مجلس سنای ایالات متحده آمریکا مایک پمپئو، کاندید منتخب دونالد ترامپ برای مسند وزارت خارجه را تایید کرد. این مقاله به پیشینه و روابط سیاسی وزیر خارجه جدید آمریکا در رابطه با ایران و برجام می‌پردازد.
روز پنج‌شنبه ۲۶ آوریل / ۶ اردیبهشت، مجلس سنای آمریکا که بر سر رای اعتماد دادن به پمپئو دو دسته شده بود نهایت با رای ۵۷ موافق و ۴۲ مخالف مایک پمپئو، رئیس سابق رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) را به عنوان وزیر امور خارجه جدید آمریکا پذیرفت.
تمام جمهوری‌خواهان سنا به پمپئو رأی اعتماد دادند و تمام دمکرات‌ها به‌جز شش نماینده با وزیر شدن او مخالفت کردند. اکثر دمکرات‌ها به دلیل پیشینه جنگ‌طلبی، عضویت در شاخه فوق محافظه‌کار حزب جمهوری‌خواه، «تی پارتی»، نظرات مایک پمپئو در مورد مسلمانان و دگرباشان جنسی با او مخالفت کردند و گفتند معتقند که او نمی‌تواند در حوزه گفتوگوهای سیاسی موفق باشد.
پیشینه ضد برجام پمپئو همچنین از مسائلی بود که هنگام بررسی صلاحیت در مجلس سنا مطرح شد و منجر به واکنش منفی دمکرات‌های این مجلس شد. اما پمپئو در جلسات پرسش و پاسخ رأی اعتماد گیری در مجلس سنا برای کسب رضایت دمکرات‌ها، تأیید کرد که او برای حل‌وفصل اختلافات در مورد برجام به دنبال راه‌حل دیگری به‌جز فسخ قرارداد هست.
جمهوری‌خواهان معتقد هستند که رابطه خوب پمپئو با رئیس‌جمهوری آمریکا یک مزیت است و این دو می‌توانند سیاست خارجه این کشور را با همبستگی بیشتر باهم پیش ببرند.
پمپئو جایگزین رکس تیلسون می‌شود که ماه گذشته توسط ترامپ اخراج شد. تیلرسون که تجربه قبلی کار سیاسی نداشت، اغلب با ترامپ اختلاف داشت.
تایید پمپئو به این مفهوم است او در اولین سفر کاری در مسند وزیر خارجه در نشست ناتو در بروکسل که روز جمعه برگزار می‌شود، شرکت خواهد کرد. اما پمپئو پیش از اینکه رای اعتماد بیاورد هم درگیر گفتوگوهای سیاسی شده است. سه هفته پیش، حوالی اول ماه آوریل، دونالد ترامپ در یک ماموریت محرمانه پمپئو را به کره شمالی فرستاد تا با رهبر این کشور، کیم جونگ اون، در مورد محدودیت‌ها بر برنامه هسته‌ای این کشور مذاکره مستقیم کند. دیدار کیم جونگ اون و پمپئو پش زمینه‌ای برای دیدار ترامپ و رهبر کره شمالی است که قرار است چند هفته دیگر صورت بگیرد.
دلیل نامزدی مایک پمپئو و برجام
مایک پمپئو، رئیس سابق سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) به مانند وزیر قبلی، رکس تیلرسون تجربه کمی در حوزه سیاست خارجی و روابط دیپلماتیک دارد اما او حداقل در مورد توافق هسته‌ای با ایران (برجام) با ترامپ هم‌رأی است و این یکی از دلایل انتخاب اوست.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، روز سه شنبه ۱۳ مارس/ ۲۲ اسفند به خبرنگاران گفت اختلاف با تیلرسون در حوزه‌های کلیدی سیاست خارجی مانند ادامه برجام و مفاد توافق هسته‌ای از دلایل اصلی برکناری وزیر خارجه و دلیل انتصاب پمپئو به این مسند است.
موضوع برجام در جلسات پرسش و پاسخ از پمپئو در مجلس سنا چندین بار مطرح شد و پمپئو هر بار اعلام کرد که قصد او پاره کردن توافق هسته‌ای با ایران نیست بلکه به دنبال اصلاح برجام است.
سناتور بن کاردین، از ایالت مریلند در این جلسات از پمپئو پرسید که آیا ایالات متحده باید از توافق هسته‌ای با ایران «به طور یک جانبه» همان‌طور که پمپئو در سال ۲۰۱۶ پیشنهاد داد، خارج شود و او پاسخ داد: «من می‌خواهم این معامله را اصلاح کنم. این هدف است و من فکر می‌کنم که این در راستای منافع ایالات متحده آمریکا هم هست.»
بن کاردین اما پاسخ مایک پمپئو را نپذیرفت و در نهایت گفت: «در مورد ایران، آقای پمپئو ما را نسبت به متحدان اروپایی‌مان ایزوله خواهد کرد و در مورد مذاکرات آب و هوای پاریس، او ما را از بقیه جهان جدا خواهد کرد.»
پیشینه سیاسی مایک پمپئو
مایک پمپئو، ۵۴ ساله در سال ۲۰۱۰ با جنبش نئومحافظه کار «تی پارتی» که در حزب جمهوری‌خواه شکل گرفت همراه شده و نامزد مجلس نمایندگان شد. در انتخابات کنگره او موفق شد رقیب دمکرات را شکست دهد و کرسی نمایندگی مردم ایالت کانزاس را به دست آورد.
با روی کار آمدن دونالد ترامپ، پمپئو به ریاست سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) منصوب شد. در ۱۴ ماه گذشته او هر روز گزارش روزانه سازمان‌های امنیتی آمریکا را به دفتر رئیس‌جمهوری فرستاده و در بسیاری از روزها خودش به کاخ سفید رفته تا با ترامپ دیدار کند و گزارش روزانه را ارائه دهد. در این گزارش‌های روزانه، پمپئو فرصت این را داشته است که بیشتر از سایر کابینه در مورد مسائل امنیتی بین‌المللی اظهارنظر کند و رئیس‌جمهوری آمریکا با مواضع او آشناست.
پمپئو در کارزارهای انتخاباتی‌اش حمایت برادران کوک از شرکت نفتی «صنایع کوک» را به همراه داشته که از حامیان مالی اصلی حزب جمهوری‌خواه هستند. به گزارش «تینک پروگرس» در سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۶ مایک پمپئو ۹۰۰ هزار دلار کمک مالی از برادران کوک، شرکت‌های نفتی‌شان یا سازمان‌های نزدیک به آنها دریافت کرده است.
پمپئو در دانشگاه نظامی وست پوینت، مهندسی مکانیک خوانده و سپس تحصیلات خود را در دانشگاه هاروارد و در رشته حقوق تکمیل کرده است. او از پیروان کلیسای پروتستان انجیلی است و روزهای یکشنبه در کلیسا به دانش آموزان انجیل درس می‌دهد.
موضع مایک پمپئو در برابر جمهوری اسلامی
مایک پمپئو زمانی که در کنگره قانون‌گذار بود ازجمله نمایندگانی بود که به‌طور مدام با مذاکرات هسته‌ای آمریکا و گروه ۵+۱ با ایران مخالفت می‌کرد. او گزینه حمله نظامی به تأسیسات هسته‌ای ایران را رویکرد بهتری نسبت به مذاکرات می‌دانست. در سال ۲۰۱۴ در میزگردی به همراه تام کاتن – از دیگر قانون‌گذاران آمریکایی مخالف مذاکرات با ایران – پمپئو گفت: «با زیر دو هزار حمله می‌توان توان هسته‌ای ایران را نابود کرد. این کاری نیست که یک نیروی ائتلافی از پس آن برنیاید.»
پس از انتصاب به سازمان سیا هم، پمپئو موضع خود در برابر برجام را حفظ کرد. سال گذشته، در دورانی که رکس تیلرسون، ژنرال جیمز متیس (وزیر دفاع) و ژنرال هربرت مک‌مستر (مشاور امنیت ملی ایالات متحده آمریکا) همگی به ترامپ و کنگره آمریکا مشاوره می‌دادند که خروج یک‌جانبه از برجام به نفع آمریکا نیست، پمپئو به‌عنوان رئیس سیا تنها عضو ارشد کابینه ترامپ بود که از فسخ کامل قرارداد برجام حمایت کرد.
