نگار نخعی – جلیل ضیاءپور که بسیاری او را پدر نقاشی مدرن ایران می‌دانند یکی از مهم‌ترین نظریه‌پردازان هنر مدرن ایران نیز به حساب می‌آید. او به عنوان یکی از اصلی‌ترین بنیانگذاران انجمن و مجله خروس جنگی و نویسنده تعداد زیادی مقاله درباره فرهنگ و هنر ایران در دهه‌های ۲۰ و ۳۰ آغازکننده نقد هنری در ایران بود.

جلیل ضیاءپور در سال ۱۲۹۹ در بندر انزلی متولد شد، او تحصیلات خودش را در رشته موسیقی نیمه‌تمام گذاشت و به عنوان یکی از اولین دانشجویان دانشکده هنرهای زیبا در سال ۱۳۱۹ جذب این دانشگاه شد. 

او در سال ۱۳۲۵ به عنوان نفر اول این دانشکده با دریافت مدال طلا فارغ‌التحصیل شد و با بورسیه دولت فرانسه برای ادامه تحصیلاتش به پاریس رفت و در مدرسه “بوزار” زیر نظر استادانی چون آندره لوت، سووربی و نیکلوس در زمینه‌های مختلف تعلیم دید. 

جلیل ضیاءپور در سال ۱۳۲۸ با تجربه‌های نوینی که در بوزار کسب کرده بود با ایده‌های فراوان به ایران بازگشت و سعی کرد صدای هنر نو در ایران باشد. 

او در سال ۱۳۲۷ به همراه غلامحسین غریب، حسن شیروانی و مرتضی حنانه انجمن و مجله “خروس جنگی” را برای تکامل هنر نو در عرصه‌های مختلف راه‌اندازی کرد و این انجمن سال‌های زیادی پاتوق روشنفکران و هنرمندان نوگرای آن زمان بود.
 

انجمن “خروس جنگی” که هدفش را “مبارزه در برابر کهنه‌پرستی و سنت‌گرایی به دور از واقعیات زمان” اعلام کرده بود جلساتش را هر هفته در آتلیه جلیل ضیاء‌پور برگزار می‌کرد.

ضیاءپور در‌‌ همان سال‌ها نظریه‌اش را درباره نقاشی با عنوان “لغو نظریه‌های مکاتب گذشته و معاصر از پریمتیف تا سوررئالیسم” منتشر کرد.
 

جلیل ضیاءپور در سال‌های دهه ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۰ سعی می‌کرد سبک کوبیسم ایرانی را رواج دهد، او معتقد بود میان کوبیسم ایرانی و اروپایی فاصله بینشی و برداشتی وجود دارد و باید هویت ملی را در این سبک ثبت کرد.
 

از این هنرمند تنها تعداد محدودی تابلو به جا مانده که در آن‌ها هنر سنتی و بومی ایران را به سبک کوبیسم بازآفرینی کرده است. 
 

مهم‌ترین نشان کارهای او طرح‌های ساده چهارگوشه است که کاشی‌های ایرانی را تداعی می‌کنند. او در اولین سری کار‌هایش به شیوه کوبیسم از نقش‌های هندسی استفاده می‌کند و از شعرهای فولکلوریک بهره می‌گیرد و پس از آن زندگی کوچ‌نشینان، پوشاک، ظرف و زیورآلات آنان را دستمایه کار‌هایش قرار می‌دهد.
 

تابلوی “زینب خاتون” او با پس‌زمینه‌های مشبک با رنگ‌های آبی و زرد در کنار رنگ تیره‌ی بدن برهنه زینب خاتون برگرفته از شعر جمجمک بلگ خزون / مادرم زینب خاتون / گیس داره قد کمون /…. از اولین کارهای جدی و ماندگار اوست که در موزه هنرهای معاصر تهران نگهداری می‌شود.
 

او در چند تابلوی آخرش با عنوان‌هایی چون “زندگی من”، “پنجره‌ای به دنیای درون من” و “پرواز در ناشناخته‌ها” فیگور را از کار‌هایش حذف می‌کند و تنها با ترکیب اشکال هندسی و رنگ‌های برگرفته از زندگی به وحدتی یک‌پارچه در کار‌هایش می‌رسد و سردمدار هنر نو در ایران می‌شود.
 

از جلیل ضیاء‌پور که بیشتر عمر خود را صرف تحقیق در هنر و تاریخ ایران کرد، ۲۸ کتاب به جا مانده است. از مطرح‌ترین این کتاب‌ها می‌توان به ۱۱ جلد کتاب در زمینه پوشاک ایران و هنر و تاریخ، پنجاه سال هنر معاصر ایران، تاریخ مختصر هنر ایران و جهان، آشنایی با رنگ‌آمیزی در آثار هنری از کهن‌ترین زمان تا دوران صفویه، ماد‌ها و بنیانگذاری نخستین شاهنشاهی در غرب فلات ایران و هنر پیکرتراشی در ایران‌زمین اشاره کرد.
 

جلیل ضیا‌ءپور در سی‌ام آذر ماه ۱۳۷۹ بر اثر نارسایی قلبی بعد از یک دوره طولانی بیماری در تهران درگذشت.
 

لینک: جلیل ضیاءپور شعر “از شهر صبح” نیما را می‌خواند. نیما این شعر را برای انتشار در نخستین شماره “خروس جنگی” به این نشریه داده بود. (یوتیوب)

در همین زمینه:

::شکوه ریاضی، نوگراترین زن نقاش ایرانی، نگار نخعی::

::نقاشی مدرن ایران، از آغاز تاکنون به روایت نگار نخعی در رادیو زمانه::

عکس‌ها و تابلوهایی از جلیل ضیاءپور (یوتیوب)