سوریه در محاصره‌های سیاسی و دیپلماتیک

 

در همان روز ‌بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل متحد، تصمیم اتحادیه عرب را اقدامی شجاعانه خواند و از قصد آن برای تامین حفاظت برای مردم سوریه استقبال کرد. بلافاصله باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا هم از افزایش انزوای دیپلماتیک حکومت بشار اسد، به عنوان قدمی مهم یاد کرد. در واکنشی دیگر اتحادیه اروپا نیز روز دوشنبه ۲۳ آبان ماه اعلام کرد ۱۸ تن دیگر از مقامات دولتی دمشق را به فهرست تحریم‌های خود اضافه می‌کند. 

 

در واکنش تازه آمریکا، مارک تونر، سخنگوی وزارت امورخارجه این کشور گفته است، به رایزنی با اتحادیه اروپا و دیگر شرکای بین‌المللی خود ادامه خواهند داد تا بتوانند راه‌های مختلف افزایش بشار بر بشار اسد را پیدا کنند.

 

 

احمد داود اغلو، وزیر خارجه ترکیه که کشورش نقش قابل توجهی در حمایت از معترضان سوریه داشته، به رهبران سوریه و دیگر کشورهای خاورمیانه هشدار داده است، کسانی که نتوانند به مطالبات مردم خود پاسخ بدهند، رفتنی خواهند بود. ملک عبدالله، پادشاه اردن هم‌در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی، به بشار اسد توصیه کرده از ریاست جمهوری سوریه کناره‌گیری کند.

 

از سوی دیگر ولید معلم، وزیر خارجه سوریه تصمیم اتحادیه عرب را “گامی خطرناک” خوانده و گفته است، سوریه در برابر فشار‌ها “خم نخواهد شد”. در‌‌همان حال حکومت جمهوری اسلامی ایران که به عنوان هم‌پیمان سوریه در منطقه شناخته شده، تصمیم اتحادیه عرب را عاملی برای پیچیده‌تر شدن وضعیت این کشور خوانده است.

 

رامین مهمان‌پرست، سخنگوی وزارت خارجه ایران گفته است: “صدور بیانیه اتحادیه عرب هم‌زمان با تلاش نیروهای فرامنطقه‌ای به منظور مداخله در امور داخلی سوریه قابل تامل بوده، در حالی که ایجاد زمینه لازم برای موفقیت طرح اصلاحات از سوی رئیس‌جمهور سوریه و مردم این کشور و مقابله با مداخلات خارجی در سطح منطقه‌ای ضروری است.“

 

زمانه در پیوند با تصمیم تعلیق عضویت سوریه در اتحادیه عرب و آینده سیاسی این کشور، با یوسف عزیزی بنی‌طرف، نویسنده و تحلیل‌گر سیاسی مسائل جهان عرب گفت‌وگویی کرده است.

 

یوسف عزیزی بنی‌طرف: بخشی از اپوزیسیون سوریه‌‌که همان مجلس ملی سوریه (المجلس الوطنی سوری) است، از این مسئله استقبال کرد. خود مردم هم در داخل تصمیم اتحادیه عرب را تائید کردند چون پیشتر خواستار آن شده بودند. جمعه گذشته به نام جمعه “ضرورت تعلیق عضویت” نامگذاری شده بود و یکی از شعارهای اصلی تظاهرکنندگان بود.

 

یک گروه اپوزیسیون دیگر شورای عمومی هماهنگی انقلاب است که هیثم مادح، میشل کیلو و ۱۱ حزب کرد عضو آن هستند. این شورا خواستار مذاکره با رژیم سوریه بودند که آن‌ها هم به منظورشان رسیدند، چون اتحادیه عرب تا ۱۶نوامبر به دولت سوریه وقت داده بود که همه عملیات نظامی را علیه تظاهرکنندگان متوقف کند و اجازه بدهد که کمیته‌های نظارتی وارد سوریه بشوند و رسانه‌ها در محل تظاهرات حضور پیدا کنند. روز دوشنبه، ۱۴نوامبر وزیر خارجه سوریه با این مسئله موافقت کرد. اتحادیه عرب ۵۰۰ عضو، متشکل از کمیته‌های نظارتی و خبرنگار مشخص کرده که قرار است طی دو، سه روز آینده به سوریه بروند.

 

اگر رژیم سوریه نیروهای نظامی، تانک و توپ‌های خود را از شهرهای مختلف سوریه عقب بکشد، شاید این به نتیجه برسد، ولی خیلی‌ها خوش‌بین نیستند و معتقدند که حکومت سوریه می‌خواهد زمان بخرد. جنبه بین‌المللی تصمیم اتحادیه عرب اما با استقبال کشورهای غربی از جمله آمریکا مواجه شد. آقای اوباما‌‌همان شب تائید کرد و سران کشورهای اروپایی و ترکیه از این اقدام اتحادیه عرب استقبال کردند. غیر از ایران و روسیه که انتقاد کردند اغب کشورهای جهان از اقدام اتحادیه عرب استقبال کردند.

 

 

این یک تصمیم تاریخی بود. زیرا در اتحادیه عرب- که از سال ۱۹۴۵ تاسیس شده- این سومین‌بار است که یک کشور را به حالت تعلیق در می‌آورند. حرکت یادشده نشانگر این است که انقلاب‌های عربی تاثیر خود را روی اتحادیه عرب گذاشته است. چون پیشتر اتحادیه عرب تنها اتحادیه دولت‌های عربی بود و هم اکنون در اتحادیه عرب یک نوع رنسانس ایجاد شده است که به ملت‌های عرب و آرمان‌های‌شان روی می‌آورد. ‌‌همان کاری که در روز ۱۱نوامبر در مورد سوریه کردند.

 

اکنون قدری زود است که قضاوت کنیم. باید ببینیم که این ۵۰۰ نفری که اتحادیه عرب مشخص کرده است و سیاستمداران و روزنامه‌نگاران را در برمی‌گیرد، چه خواهند کرد و رژیم سوریه نیز در این مقطع نشان خواهد داد که در این مسئله صادق است یا باز قصد خرید زمان را دارد. من فکر می‌کنم طی چندروز آینده این مسئله آشکار خواهد شد.

 

بی‌تاثیر نیست، ولی سرنوشت‌ساز هم نیست. سوریه هراسش از این است که بستر عربی‌اش را از دست بدهد. این کشور در تاریخ معاصر معروف است به محور ناسیونالیسم عرب و همیشه این ادعا را داشته است. احزاب ناسیونالیست مانند حزب بعث، حزب اجتماعی قومی سوریه در این کشور به‌وجود آمده‌اند.میشل عفلق و اکرم الحورانی، موسس حزب بعث بودند. در نتیجه برای سوریه خیلی سنگین است که کشورهای عربی وی را تحریم کنند و سفرای خود را فرا بخوانند. حتی ممکن بود به تحریم اقتصادی هم منجر شود که در این صورت اثرات زیانباری به دنبال خواهد داشت. چون به‌هرحال اگر اتحادیه عرب تصمیم بگیرد، حتی کشورهای یمن و لبنان که رای منفی داده‌اند یا مانند عراق که رای ممتنع داد، مجبورند این تحریم‌ها را اجرا کنند. در این صورت کمک‌های مالی بسیاری از سوی کشورهای خلیج قطع خواهد شد. سوریه خودش را به نوعی در محاصره سیاسی و دیپلماتیک و اقتصادی می‌بیند. در نتیجه بازتابش در سخنان آقای ولید معلم وزیر خارجه سوریه پیدا بود، ولی باز به این رژیم اعتماد چندانی نیست و بایستی منتظر چندروز آینده بود که تا چه حد واقعاً به این تصمیمات گردن می‌گذارد.

 

 

اصولاً تصمیم‌های اتحادیه عرب همیشه از طریق اجماع حاصل می‌شود. آن‌ها سعی می‌کنند رای‌گیری نکنند و همیشه اجماعی صورت بگیرد. اغلب به این شکل بوده، ولی موارد استثنا هم وجود داشته است. مسئله تعلیق سوریه از موارد استثناست. یمن به دلیل این‌که علی عبدالله صالح وضعیتی شبیه آقای بشار اسد دارد و توده‌های میلیونی یمن از وی به پا خواسته‌اند هراس از این دارد که چنین سرنوشتی برای وی تکرار بشود. با توجه به این‌که طرح کشورهای خلیج هم در نیمه راه قرار دارد و اجرا نشده است.

 

دولت لبنان هم در واقع تحت حمایت حزب‌الله است و این حزب هم پیمان رژیم بشار اسد است و رهبرش آقای حسن نصرالله علی‌رغم خیزش توده‌ای مردمی سوریه، از بشار اسد حمایت کرده است. انتظار این نکته البته از لبنان می‌رفت، به عنوان کشوری که دولتش در دمشق تائید شده و طرحش در آنجا ریخته شده است. نقشه براندازی آقای حریری در دمشق طرح‌ریزی شد و به اشارات رژیم سوریه بود که حزب‌الله لبنان و رئیس مجلس و دیگران، دولت قبلی آقای حریری را که از اکثریت برخوردار بود، از اکثریت انداختند و دولت آقای میقاتی را سر کار آوردند.

 

به همین خاطر دولت لبنان خودش را مدیون رژیم سوریه می‌داند و از این بابت علیه تصمیم اتحادیه رای داد. گرچه یک اپوزیسیونی هم هست به نام  ۱۴مارس که از خواسته‌های خیزش مردم سوریه حمایت می‌کند منتها قدرت دست دولت است و او تصمیم می‌گیرد.

 

 

سوريه؛ انقلاب يا اصلاح؟