محسن کاکارش – موج جدید بازداشت فعالان مدنی معترض نسبت به وضعیت دریاچه ارومیه، از روز دوم شهریورماه سال جاری آغاز شده است. با گذشت نزدیک به دوماه، هنوز ده‌ها تن از آنان در زندان‌های مختلف شهرهای آذربایجان بلاتکلیف هستند.

 
خانواده شماری از این زندانیان سیاسی و مدنی آذربایجان می‌گویند، در زندان مرکزی تبریز جای کافی برای خواب زندانیان نیست و شمار زیادی از آنها در اتاق‌های کوچکی نگهداری می‌شوند و شب‌ها نوبتی می‌خوابند.
 
 خانواده‌های عزیز‌پور ولی، جمشید زارعی و حسن ارک در گفت‌وگو با زمانه از وضعیت وخیم زندانیان و شکنجه آنان در بازداشتگا‌ه‌ها خبر می‌دهند.
 
نقی محمودی، وکیل زندانیان سیاسی و مدنی آذربایجان به زمانه می‌گوید، زمانی که فشار‌ها بر جمهوری اسلامی افزایش یابد، به ناچار عقب‌نشینی و تا حدودی وضعیت زندان‌ها را مناسب‌تر می‌کند.
 
شرایط نامعلوم فعالان آذربایجان
 
از میان ۲۹ نفر فعال مدنی آذربایجان که روز دوم شهریورماه در قوم‌تپه تبریز بازداشت شدند، ۱۵ تن هرکدام به ۲۰ ماه حبس تعلیقی و چهارماه حبس تعزیری محکوم شده‌اند.
 
به گزارش انجمن دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجانی در ایران (آداپ)، اتهام این افراد “اجتماع جهت ارتکاب جرم علیه امنیت ملی” عنوان شده است.
 
با گذشت نزدیک به دوماه، هنوز بقیه این افراد در زندان مرکزی تبریز در بلاتکلیفی بهسر می‌برند. حبیب‌پور ولی، پسر عزیز‌پور ولی به زمانه می‌گوید: “پدرم نزدیک به ۶۰ روز است که بازداشت شده. او ۲۰ روز نخست را در اداره اطلاعات به سر برد و سپس به زندان تبریز منتقل شد. هنوز از وضعیت پرونده‌اش اطلاع دقیقی نداریم. هر وقت به دادگاه مراجعه می‌کنیم جواب قانع‌کننده‌ای به ما نمی‌دهند و متاسفانه هنوز پدرم بلاتکلیف است.”
 
آقای پورولی می‌افزاید: “به دادگاه مراجعه کردم تا در رابطه با وضعیت پرونده پدرم سئوال کنم. آنان نه تنها پاسخی به من ندادند، بلکه خودم را نیز تهدید به بازداشت کردند. می‌گفتند تو باید به جای پدرت به زندان بروی. گفتند می‌خوای زنگ بزنم به اطلاعات تو را هم ببرند؟ گفتم زنگ بزنید. پدرم هیچ کاری نکرده، فقط حق را گفته است.”
عباس لسانی
در‌‌ همان حال بهروز ارک، فرزند حسن ارک می‌گوید: “آنها را نگهداشته‌اند، می‌گویند باید پرونده‌ها را مطالعه کنیم. دو هفته است که پرونده روی میز قاضی است.”
 
ارسلان زارعی، برادر جمشید زارعی نیز می‌گوید: “تاکنون در مورد اتهام برادرم چیزی نگفتند. قاضی اجازه نداده وکلا پرونده را بخوانند. به ما گفتند روز ۱۲ آبان‌ماه دادگاه برگزار می‌شود.”
 
رفتار پدرم گویای شکنجه بود
 
خانواده زندانیان سیاسی و مدنی آذربایجان از وضعیت وخیم جسمی بازداشت شدگان خبر می‌دهند. حبیب‌پور ولی می‌گوید: “هفته قبل با پدرم ملاقات حضوری داشتم. وقتی به سالن ملاقات آمد به صورت لنگ‌لنگان وارد شد. از او پرسیدم چرا می‌لنگی؟ گفت: چیزی نیست. شاید به خاطرغرور پدری بود که گفت، چیزی نیست. ولی رفتار پدرم گویای شکنجه در زندان بود.”
 
آقای ‌پورولی به سخنان پدرش اشاره کرد و افزود: “پدرم در مورد شرایط بد زندان گفت. در بندی که آنان نگهداری می‌شوند، مثلا اگر ۱۰۰نفر گنجایش داشته باشد، ۲۰۰نفر نگهداری می‌کنند. به ویژه که اکثر فعالان آذربایجانی در اتاقی ۳۰ متری نگهداری می‌شوند. پدرم می‌گفت، از بسیاری در نمازخانه نگهداری می‌شوند. جای نفس کشیدن هم ندارند. حتی مسئولان زندان از مراجعه آنها به بهداری هم ممانعت می‌کنند.”
 
