هجدهمین نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل که از ۱۲ سپتامبر، ۱۰ روز پیش، در محل دفتر سازمان ملل متحد در ژنو آغاز شده است، تا پایان ماه سپتامبر ادامه دارد. در این روزها فرصتی بود که نمایندگان انجمن‌های فعال حقوق بشر در ایران، نمایندگان جامعه بهاییان، دراویش گنآبادی، اقلیت‌های قومی کرد، ترکمن، آذری و بلوچ و نمایندگان دگراندیشان ایران به مسائل دشوار نقض حقوق بشر و موج فزاینده اعدامها در ایران بپردازند.
در جلسات پیشین این نشست رضا علیجانی از فعالان حقوق بشر از نقض گسترده حقوق بشر در زندان‌های ایران سخن گفت. پنجشنبه پروین بختیار از وضعیت زنان ایران و خانم دیان علایی، نماینده جامعه بهاییان در سازمان ملل از بازداشت‌ها و آزار این اقلیت مذهبی توسط جمهوری اسلامی گفتند. در روزهای آینده دکتر مصطفی آزمایش، رئیس انجمن “پاسداشت حقوق بشر” در ایران، از آزار و اذیت دراویش گنآبادی و نمایندگان دیگری از ایران از زندانی بودن میرحسین موسوی و مهدی کروبی و همچنین انتخابات پیش روی مجلس سخن خواهند گفت.
در نشست‌های امسال حقوق بشر به گسترش مجازات اعدام، به‌ویژه اعدام نوجوانان در ایران تاکید می‌شود. چهارشنبه هفته گذشته (30 شهریورماه) یکی از آن‌ها که تنها ۱۷ سال داشت به دار آویخته شد. نشست امسال شورای حقوق بشر از آن جهت اهمیت بیشتری دارد که بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل در اسفندماه گذشته گزارش مشروحی از افزایش نقض حقوق بشر و اعدام نوجوانان در ایران به شورا داده و از این امر اظهار نگرانی کرده است.
در گفت‌وگو با دکتر حسن نایب هاشم از فعالان حقوق بشر در ژنو، درباره طرح نکات مهم درباره ایران و نقض حقوق بشر توسط جمهوری اسلامی در نشست شورای سازمان ملل پرسیده‌ام.
حسن نایب هاشم: این‌بار مسئله‌ای که مورد نظر است، مسئله‌ای است که در شمال آفریقا و خاورمیانه اتفاق می‌افتد. مسائلی که شورا تاکنون بررسی کرده، در پیوند با کشورهای یمن، سوریه و لیبی بوده است. امروز نیز در مورد بلاروس صحبت شد و شورا مسائل این کشور را بررسی کرد. روزهای آغاز هفته شورا راجع به مهم‌ترین مسائل دنیا صحبت می‌کند. البته در گفت‌وگوهای بسیار، کشورها امروز نام ایران را می‌برند. برای این که مسائل حقوق بشر در ایران از مهم‌ترین مسائلی است که شورا و جامعه جهانی به آن توجه دارد.در این چندماه اخیر مسائل حقوق بشر در ایران وضعیت بسیار بدی پیدا کرده است. بان کی‌مون، دبیرکل سازمان ملل اسفندماه سال گذشته گزارشی به شورای حقوق بشر سازمان ملل داد و از افزایش نقض حقوق بشر و اعدام نوجوانان در ایران ابراز نگرانی کرد. فکر می‌کنید گزارش دبیر کل سازمان ملل در این شورای حقوق بشر سازمان ملل مطرح شود و مورد نظر و توجه قرار گیرد؟
همانطور که شما اشاره کردید، این گزارش را برای دو جلسه پیشین شورای حقوق بشر ارائه داده بودند. در گزارش‌هایی که خانم دبیر کل و کمیساریای عالی حقوق بشر و همچنین معاون ایشان به شورا ارائه داده‌اند، به مسئله ایران توجه کرده‌اند. همانطور که گفتم امروز از نقض حقوق بشر در ایران صحبت خواهد شد. شماری از سازمان‌های غیر دولتی، ازجمله نمایندگان سازمان غیر دولتی “سودویند” از اتریش حضور دارند و روز گذشته راجع به مسائل ایران موضع‌گیری کردند.
اطلاع دارید که آقای بان کی‌مون و همچنین آقای شهید، گزارشگر ویژه ایران در پایان این ماه یا اوایل ماه آینده گزارش خود را به کمیته مجمع عمومی سازمان ملل ارائه خواهند داد که قابل انتظار است در ماه نوامبر‌ـ دسامبر، همچون روال سال‌های گذشته، قطعنامه‌ای در ارتباط با نقض حقوق بشر در ایران توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب شود. سپس در اجلاس بعدی، در ۱۲ ماه مارس سال دیگر میلادی یعنی۱۰ روز بعد از انتخابات مجلس در ایران، گزارش آقای شهید نیز به شورای حقوق بشر ارائه خواهد شد.تقارن این دو مسئله اجلاس آتی شورای حقوق بشر را بسیار مهم خواهد کرد. من فکر می‌کنم که در خلال امروز ما این فرصت را پیدا کنیم. چون تنها دو ساعت وقت هست که ما موضع‌گیری خودمان را اعلام کنیم و اگر احیاناً امروز نتوانستیم ارائه بدهیم، فردا یا پس فردا موضع‌گیری ما نیز در صحن شورا اعلام خواهد شد.
