پس از یک دوره نسبتا طولانی کشمکش و بحران میان خانه سینما بزرگترین نهاد صنفی اهالی سینما در ایران و وزارت فرهنگ و ارشاد نهایتا هفته گذشته خانه سینما از سوی دولت منحل و در این نهاد صنفی با عمری بیش از بیست سال پلمپ شد. این برخورد دولت واکنشهای زیادی را از میان اهل سینما برانگیخت.
از شهاب عموپور روزنامه نگار حوزه هنر و سینما پرسیدم که خانه سینما چه زمانی تشکیل شد و دارای چه ساختاری است و چه کارکردی در امر سینما در ایران داشته و دارد؟
تشکیل خانه سینما ایران برمیگردد به انتهای دههی ۶۰ خورشید، زمانی که هیات مؤسسان آن که جزو مدیران وقت سینمایی آن دوران بودند، آقایان فخرالدین انوار، سید محمد بهشتی و سید محمد مهدی حیدریان، بهعنوان مؤسسان این خانه وارد عمل شدند و این نهاد صنفی را تشکیل دادند و خودشان هم جزو هیات مدیرهاش بودند.
اندک زمانی بعد که این تشکل به سرانجام رسید و اساسنامهاش نوشته شد و شروع به کار کرد و شکل گرفت، این دوستان از عضویت در هیات مدیره آن خداحافظی کردند و کار را به سایر اعضایی سپردند که بعدا براساس همان اساسنامه و طبق روال موجود شروع به کار کردند.
این نهاد همان طور که در تعریف خود آورده است، یک نهاد کاملا غیردولتی و غیرانتفاعیست و به شکل خصوصی برای پیشبرد عملکردش تحت نظارت وزارت ارشاد عمل میکند. وظیفه این نهاد رسیدگی به امور معیشتی، شغلی و حرفهای هنرمندانی است که در شاخههای مختلف سینمایی فعالیت میکنند. از اختلافات صنفی گرفته تا پیشبرد امور معیشتی و کاری و بیکاری.
خانه سینما در عین حال که نهادی تحت نظارت دولت است و زیر مجموعه وزارت فرهنگ کشور قرار دارد و در حالی که خود را تابع آن میداند، سعی کرده استقلال حرفهای خود را حفظ کند و سینما را از دولتی بودن دور نگه دارد
خانه سینما سعی داشت مشکلات صنفی را که سالهاست در سینمای ایران مطرح هست و معضل بسیاری از هنرمندانیست که در شعبهها و در صنوف مختلف سینمایی فعالیت میکنند، با کمک دولت و استفاده از اهرمهای موجود قانون که در سند برنامه چهارساله توسعه پیشبینی شده، بهبود بخشد و به پیشبرد بخشهای آموزشی و فرهنگی در زمینه صنعت سینما نیز با استفاده از راهکارهایی که در درون این جامعه سینمایی کشور اندیشیده شده، کمک کند.
ریشهی اختلاف اخیر خانه سینما و وزارت ارشاد چه بوده؟
خانه سینما در عین حال که نهادی تحت نظارت دولت است و زیر مجموعه وزارت فرهنگ کشور قرار دارد و در حالی که خود را تابع آن میداند، سعی کرده استقلال حرفهای خود را حفظ کند و سینما را از دولتی بودن دور نگه دارد. در حالی که شما میدانید بسیاری از نهادهای سینمایی که در کشور فعالیت میکنند، ازجمله “بنیاد سینمایی فارابی”، “انجمن سینمای جوان”، “مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی”، اینها همگی زیر مجموعههای دولت هستند و هر اتفاقی که در آنها بیفتد و هر عزلونصبی که در آن صورت میگیرد، زیرنظر دولت است و با دستور مستقیم مدیران دولتی ارشاد انجام میشود.
خانه سینما از آنجا که سعی میکرد امور صنفی را واقعا به شکل صنفی دنبال کند و از جشن ملی خانه سینما گرفته تا برگزاری کلاس و ورک شاپ و غیره را به شکل مستقل و بدون هیچ هدف خاص غیرصنفی دنبال کند، همواره مورد عتاب دولتیها قرار داشت. حتی قبل از دولت فعلی، یعنی در دولت قبلی آقای احمدینژاد که معاونت سینمایی ارشاد، آقای جعفری جلوه بودند نیز عتابهایی صورت میگرفت.