بهروز ارک هم در مورد ملاقاتی که با پدرش داشته است به زمانه می‌گوید: “روحیه‌اش بد نبود. در دوهفته‌ای که در قرنطینه نگهداشته شده بود، جای‌شان خوب بود. حداقل جا برای خواب داشتند. سه تا اتاق بوده و ۴۰، ۵۰ نفر هم بودند. دو هفته است به بند مالی منتقل شده‌اند که می‌گفت تا سقف پر است. الان ۴۰، ۵۰ نفر دیگر را هم به آنجا برده‌اند. مثلاً در جایی ۳۰ متری، ۵۰ نفر فرستاده‌اند. این‌ها شب‌ها حتی به نوبت می‌خوابند.”
 
ارسلان زارعی، برادر جمشید زارعی هم به زمانه می‌گوید: “هفته پیش به ملاقات وی رفتیم. خیلی لاغر شده بود. وقتی دستگیر شد وضعیت جسمی‌اش خیلی خوب بود، ولی الان از نظر روحی هم وضعیتش وخیم است.”
 
سابقه بازداشت فعالان
فرانک فرید 
نقی محمودی که در سال‌های اخیر وکالت شماری از فعالان مدنی و سیاسی آذربایجان را برعهده داشته است، می‌گوید: “عده‌ای از آنان فعالان شناخته شده آذربایجان هستند که قبلاً نیز چندبار دستگیری، محاکمه، صدور حکم و حبس داشته‌اند و هم‌چنین یکی از همکاران گرامی اینجانب یعنی آقای موسی برزین خلیفه‌لو در جمع‌شان حضور دارند. افرادی مثل حسن ارک، جمشید زارعی، عبدالله صدوقی، قادر نوروزی، مصطفی عوض‌پور، وحید شیخ بگلو که از موکلان بنده در سال‌های گذشته بوده‌اند، سابقه گسترده در زمینه حقوق ملی آذربایجان دارند.”
 
آقای محمودی با توجه به شناختی که از وضعیت این دسته از فعالان مدنی دارد، می‌افزاید: “همه آنان در دوران بازداشت و در اداره اطلاعات، شکنجه‌های روحی و جسمی فراوانی متحمل شده‌اند. همگی در سلول‌های انفرادی کوچک و بدون تهویه نگهداری شده‌اند که آنان را دچار مشکلات تنفسی و قلبی کرده است. آقای حسن ارک مشکل جدی تنفسی دارند و دفعه قبل که دستگیر شده بودند و من در زندان وی را ملاقات کردم اظهار داشتند که به وی حالتی در حد خفگی دست داده است. چندین‌بار در سلول انفرادی دچار تنگی نفس شده‌اند که در حقیقت بعد از مدتی وی را از سلول به بیرون منتقل کردند که وضع تنفسی‌شان یک کمی بهتر بشود. آقای زارعی هم که تعداد دفعات دستگیری وی مشخص نیست، سه، چهار مورد محکومیت قطعی دارند که یک مورد را چندماه پیش تمام کرده بود که دوباره بازداشت شدند.”
 
آزادی فرانک فرید و بی‌اطلاعی از عباس لسانی
 
عباس لسانی فعال مدنی آذربایجان روز ۱۸ شهریورماه در جریان اعتراض به وضعیت دریاچه ارومیه بازداشت شد و تاکنون در شرایط نامعلومی به سر می‌برد.
 جمشید زارعی
فرانک فرید شاعر، نویسنده و فعال حقوق زنان در آذربایجان هم پس از ۴۲ روز بازداشت با قرار وثیقه ۱۰۰ میلیون تومانی از زندان تبریز آزاد شد. این فعال حقوق زنان روز ۱۲ شهریورماه در جریان اعتراض به سیاست‌های دولت در قبال وضعیت دریاچه ارومیه در تبریز بازداشت شده بود.
 
نقی محمودی وکیل دادگستری در رابطه با آخرین وضعیت عباس لسانی به زمانه گفت: “از محل نگهداری وی هیچ اطلاعی در دست نیست. فقط به مدت پنج دقیقه با خانواده‌اش تلفنی صحبت کرده‌اند و بعد از شکسته شدن اعتصابشان اعلام کردند: اگر بلایی بر سر من بیاید مطمئن باشید که از اعتصاب غذا نیست. این امر شدت برخورد‌ها و شدت شکنجه‌ها را نشان می‌دهد که ایشان خواستند با این عبارت اعلام کنند که وضعیت‌شان وخیم است و تحت شکنجه‌های جسمی و روحی قرار دارد.”
 
آقای محمودی در مورد آزادی فرانک فرید گفت: “اتهام توهین به رهبر جمهوری اسلامی و اجتماع و تبانی برای ارتکاب جرم علیه امنیت کشور به ایشان وارد شده و هنوز دادگاه‌شان تشکیل نشده است. ولی ایشان نیز بعد از دستگیری طبق اظهارات موثق مورد ضرب و جرح قرار گرفته است و مسئولان اداره اطلاعات و زندان تبریز از بردن ایشان به درمانگاه یا پیش پزشک خوداری کرده‌اند.”
 
در همین زمینه: