محسن کاکارش – «می‌خواهیم به آوارگی سی‌ساله و زندگی زیر چادرها خاتمه دهیم و از این بیابان پر از گرد و خاک و آفتاب سوزان نجات پیدا کنیم. خواستار شروع زندگی تازه‌ای هستیم که در آن کودکان بتوانند به مدرسه بروند.»
این سخنان خبات محمدی، جوان کرد ایرانی است که همرا با ۴۵۰ پناهجوی دیگر در مرزهای سوریه و عراق در اردوگاهی به نام الولید زندگی می‌کنند.
این اردوگاه که در نزدیکی شهر الرطبه در جنوب عراق واقع شده است و بیشتر ساکنان آن را عرب‌های اهواز، کردهای ایران و فلسطینی‌ها تشکیل می‌دهند.
کردها در این اردوگاه ۱۷۳ نفر، عرب‌های اهواز ۹۰ نفر و بقیه فلسطینی هستند.
این پناهجویان می‌گویند اخیراً به آنان گفته شده است که اردوگاه‌شان همزمان با اردوگاه اشرف سازمان مجاهدین خلق باید تعطیل شود.
خبات محمدی به زمانه گفت: «کردها از یکم ماه مه در مقابل دفتر شعبه‌ای از کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل دست به اعتصاب و تحصن روزانه در همان اردوگاه زده است و خواهان رفع بلاتکیلفی خود هستند.»
با هدف کسب اطلاعات پیرامون وضعیت این پناهجویان با دفتر کمیساریای پناهجویان سازمان ملل در عمان تماس می‌گیرم، ولی کسی حاضر به پاسخگویی در این زمینه نیست.
پناهجویان می‌گویند بخشی از کارهای اداری‌شان در آن دفتر انجام می‌گیرد که طی سال‌های اخیر به دلیل حملات القاعده از عراق به عمان منتقل شده است.
دکتر محمود عثمان یکی از اعضای مجلس عراق در گفت‌وگو با زمانه این احتمال را بعید نمی‌داند که جمهوری اسلامی در بسته شدن اردوگاه الولید نقش داشته باشد.
اسامه جمیل، عضو هیئت حقوق بشر مجلس عراق بر این باور است که مطرح کردن تعطیلی اردوگاه الولید همزمان با اردوگاه اشرف، بیشتر اظهار نظر سیاسی است و حکومت عراق حقوق انسانی این پناهجویان را رعایت می‌کند.
از سوی دیگر اخباری مبنی بر حمله نیروهای دولتی عراق به این اردوگاه منتشر شده است. با خبات محمدی در این زمینه گفت‌وگویی کرده‌ام که می‌خوانید.
شما از چه زمانی و به چه منظوری دست به اعتصاب و تحصن زده‌اید؟
خبات محمدی: می‌خواهم به این نکته اشاره کنم که یک روز قبل از این‌که به اردوگاه الولید منتقل شویم، یعنی چهارسال پیش، آن موقع که در میان مرزهای اردن و عراق بودیم، رئیس کل یو.ان در عراق آقای دانیل آندرس به پناهجویان قول داد که پس از انتقال‌شان به اردوگاه الولید طی چند مرحله مشکلات‌شان را حل خواهد کرد.
در پنجم اوت ۲۰۰۹ به اردوگاه الولید منتقل شدیم. در این اردوگاه قبلاً ۱۵۰۰ پناهجوی فلسطینی سکونت داشتند. پس از ما دسته‌ای دیگر از پناهجویان عرب‌های اهواز به آنجا منتقل شدند و جمعیت اردوگاه تقریباً به دوهزار نفر رسید. از تمام وعده‌هایی که به پناهجویان دادند، فقط این عملی شد که بار دیگر به اردوگاه سر زدند.
اکنون یک‌سال و نیم از این دیدار می‌گذرد، ولی تا به حال هیچ پاسخی به پناهجویان نداده‌اند. اخیراً هم قرار است اردوگاه الولید بسته شود، به همین خاطر از یکم ماه مه همه کردها در اردوگاه الولید دست به تحصن در برابر دفتر یو.ان زده‌اند. هدف از این تحصن و اعتصاب پایان دادن به سکوتی است که یو.ان در پیش گرفته است. می‌خواهیم به آوارگی سی‌ساله و زندگی زیر چادرها خاتمه دهیم و از این بیابان پر از گرد و خاک و آفتاب سوزان نجات پیدا کنیم. خواستار شروع زندگی تازه‌ای هستیم که در آن کودکان‌مان بتوانند به مدرسه بروند.
شما چگونه اطلاع پیدا کردید که اردوگاه الولید تعطیل خواهد شد؟
چندماه پیش از تحصن ما، آقای محمد خالد نماینده یو.ان در غرب عراق گفت که آنها از طریق نامه رسمی حکومت عراق مطلع شده‌اند که تا اواخر ماه ژوئن این اردوگاه بسته شود.
در چند روز اخیر اما حسن تمیمی مشاور حقوقی یو.ان به اردوگاه الولید سر زد و به‌طور رسمی اعلام کرد که سازمان‌شان به شیوه مکتوب از سوی وزارت کشور مطلع شده است که حکومت عراق قصد تعطیلی دو اردوگاه را در عراق دارد؛ یکی اردوگاه اشرف و دیگری اردوگاه الولید.
آقای تمیمی همچنین گفت، سازمان یو.ان از حکومت عراق خواسته است که فعلاً این اردوگاه تعطیل نشود و وقت بیشتری برای این کار در نظر گرفته شود. وی گفت تاکنون برای آنان مشخص نیست که مدت‌زمان تعیین شده را تمدید خواهند کرد یا کماکان بر تصمیم خود مبنی بر تعطیلی نهایی پافشاری می‌کنند. این موضوع باعث نگرانی ما شده و حسن تمیمی تاکید کرد که پناهجویان باید خود را برای همه احتمالات پیش رو آماده کنند.
شما از چه زمانی و به چه علتی از ایران خارج شدید؟
جنگ هشت‌ساله ایران و عراق و حمله جمهوری اسلامی به کردستان باعث آوارگی هزاران کرد ایرانی شد و بیشتر آنان به کردستان عراق پناه آوردند. پس از آن حکومت بعث به اجبار آنان را روانه اردوگاه التاش کرد که در شهر رمادی مرکز استان انبار واقع شده است.
این پناهجویان تا سقوط صدام حسین و حمله نیروهای آمریکا به عراق در این مکان سکونت داشتند و پس از آن چندین تن از آنان ترور شدند. بعضی از این افراد به‌طور آشکارا از سوی گروه‌های تندرو مانند القاعده، و تعداد دیگر به طور مخفیانه- که احتمالاً عوامل جمهوری اسلامی در آن دخیل بودند- ترور شدند.
به دنبال این واقعه تعدادی از آنان به مرزهای اردن و کردستان عراق روی آورند. ماهم به مرزهای اردن رفتیم و حکومت اردن به ما اجازه نداد به خاک آن کشور وارد شویم و تا سال ۲۰۰۹ در مرزهای عراق و اردن ماندیم. سپس از سوی وزارت کشور عراق به اردوگاه الولید منتقل شدیم.
اردوگاه الولید از چه امکانات رفاهی برخوردار است؟
اردوگاه الولید در بیابان و مردم آن هفت سال است زیر چادر زندگی می‌کنند. نزدیک‌ترین شهر به آن شهر الرطبه است که دو ساعت از الولید فاصله دارد اگر با ماشین مسیر را طی کنی.
کودکان در مرزهای اردن و سوریه سال‌های زیادی از تحصیل محروم بودند و مدرسه‌ای که در اردوگاه وجود دارد آنان را نمی‌پذیرد. در این مدرسه تحصیل به زبان عربی است و تعداد انگشت شماری از کودکان می‌توانند درس بخوانند. البته مدرسه هیچ مدرک رسمی هم به آنان نمی‌دهد. سن اکثر آنان بالا رفته و از تحصیل محروم هستند.
آیا حمله نیروهای دولتی عراق به اردوگاه شما صحت دارد؟
در روز ۲۵ مه دو زن کرد پناهجو دست به اعتصاب غذا زده بودند و روز ۲۰ ژوئن روز جهانی پناهجویان به نشان اعتراض به سکوت یو.ان و فشارهای حکومت عراق، در ورودی اردوگاه را بستیم و اجازه ندادیم خودرو کارمند یو.ان وارد اردوگاه شود.
خواستیم به آنان بگوئیم ۵۰ روز از اعتصاب و تحصن کردها در این بیابان می‌گذرد و هنوز جوابی نداده‌اید. پزشک اردوگاه گفته بود این دو زن نمی‌توانند به اعتصاب‌شان ادامه بدهد. نماینده یو.ان به جای حل مشکلات آنان، شماری از نیروهای پلیس عراق را با خود آورد و می‌خواست به اعتصاب این دو زن پایان دهد و پناهجویان از اعتصاب و تحصن روزانه خود دست بردارند. این دو زن را به اجبار با آمبولانس به شهر الرطبه منتقل کردند و به اعتصاب آنان پایان دادند. پس از آن افراد اردوگاه از سوی نیروهای دولتی مورد بی‌حرمتی و حمله واقع شدند.
چرا تاکنون به کشور سوم منتقل نشده‌اید؟
قبلا مسئولان سازمان یو.ان بهانه می‌آورد و می‌گفت اردوگاهی که شما در آن سکونت دارید اردوگاهی رسمی نیست و سازمان‌شان به این اردوگاه دسترسی ندارد. پس از انتقال‌مان به الولید می‌گویند ما چندین‌بار با کشورهای مختلف گفت‌وگو کردیم و از آنان خواسته‌ایم که پناهجویان کرد را بپذیرند. تاکنون دلیل مشخصی برای ماندن ما کردها در این اردوگاه‌ها وجود ندارد. خوشبختانه ۹۹ درصد از فلسطینی‌ها به آمریکا منتقل شده‌اند و تقریباً ۲۰۰ نفری از آنان باقی مانده است.
مجلس عراق و پناهجویان ایرانی
دکتر محمود عثمان عضو مجلس عراق در رابطه با پناهجوایان اردوگاه الولید به زمانه می‌گوید: «عراق برای این پناهجویان نمی‌تواند کاری انجام بدهد و اگر کاری هم صورت بگیرد از سوی سازمان ملل خواهد بود.»
این عضو مجلس عراق گفت: «با توجه به این‌که تعطیلی اردوگاه الولید همزمان با بسته شدن اردوگاه اشرف مجاهدین خلق مطرح شده است، احتمال دخالت جمهوری اسلامی در این مسئله بعید نیست.»
در پیوند با وضعیت این پناهجویان به سراغ هیئت حقوق بشر مجلس عراق می‌روم و با اسامه جمیل، عضو این هیئت گفت‌وگویی کوتاه کرده‌ام.
تعطیلی اردوگاه پناهجویان الولید چقدر صحت دارد؟ اگر این اردوگاه بسته شود، ساکنان آن چه سرنوشتی خواهند داشت؟
حکومت عراق هم اکنون در نظر دارد مشکلات همه شهروندان ایرانی و ترکیه‌ای ساکن عراق را حل کند. اگر اردوگاه الولید بسته شود حتماً در شرایطی انسانی خواهد بود و رضایت آنان جلب می‌شود. این طور نیست که به اجبار به کشورهای خودشان بازگردانده شوند و یا به‌طور غیر انسانی با آنان رفتار شود. زیرا نه مجلس عراق و نه دیگر نهادهای عراقی این مسئله را قبول می‌کنند. در نهایت یا به کشوری منتقل خواهند شد که خودشان می‌خواهند یا این‌که اگر بخواهند در عراق بمانند حکومت عراق در تصمیم خود تجدید نظر خواهد کرد و در عراق می‌مانند تا تحولاتی در کشورهای خودشان صورت بگیرد.