اما از زمانی که دولت فعلی مجددا تشکیل شد و آقای حسینی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی فعلی و معاونت سینمایی ایشان آقای شمقدری بر سر کار آمدند، این درگیرییها یک رنگ و بوی دیگری بهخود گرفت و حملات مستقیم شد و مدام خانه سینما و مسئولان عالیرتبه آن را مورد اتهام سیاسی بودن قرار میدهند و به آنها انگ سیاسی میزنند و مدام آنها را تابع قانون نمیدانند و معتقدند که آنها خلاف رویه مطلوب و حتی قانونی عمل میکنند.
شهاب عموپور: خانه سینما از آنجا که سعی میکرد امور صنفی را واقعا به شکل صنفی دنبال کند و از جشن ملی خانه سینما گرفته تا برگزاری کلاس و ورک شاپ را به شکل مستقل دنبال کند، همواره مورد عتاب دولتیها قرار میگرفت
این درگیریها از دو سال پیش شروع شد و با شدت بسیار زیادی متاسفانه ادامه یافته است. میگویم متاسفانه، چون اگر شما به هر دولت و به هر کشوری نگاهی بیندازید، میبینید که وزارتخانه و شخص وزیر مسئول امور کلی آن عرصهای است که در آن فعالیت میکند و سابقه ندارد که وزیری نهادی را با الفاظی مورد خطاب قرار دهد که اصلاً در شأن خود آن وزیر نیست.
در حالی که ما دیشب هم در سخنان آقای حسینی شنیدیم که تعدادی از اعضای هیات مدیره فعلی خانه سینما را متهم کردند به فعالیت در ستادهای آقای موسوی و کروبی در زمان انتخابات دو سال پیش. در آن زمان آقایان موسوی و کروبی کاندیداهای مورد تأیید نظام بودند و هر کسی هم که از آنها حمایت کرد، برحسب قانون موجود و با اجازه و با نظارت به این حمایت به لحاظ شخصی توفیق حاصل کرده و بسیاری از سینماگران هم بودند، منجمله مدیران فعلی خانه سینما که دست به این کار زدند و هیچ مشکل قانونی هم نداشت.
اما جناب آقای حسینی از همین بهعنوان حربهای برای دستاندازی به خانه سینما و زیر سوال بردن آن استفاده میکند که من فکر میکنم این ادبیات، ادیباتی نیست که زیبنده هیچ وزیری در هیچ کجای دنیا باشد که علت مخالفت خودش را با نهادی یا با افرادی، فعالیت آنها در زمینههای سیاسی و فرهنگی قلمداد کند. این نشان میدهد که متأسفانه دعوایی که صورت گرفته بین وزارت محترم ارشاد و خانه سینما، دعواییست که برخلاف گفته مدیران دولتی که “خانه سینماییها سیاسی هستند”، شواهد نشان میدهد که این نگاه سیاسی از طرف مدیران دولتی کنونی وزارت ارشاد است که صورت میگیرد نه از سمت سینماگران.
چهقدر خانه سینما از طرف هنرمندان حمایت میشود؟ البته موضعگیری آقای احمدرضا درویش را در حمایت از خانه سینما و سایر هنرمندان در این زمینه داشتیم. اما خانه سینما چهقدر از سوی سینماگران حمایت میشود و چهقدر در بین هنرمندان سینما پایگاه دارد ؟
به لحاظ دارا بودن پایگاه بیشتر از ۲۰ تشکل صنفی در درون خانه سینما ایران فعالیت میکنند و بسیاری از اهالی سینما ایران که در عرصههای مختلف فعالیت میکنند، از کارگردانان و تهیهکنندگان و فیلمبرداران گرفته تا دستیاران کارگردانان و دستیاران صحنه و تدارکات و غیره، عضو یکی از این تشکلها در خانه سینما هستند.
جمعیتی هم که در سینما ایران فعالیت میکند، جمعیت کمی نیست و بسیاری از این سینماگران همانطور که به عضویت رسمی خانه سینما درآمدهاند، خودشان را تابع قوانین میدانند و به آن تعلق خاطر دارند، قوانیناش را قبول دارند و اگر مشکلی داشته باشند، با خانه سینما در میان میگذارند و مسائلشان را از طریق متولیان خانه سینما و متولیان صنفیشان به شکل تخصصی دنبال میکنند.
