمایندگان کشورهای غربی ازجمله فرانسه و آلمان هم گفته‌اند که تمام مسائل مورد اختلاف با روسیه را در آن رعایت کرده‌اند و هیچ بندی مبنی بر تحریم نظام سوریه در آن نیست و فقط درخواست شده است که اسد کناره‌گیری کند و قدرت را به معاون خود واگذار کند.
در روزهای اخیر فیلمی از اعترافات چند ایرانی که نیروهای مخالفدولت سوریه، ادعا کرده‌اند نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران بودند و در سرکوب مردم حضور داشتند، در فضای مجازی منتشر شده است. جمهوری اسلامی ایران هم مدعی است که این‌ها پرسنل وزارت نیروی ایران هستند [ که در یک پروژه تولید برق در سوریه مشغول به کار بودند]. چه اطلاعات بیشتری برای تأیید ادعای دو طرف یا رد آن در اختیار شما هست؟
اطلاعات بیشتر، به شکلی که در رسانه‌های خبری باشد، فعلاً غیر از پخش همین فیلم و اظهارات رسمی مسئولان سوریه و ایران وجود ندارد، اما باید به این نکته توجه داشت که این فیلم توسط ارتش آزاد سوریه منتشر شده و این ارتش به‌هرحال تحت تربیت ۴۰ـ ۳۰ ساله رژیم بشاراسد بوده است و از همان اسلوب‌ها و همان روش‌ها برای ضربه‌زدن به دولت بشار اسد استفاده می‌کند.
تحلیل‌گران عرب می‌گویندکه ایران در سرکوب اعتراض‌های مردمی در سوریه نقش مستقیم دارد، اما این نقش بیشتر کمک‌های تسلیحاتی، مادی و استراتژیک کرده است
در مقابل دولت بشار اسد هم از همین روشی استفاده می‌کند که آنها دارند استفاده می‌کنند و به نظر نمی‌رسد تصاویری که پخش شده است صحت داشته باشد.
آنچه ناظران و تحلیل‌گران عرب در رسانه‌های خودشان ظرف دست‌کم دوماه گذشته منتشر کرده‌اند، این برآیند را داشته است که ایران در سرکوب اعتراض‌های مردمی در سوریه نقش مستقیم دارد، اما این نقش به آن صورت نیست که نیروی نظامی خودش را در کف خیابان‌ها به کمک نیروهای نظامی سوریه بفرستد. بلکه بیشتر کمک‌های تسلیحاتی، مادی و استراتژیک کرده است.
یعنی مشورت نظامی به ارتش سوریه می‌دهد و از تجربه خودش در سرکوب جنبش سبز در دوسال گذشته استفاده می‌کند و این تجربه را در اختیار نیروهای سوری قرار می‌دهد. به همین علت من فکر می‌کنم پخش این فیلم یک‌مقدار حالت تبلیغاتی دارد و نمی‌تواند چندان صحیح باشد.
مأموریت هیئت ناظران اتحادیه عرب در نهایت به کجا انجامید؟آیا گزارشی از مأموریت آنها تهیه شد و نتایجی داشت یا خیر؟
بعد از این دوبار این هیئت گزارش خودش را به اتحادیه عرب داد. در مرحله سوم و در مرحله نهایی که قرار بود گزارش نهایی خودشان را بدهند، دچار اختلاف نظر شدند. کشور قطر نمایندگان خود را بیرون کشید و کشور مغرب هم نمایندگان خود را بیرون کشید.
بعد اعلام شد که جایگزینی برای این نمایندگان از کشورهای مصر و از برخی دیگر از کشورهای عربی به سوریه ارسال می‌شوند. مجموع این اختلاف‌ها اما باعث شد اتحادیه عرب نتواند گزارش نهایی آنها را مورد بررسی قرار دهد. به‌خصوص این رئیس این شورا هم اعلام کرد این اختلاف نظرها جدی و روند خشونت‌ها هم در سوریه رو به افزایش است و دولت سوریه به مفاد ابتکار عمل عربی فعلاً تن نداده است.
البته در نهایت امروز شنبه اعلام شد که اتحادیه عرب تصمیم گرفته است که ادامه فعالیت این هیئت را در سوریه تا اطلاع ثانوی و تا زمان برگزاری جلسه در قاهره متوقف کند تا در آن جلسه تصمیم‌گیری شود که آینده این هیئت چگونه خواهد بود و آیا سوریه را ترک خواهند کرد یا در سازوکار جدیدی به فعالیت خودشان در این کشور ادامه خواهند داد؟