بسته شدن اردوگاه الولید تا چه اندازه‌ای به تعطیلی اردوگاه اشرف مربوط است؟
اینها بیشتر اظهار نظرات سیاسی هستند و تصمیمی قطعی در این زمینه گرفته نشده است. تعطیلی این اردوگاه‌ها کار آسانی نیست. حکومت عراق تا این حد تنگ نظر نیست. تاکید من بر بعد انسانی این مسئله است نه سیاسی. از لحاظ انسانی لازم است به شیوه‌ای با آنان برخورد شود که با اصول و مبانی حقوق بشر مغایرتی نداشته باشد.
به نظر شما تاکنون چرا این پناهجویان به کشور سوم منتقل نشده‌اند؟
این موضوع به خاطر اهمیتی که دارد، در مجلس عراق مورد بررسی قرار می‌گیرد. مجلس عراق هم حتماً بعد انسانی را در نظر خواهد گرفت و به زیان هیچ فردی تصمیمی اتخاذ نمی‌کند. به نظرم این اردوگاه‌ها بسته نخواهند شد. زیرا در این صورت فشارهای نهادهای بین‌المللی حقوق بشر و جامعه جهانی هم وجود دارد. باید راه حلی در پیش گرفت که رضایت افراد این اردوگاه‌ها جلب شود.
شما به عنوان هیئت حقوق بشر مجلس عراق از اعتصاب پناهجویان اطلاعی دارید؟
مردم عراق و حکومت این اردوگاه‌ها را به نوعی نادیده می‌گیرند. طبیعی است اگر همه مردمان عراق و یا محافل سیاسی از این موضوع مطلع نباشند.
مردم عراق می گویند اعضای سازمان مجاهدین خلق در سرکوب مردم کردستان و دیگر نقاط عراق در سال ۱۹۹۱ دست داشته‌اند. این موضوع باعث شده نگاهی منفی به موضوع مجاهدین خلق داشته باشند و رویدادهای مربوط به آنان را نادیده بگیرند.
دلایل و مدرک لازم وجود دارد که آنان در سرکوب تظاهرات سال ۱۹۹۱ کردستان نقش داشته‌اند و بسیار جای تاسف است.
به همین خاطر اگر بی‌توجهی به رویدادهای مربوط به آنان وجود دارد جوابی است به اعمال و رفتاری که در سال ۱۹۹۱ در قبال مردم عراق داشته‌اند.
ولی اردوگاه الولید در سرکوب مردم عراق دست نداشته است.
اردوگاه الولید با اردوگاه اشرف فرق دارد و به تازگی نامه آنان به دست من رسیده و به هیئت حقوق بشر مجلس فرستاده‌ام و در روزهای آینده مورد بررسی قرار می‌گیرد و ریاست مجلس با حکومت عراق این موضوع را در میان می‌گذارد تا راه حلی که به نفع آنان باشد، پیدا شود.
به نظر شما چه راه حلی می توان برای حل این مشکل پیش‌بینی کرد؟
یکی از راه‌ها این است که نماینده‌ای از طرف ما به اردوگاه الولید سر بزند و خواسته‌های‌شان را با وی مطرح کنند و مشخص شود که خواستار انتقال به کشور سوم هستند یا می خواهند در کردستان عراق بمانند.
ساکنان اردوگاه می‌گویند اخیراً از سوی نیروهای دولتی به آنان حمله شده است. شما از این رویداد چه اطلاعی دارید؟
من اطلاعی در این زمینه ندارم، ولی از خودشان شنیده‌ام. در جلسه هیئت حقوق بشر مجلس این موضوع را مطرح خواهیم کرد و افرادی که به آنان حمله کرده‌اند به مجلس فرا می‌خوانیم و باید توضیحات لازم را بدهند.