شواهد نشان میدهد که دعوایی که صورت گرفته بین وزارت محترم ارشاد و خانه سینما، دعواییست که خلاف گفته مدیران دولتی مبنی براینکه خانه سینماییها سیاسی هستند، این نگاه سیاسی از طرف مدیران دولتی کنونی وزارت ارشاد است
اما در جریاناتی که اخیراً پیش آمد، استقبال چندانی از حمایت از خانه سینما نشد. مشکل عمدهای که در سینمای ایران موجود است متأسفانه، این است که به سرعت یک هنرمند سینماگر و یا هر هنرمندی ممکن است با مشکل ممنوعیت کاری مواجه شود. یعنی به محض این که شما موضعی بگیرید که با موضع دولت وقت و با موضع مسئولان وقت سازگاری نداشته باشد، به شکل کاملا غیرعلنی شما را از صحنه فعالیت حرفهای خودتان کنار میگذارند.
به همین جهت ما معمولا در راستای این فعالیتهای صنفی همیشه شاهد آن بودیم که بسیاری از هنرمندان در زمان مناسب و به وقت حمایت از همکاران خودشان وارد عمل نشدند تا زمانی که این کاسه سرریز شده است. مثل همین زمان که خانه سینما الان پلمپ شده و فعالیتهایش به تعلیق درآمده است و حالا میبینیم که آقای درویش و چند تن دیگر از هنرمندان سینمایی و همچنین تعدادی از اصناف سینمایی، بالغ بر ۲۰ صنف، از دیروز شروع کردهاند به صدور بیانیههایی در حمایت از خانه سینما.
خود نحوه انحلال خانه سینما را چگونه ارزیابی میکنید؟ با توجه به این که به نظر میرسد خانه سینما یک پروسه حقوقی و قضایی را هم همزمان دارد دنبال میکند. آیا فکر میکنید که وزارت ارشاد در جایگاهی بود که انحلال خانه سینما را اعلام کند، آیا براساس اساسنامه خانه سینما این انحلال باید توسط خود هیئت مدیره اعلام شود و یا توسط قوه قضاییه؟
ببینید، اساسنامه خانه سینما انحلال را قبلاً پیشبینی کرده، ولی نه این انحلال را. انحلال را در اساسنامه خود ذکر کرده و آورده و مفادی که برآن مترتب میشود را قید کرده است.
اما این انحلالی که اخیراً پیش آمده و از سمت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیگیری شده است، اصلا نمیتواند موضوعیت داشته باشد. چرا؟ چون همان طور که شما میگویید پرونده خانه سینما در قوه قضاییه قابل پیگیری است. ایرادی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دنبال میکند، ایراد اساسنامهای است که معتقدند آن بازنویسی که در سال ۸۷ در اساسنامهی خانه سینما انجام شده، منجر به آن شده که دو بند از بندهای اساسنامه حذف شود و از این طریق در شورای فرهنگ عمومی کشور این مسئله را پیگیری کردند و دیدند این با اساسنامهی اصلی سازگاری ندارد. یعنی اگر قرار بود تغییری در این زمینه صورت گیرد، باید به شکل دیگری انجام میشده و نه به شکلی که اعضای هیئت مدیره فعلی خانه سینما انجام دادهاند.
به محض این که شما موضعی بگیرید که با موضع دولت وقت و با موضع مسئولان وقت سازگاری نداشته باشد، به شکل کاملا غیرعلنی شما را از صحنه فعالیت حرفهای خودتان کنار میگذارند
البته این محل اشکال دارد، اما به لحاظ قانونی نمیتواند منجر به انحلال خانه سینما شود. بهطور مثال اگر مسئولان و ادارهکنندگان تصمیم بگیرند بهزعم خودشان به جهت بهبودی یک امرداخلی در یک خانه، یک هتل یا میهمانسرایی، در آن تغییراتی را بهوجود آورند، این ممکن است با ایرادگیری فلان سازمان مثلا میراث فرهنگی مواجه شود. اما این دلیل براین نیست که کل آن هتل یا آن میهمانسرا و یا آن خانه را ویران کنند، به این دلیل که اشکالی در درونش یا در نحوه نگهداریاش یا در بهبود اوضاعش بهوجود آمده است.
این کاری که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کرده اصلا محل قانونی ندارد، چون وزارت فرهنگ و ارشاد وظیفه نظارت بر نهادهایی همچون خانه سینما را برعهده دارد و نه انحلال آنها را. محل این اتفاق میتواند جای دیگری باشد که متأسفانه به شکل قانونی این عمل اتفاق نیافتده و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم باز زیربار این قضیه نمیروند.
توضیح عکس: تصویری از جشن خانه سینما- عکس تزئینی است