در مطلبی که من تهیه کرده‌ام، به مسئله اعدام نوجوانان اشاره شده است. همین امسال چندین مورد وجود داشته است و روز چهارشنبه هفته گذشته نیز آخرین مورد آن را شاهد بودیم: نوجوانی که با سرعت محاکمه و در ملاءعام اعدام می‌شود. این مسئله حتماً مورد توجه شورا قرار خواهد گرفت. زیرا روزی مهم‌ترین مسائل حقوق بشر را بررسی می‌کنیم که روز پیش از آن، اعدام یک نوجوان در ملاء عام صورت گرفته است. این حتماً مورد توجه ویژه قرار خواهد گرفت.
به‌علاوه در طول سه روز ۲۳ اعدام در ایران انجام گرفته است و همانطور که شما اشاره کردید، یکی از آن‌ها نوجوانی بود که زیر ۱۸ سال داشت و برابر چشمان صدها تماشاگر به دار آویخته شد. در مورد این مسائل شورای حقوق بشر چه تصمیمی می‌تواند بگیرد؟
جلسه روز گذشته برای این بود که شورای حقوق بشر در این موارد اشراف داشته باشد. اما در مورد مجازات اعدام، دولت بلژیک دارد سعی می‌کند که تصمیمی جدید تهیه کند. معمولاً ما در آخرین روزهای جلسه شورای حقوق بشر، یعنی روزهای ۲۹ و ۳۰ سپتامبر، قطعنامه‌ها و مصوبه‌ها را خواهیم داشت، ازجمله قطعنامه‌ای در مورد اعدام که در آن قطعنامه ازجمله به اعدام نوجوانان اشاره شده است. به‌هرحال می‌تواند صحبت‌های روز پنجشنبه 23 سپتامبر تأثیر بگذارد بر این که این قطعنامه قاطعیت بیشتری داشته باشد و به راحتی و بدون اشکال توسط شورای حقوق بشر تصویب شود.
مسئله‌ای که در ماه‌های اخیر بسیار در ایران چشمگیر بود، مسئله نقض حقوق اقلیت‌های قومی و اقلیت‌های مذهبی است. می‌بینیم که شمار دستگیری بهایی‌ها و آزار و بازداشت آنان بسیار بالا رفته است و احکام بیشتری برای آن‌هایی که در زندان هستند بریده شده است. آیا شورا در مورد این اقلیت‌ها تصمیمی خواهد گرفت؟
در جلسه‌ای که شورا در روز گذشته داشت، در مورد حقوق مردم بومی کشورها صحبت شد که مسائل مشابهی با بسیاری از گروه‌های اتنیک در ایران دارند. در مورد بهاییان، همان طور که گفتم خانم دیان علایی که نماینده‌ی جامعه بهاییان هستند در شورای حقوق بشر، اعلام موضع کرده‌اند. علاوه برآن ما دو رویداد جانبی را تا پایان هفته خواهیم داشت. روز گذشته در مورد اقلیت‌های مذهبی در شورای حقوق بشر و امروز در مورد گروه‌های اتنیک.
چند روز پیش نیز، روز دوشنبه، یک رویداد جانبی، یک پنلی را در مورد حادترین مسائل ایران داشتیم که ازجمله به مسئله‌ی اعدامها پرداخته شد و نماینده عفو بین‌الملل آقای رضا علیجانی و خانم رودی شفیعی و همچنین آقای آسو حسن‌زاده راجع به این مسائل صحبت کردند. این موضوع تداوم دارد و ما امیدوارم بعد از امروز و یا فردا فرصتی پیدا کنیم و راجع به این رویدادهای جانبی که در شورای حقوق بشر مطرح است، نکاتی را مطرح کنیم. امیدواریم علاوه بر نمایندگان سازمان‌های حقوق بشری که به‌هرحال از سازمان‌های غیر دولتی هستند، همچنین نمایندگان کشورها نیز حضور پیدا کنند و ما بتوانیم گزارش مبسوط‌تری را خدمت‌شان ارائه دهیم.
آیا تصمیم‌های این شورا یا گزارش‌های شورای حقوق بشر سازمان ملل به دبیرکل سازمان ملل داده خواهد شد و احتمال دارد چه تصمیم‌هایی گرفته شود؟
شورای حقوق بشر در پایان هر اجلاس گزارش خود را ارائه می‌دهد. در مجمع عمومی رئیس شورای حقوق بشر گزارش خود را به مجمع عمومی خواهد داد. در این فاصله به‌هرحال رابطه بسیار تنگاتنگی بین شورا و رئیس آن و خانم پیلار و کمیساریای عالی حقوق بشر و همچنین آقای بان کی مون دبیرکل وجود دارد.
این رابطه مداوم است. آن رابطه سالانه که اشاره کردم حالت رسمی دارد، ولیکن در تمام این روند در عمل می‌توان گفت که به اشکالی آقای بانکی مون در دفتر ایشان حضور دارند؛ همچنین خانم پیلاری و کمیساریای عالی حقوق بشر. همیشه یک روال عادی و جاری هست و دقیقاً می‌دانند که چه گونه این روند راادامه دهند. این شورا در حال حاضر یکی از ارکان اصلی سازمان ملل است و پیوند بسیار تنگاتنگ و نزدیک بین آن‌ها وجود دارد.