در ماه اکتبر ۲۰۱۷ زمانی که ترامپ در مورد ادامه وفاداری آمریکا به قرارداد برجام تصمیم می‌گرفت، پمپئو در مقام رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) در «انجمن امنیت ملی» در تگزاس ایران را «بزرگ‌ترین کشور حامی تروریسم» خواند و گفت سپاه پاسداران «بی‌پرواتر و دریده‌تر» شده است.
پومپئو در این سخنرانی ایران را با گروه دولت اسلامی (داعش) مقایسه کرد و گفت: «وزارت اطلاعات و سپاه پاسداران چماق‌های یک حکومت دین‌سالار و مستبد هستند و سپاه پاسداران تنها به رهبر ایران پاسخگوست. آنها طلایه‌داران یک امپراتوری مخرب هستند که در حال گسترش قدرت و نفوذ خود در سراسر خاورمیانه است.»
او همچنین در مقام رئیس سیا بارها ایران را در رابطه با ژئوپولیتیک منطقه خاورمیانه و جنگ نیابتی با عربستان سعودی در یمن و حمایت از رژیم بشار اسد در سوریه، محکوم کرده و ایران را «عنصر بی‌ثبات کننده» در منطقه می‌داند. پیشنهاد پومپئو کماکان این بوده که سازمان‌های امنیتی آمریکا و وزارت خزانه‌داری باید نفوذ ایران را در منطقه با شناسایی و تحریم تجارت‌هایی که با سپاه پاسداران ارتباط دارند، دشوار کنند.
در سیا هم، پمپئو برنامه‌ای را به‌منظور تعقیب ارتباطات سپاه پاسداران از طریق عملیات اطلاعاتی تأیید و اجرایی کرده است.
آیا با آمدن پمپئو برجام پاره خواهد شد؟
بااینکه پمپئو در مقام رئیس سیا بارها خواستار فسخ قرارداد برجام توسط آمریکا شده است اما مشخص نیست که سیاست او در مقام وزیر خارجه چه خواهد بود. در مقام وزیر خارجه پمپئو باید به تحولات سیاست خارجی آمریکا در رابطه با کره شمالی هم بپردازد که رئیس‌جمهوری آمریکا جرقه آن را زده است.
اینکه پمپئو به سنا گفته است که هدفش پاره کردن برجام نیست و می‌خواهد برجام را اصلاح کند هم حجت نیست چراکه سیاست مداران آمریکایی برای کسب رای اعتماد ممکن است حرفی را بزنند که بعد بنا به شرایط سیاسی آن را نقض کنند.
در مورد تأثیر متقابل مذاکرات آمریکا و کره شمالی بر برجام، نظرات تحلیل‌گران متفاوت است. برخی گفته‌اند که با پاره کردن برجام دونالد ترامپ به کره شمالی نشان خواهد داد که پای یک قرارداد «بد» را امضاء نخواهد کرد. اما این استدلال هم وجود دارد که نشست دونالد ترامپ و کیم جونگ اون، وزیر خارجه جدید آمریکا را ناچار خواهد کرد که به تأثیر منفی پاره کردن برجام بر مذاکره با کره شمالی بیندیشد. اگر چنانچه آمریکا زیر معامله هسته‌ای با ایران بزند، وزارت خارجه آمریکا باید بتواند به کره شمالی بقبولاند که قرارداد احتمالی با این کشور را در دولت‌های بعدی حفظ خواهد کرد.
ارید لویتز از «مجله نیویورک» و رائول مارک گرشت، عضو ارشد «بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها» معتقدند که اگر ترامپ در ۱۲ ماه مه از برجام خارج شود این یک شکست سیاسی در مذاکرات با کره شمالی خواهد بود. تصمیم خروج از برجام به کره شمالی نشان خواهد داد که به ایالات متحده نمی‌تواند اعتماد کند.
بااین‌حال حتی اگر نقض قرارداد هسته‌ای با ایران هم تحت تأثیر مذاکرات باکره شمالی ممکن نشود، فشارهای دونالد ترامپ و کنگره آمریکا برای بازنگری در برخی مفاد این قرارداد و اعمال محدودیت‌ها به برنامه موشک‌های بالستیک سپاه پاسداران ادامه‌دار خواهد بود.