در بودجه سال ۹۶ دولت روحانی ۸۲۰۰ میلیارد تومان را به یارانه نان و ۲۳۰۰ میلیارد تومان را به عنوان یارانه نقدی برای این کالای اساسی اختصاص داده بود. در لایحه بودجه سال ۱۳۹۷ یارانه نقدی نان در جداول و تبصره‌ها نصف این مبلغ شده و به این ترتیب دهک‌های پایین جامعه همچنان آسیب‌پذیرتر شده‌اند.
ستاد تنظیم بازار اواخر آبان سال جاری به بهانه «افزایش کیفیت نان» اعلام کرده بود که از چهارم آذر قیمت انواع نان ۱۵ درصد افزایش می‌یابد. برخی گزارش‌ها نشان می‌داد که همزمان با اعلام این خبر قیمت نان در برخی نانوایی‌ها حتی تا ۳۰ درصد هم افزایش یافته است. اما چهار روز بعد، به دستور رئیس جمهوری اسلامی افزایش قیمت نان متوقف شد. اکنون در لایحه بودجه ۹۷ یارانه نقدی نان نصف شده و در مجموع به ۵ هزار میلیارد تومان کاهش پیدا کرده است.
به گزارش خبرگزاری‌های داخلی در لایحه بودجه سال آینده ۳۳۰۰ میلیارد تومان در قالب تبصره ۱۴ به عنوان یارانه نان و خرید تضمینی گندم و ۱۷۰۰ میلیارد تومان نیز به عنوان یارانه خرید تضمینی گندم در نظر گرفته است که جمعاً به ۵۰۰۰ میلیارد تومان می‌رسد، در حالی که سال گذشته مجموع دو ردیف یارانه نان به ۱۰ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان می‌رسید.
بر اساس تبصره ۱۴ در لایحه بودجه ۹۷، بودجه‌ای که یارانه نقدی و غیرنقدی خانوارها اختصاص داده شده بود به ۲۳ هزار میلیارد تومان کاهش پیدا کرده که در عمل به معنای حذف یارانه بیش از ۳۰ میلیون نفر از ایرانیان است. بخشی از این یارانه‌ها به نان به عنوان اصلی‌ترین غذا در سبد خانوارهای ایرانی تعلق می‌گرفت.
یک مقام مسئول در وزارت جهاد کشاورزی که نامش افشا نشده، دوشنبه ۲۰ آذر در گفت‌وگو با خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) گفته است:
«گرچه دولت یارانه نان را به نصف امسال کاهش داده، اما ساختار لایحه بودجه و مزایایی که برای دستگاه‌های مختلف قائل شده به گونه‌ای‌ست که می‌توان از این ظرفیت‌ها برای جبران کسری به وجود آمده استفاده کرد.»
این مقام مسئول گفته است دولت بنا دارد با استفاده از «اسناد خزانه» (اوراق بهادار برای پرداخت بدهی دولت) و «اوراق سلف موازی» کسری بودجه برای نان را جبران کند. اوراق سلف موازی نخستین بار در سال ۹۵ برای پرداخت طلب گندمکاران از دولت در بورس کالا منتشر شد. دولت با استفاده از این منابع مالی کوتاه‌مدت تلاش کرده با خرید تضمینی گندم از کشاورزان، نان مورد نیاز مردم را تأمین کند.
بنا به گزارش‌هایی که بانک مرکزی ایران منتشر کرده است، در ۱۰ سال گذشته خانوارهای ایرانی یک چهارم درآمد ماهانه‌شان را صرف خرید مواد غذایی کرد‌ه‌اند. در این میان باید توجه داشت که اقشار کم‌درآمد جامعه هزینه بیشتری را به سهم مواد غذایی اختصاص داده‌اند. هرگونه نوسانات قیمت نان و دیگر مواد غذایی در زندگی این گروه از جامعه تأثیر بیشتری دارد و هم‌ازین‌روی اهمیت نان در میان اقلام غذایی، به ویژه برای مردم کم‌درآمد بیشتر است. هرچه درآمد بیشتر کاهش پیدا کند، اهمیت نان هم به همان اندازه افزایش بیشتری می‌یابد. هر تومان افزایش قیمت نان یا کاهش یارانه نان، موجب می‌شود که گروه‌های پایین درآمدی امنیت غذایی را بیشتر از دست بدهند.
شناسایی افرادی که مستحق دریافت یارانه‌ها هستند نیز بر دامنه این مشکلات افزوده است. محمد باقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه در یک نشست خبری که دوشنبه ۲۰ آذر در تهران برگزار شد، یارانه‌بگیران را به سه گروه تقسیم کرد: اشخاصی که تحت پوشش نهادهای حمایتی‌اند، اشخاصی که شناسایی نشده‌اند اما اطلاعات آنها در سازمان تأمین اجتماعی موجود است و اشخاصی که متقاضی یارانه‌ها هستند:
«گروه سوم افراد نیازمندی هستند که تمایل به دریافت یارانه را به دولت اعلام می‌کنند و وزارت کار پس از بررسی و صحت سنجی یارانه آنها را نیز به همان مبلغ ۴۵۵۰۰ تومان پرداخت خواهد کرد.»
دولت در مجموع ۳۷ هزار میلیارد تومان را برای پرداخت یارانه به اقشار کم‌درآمد اختصاص داده است: ۲۳ هزار میلیارد تومان به صورت یارانه نقدی و غیرنقدی، ۷ هزار میلیارد تومان در قالب سیاست کاهش فقر مطلق از طریق بهزیستی و کمیته امداد، ۳۷۰۰ میلیارد تومان به‌عنوان یارانه بخش سلامت و ۳۳۰۰ میلیارد تومان به‌عنوان یارانه نان.
بیشتر بخوانید: