در حالی که بیش از دو هفته از انتخابات ریاست جمهوری در ایران می‌گذرد، هنوز وزارت کشور دولت روحانی نتایج انتخابات در سطح استان‌ها را بطور رسمی منتشر نکرده است. متاسفانه عدم شفافیت در ارایه آمار انتخابات در دولت اول روحانی هم سابقه داشته است چرا که جزئیات کامل نتایج انتخابات مجلس و خبرگان در سال ۹۴ هم منتشر نشد (مراجعه شود به مطلب «آیا آمار مشارکت اعلام شده برای انتخابات ایران درست است؟ »).

با وجود این، می‌توان نتایج انتخابات ۹۶ در سطح استان‌ها را از میان سخنان استانداران یا مسئولان ستاد انتخابات هر استان در مصاحبه با خبرگزاری‌ها استخراج کرد. این کار البته بسیار زمان‌بر بوده و با چالش‌هایی مواجه است، چرا که در بسیاری موارد، استانداران و مسئولان انتخابات هر استان نتایج و اعداد متفاوتی را بیان می‌کنند و یافتن نتیجه نهایی و دقیق برای هر استان به هیچ عنوان امر آسانی نیست. علی‌رغم این مسئله، نگارنده این مطلب پس از جستجو در سایت‌های خبرگزاری‌های رسمی و مصاحبه‌های مسئولان هر استان، توانست نتیجه انتخابات برای ۳۰ استان کشور را استخراج کند. اما نتیجه انتخابات در دو مورد، در هیچ خبرگزاری معتبری اعلام نشد:

عمار ملکی، استادیار علوم سیاسی دانشگاه تیلبرگ هلند و مدیر گروه مطالعات آماری ایران (گَمان)
عمار ملکی، استادیار علوم سیاسی دانشگاه تیلبرگ هلند و مدیر گروه مطالعات آماری ایران (گَمان)

۱- استان کرمان تنها استانی بود که نتایج رسمی انتخابات در آن اعلام نشد و رئیس ستاد انتخابات استان اعلام کرد «نتایج شمارش آرای انتخابات ریاست جمهوری در استان کرمان به وزارت کشور اعلام خواهد شد و نتایج به صورت استانی اعلام نمی‌شود.»

۲- میزان کل آرای اخذ شده در استان لرستان بطور رسمی اعلام نشد و تنها میزان آرای صحیح (مجموع آرای چهار کاندیدا) در مصاحبه رییس ستاد انتخابات استان ذکر شده است.

با این حال، با داشتن نتایج اعلام شده برای دیگر استان‌ها و نتیجه رسمی اعلام شده برای کل کشور، نتایج انتخابات در استان کرمان و میزان آرای ماخوذه در استان لرستان هم محاسبه گردید. در این مطلب بعضی از مهمترین نتایج انتخابات در سطح استان‌ها و مشاهدات قابل توجه از این نتایج ارایه می‌شود.

تعداد آرا و میزان مشارکت در استان‌ها

نمودار ۱ـ۱ تعداد کل آرای اخذ شده در هر استان را نشان می‌دهد. به غیر از استان لرستان، آمار دیگر استان‌ها و تعداد رأی دهندگان خارج کشور همگی از سایت‌های خبرگزاری‌های رسمی استخراج شده است. برای محاسبه میزان مشارکت در هر استان، این ارقام به تعداد واجدین رأی دادن در هر استان تقسیم شده است.

متاسفانه قبل از انتخابات ۹۶، آمار واجدین رأی دادن به تفکیک استان به صورت رسمی و شفاف توسط وزارت کشور اعلام نشد. در نتیجه آمار تعداد واجدین هر استان، از میان سخنان و مصاحبه‌های مقامات هر استان استخراج گردیده است. این آمار با میزان واجدین رأی دادن در انتخابات سال ۹۴ مقایسه شد تا درستی آنها مورد ارزیابی قرار گیرد. در استان‌های اردبیل، چهارمحال بختیاری، خراسان جنوبی، خوزستان، زنجان، سیستان و بلوچستان، کرمانشاه و همدان تعداد واجدین رأی دادن در سال ۹۶ کمتر از میزان واجدین رأی دادن در سال ۹۴ اعلام شده است! با توجه به اینکه در طی دو سال معمولا با افزایش نسبی جمعیت در هر استان مواجه هستیم، کاهش قابل توجه تعداد واجدین در بعضی استان‌ها بسیار عجیب بنظر می‌رسد. این احتمال وجود دارد که تعداد واجدین رأی دادن در بعضی استان‌ها کمتر اعلام شده است تا میزان مشارکت در آن استان‌ها بیشتر نشان داده شود.

با کلیک روی هر گرافیک این صفحه، نمودار درشت‌تر نشان داده می‌شود.

نمودار ۱ـ۲ میزان مشارکت هر استان در دو انتخابات ریاست جمهوری سالهای ۹۶ و ۹۲ را نشان می‌دهد. همانطور که مشاهده می‌شود، بر طبق آمار اعلام شده، میزان مشارکت در کل کشور در دو دوره انتخابات تقریبا برابر بوده است (حدود ۷۳٪ که از این میزان حدود ۳ درصد را آرای باطله تشکیل داده است). میزان مشارکت در انتخابات ۹۶ در استان تهران حدود ۹٪ و در استان یزد حدود ۱۲٪ نسبت به دوره قبل افزایش داشته است. همچنین بیشترین کاهش مشارکت در استان‌های زنجان (۶,۵٪)، بوشهر (۶٪)، لرستان (۵٪)، فارس (۵٪) و کهگیلویه و بویراحمد (۵٪) مشاهده می‌شود. کمترین میزان مشارکت در انتخابات ۹۶ در استان‌های کردستان و لرستان بوده درحالی که کمترین میزان مشارکت در انتخابات ۹۲ در استان تهران بوده است.

نکته قابل توجه این است که استان‌های کردستان و لرستان نه تنها کمترین میزان مشارکت را در این انتخابات داشته‌اند، بلکه بالاترین میزان آرای باطله (یا آرای اعتراضی) را هم به خود اختصاص داده‌اند (نمودار ۲). میزان آرای باطله در استان کردستان ۷,۵٪ و در استان لرستان ۷,۳٪ بوده است. البته همانطور که قبلا ذکر شد، میزان کل آرای ماخوذه در استان لرستان بطور رسمی اعلام نشده بلکه با استفاده از آمار و نتایج اعلام شده، میزان آن محاسبه شده است. شاید بتوان این فرضیه را مطرح کرد که یکی از دلایل اعلام نکردن میزان آرای ماخوذه در استان لرستان، وجود معنادار میزان بالای آرای باطله در این استان بوده است. با منظور کردن میزان آرای باطله، استان کردستان با ۵۴,۳٪ و استان لرستان با ۵۸٪ آرای صحیح، کمترین میزان مشارکت را در کل کشور داشته‌اند.

از طرف دیگر استان‌های یزد (۹۳٪)، مازندران (۹۱٪) و خراسان جنوبی (۸۵٪) بیشترین میزان مشارکت را در انتخابات ۹۶ داشته‌اند. استان‌های مازندران و خراسان جنوبی در انتخابات ۹۲ هم دارای بالاترین میزان مشارکت بوده‌اند. از این رو افزایش ۱۲ درصدی مشارکت در استان یزد به عنوان یک استثنا، در کنار افزایش قابل توجه آرا در استان تهران، موضوعاتی هستند که باید بطور مستقل مورد مطالعه قرار گیرند.

میزان آرای روحانی و رئیسی در استان‌ها

نمودارهای ۳ و ۴ به ترتیب تعداد آرای حسن روحانی و ابراهیم رئیسی را در استان‌های مختلف نشان میدهند. همانطور که پیش تر ذکر شد، این اعداد برای استان کرمان با استفاده از آمار اعلام شده برای دیگر استان‌ها و همچنین نتیجه نهایی کل کشور محاسبه شده است.

بالاترین تعداد آرای روحانی در استان‌های تهران، فارس، خراسان رضوی و اصفهان کسب شده و ابراهیم رئیسی هم در همین استان‌ها بیشترین تعداد آرا را کسب کرده است. با توجه به اینکه این استان‌ها دارای بیشترین جمعیت در میان استان‌های کشور هستند، این نتایج قابل انتظار است.

اما مهمتر از تعداد آرا، میزان درصد آرای هر کاندیدا در هر استان است. نمودارهای ۵ و ۶ به ترتیب میزان درصد آرای ابراهیم رئیسی و حسن روحانی را نسبت به کل واجدین رأی دادن در هر استان نمایش می‌دهد. ابراهیم رئیسی، همانطور که انتظار می‌رود، در استان‌های خراسان جنوبی، قم، خراسان رضوی و خراسان شمالی بیشترین میزان آرای واجدین را کسب کرده است. او تنها در یک استان، خراسان جنوبی، توانسته بیش از ۵۰٪ آرای واجدین را کسب کند. همچنین او در استان‌های کردستان، سیستان و بلوچستان، آذربایجان غربی و تهران کمترین درصد آرا، یعنی کمتر از ۲۰ درصد واجدین، را کسب کرده است. در استان کردستان تنها ۱۳ درصد واجدین به ابراهیم رئیسی رأی داده‌اند. رئیسی در کل کشور توانسته آرای حدود ۲۸ درصد واجدین رأی دادن را به دست آورد.

حسن روحانی در استان‌های یزد، گیلان، سیستان و بلوچستان، مازندران و البرز بیشترین درصد رأی واجدین را کسب کرده است (نمودار ۶). او توانسته در این استان‌ها رأی بیش از ۵۰ درصد واجدین رأی دادن در استان را کسب کند. روحانی در استان‌های قم، خراسان جنوبی، لرستان و خراسان رضوی کمترین میزان آرا را کسب کرده است. او در کل کشور رأی حدود ۴۲ درصد از واجدین را به دست آورده است.

نمودار ۷ تغییر درصد آرای روحانی در انتخابات ۹۶ نسبت به انتخابات ۹۲ را در سطح استان‌ها نشان می‌دهد. میزان آرای روحانی در استان‌های چهارمحال و بختیاری، تهران، خوزستان و البرز دارای افزایش چشمگیری بوده است. افزایش آرای روحانی در تهران با توجه به افزایش مشارکت در استان تهران قابل فهم است اما افزایش آرای روحانی در دو استان چهارمحال و بختیاری و خوزستان، در حالیکه این دو استان نسبت به سال ۹۲ افزایش قابل توجهی در میزان مشارکت نداشته اند، پدیده قابل توجه و جالبی است که میتواند موضوع پژوهش مستقلی باشد.
از سوی دیگر، میزان آرای روحانی در استان‌های خراسان جنوبی و کرمان، کاهش قابل توجهی را نشان میدهند. کاهش آرای روحانی در خراسان جنوبی با توجه به اینکه رقیب او از این استان بوده است، قابل درک است اما کاهش آرای او در استان کرمان (اگر آمار استخراج شده برای این استان درست باشد) بسیار قابل تامل است و باید مورد مطالعه دقیق تر قرار گیرد. عده‌ای حتی این احتمال را مطرح می‌کنند که عدم اعلام نتایج رسمی انتخابات در استان کرمان، شاید به دلیل کاهش قابل توجه آرای حسن روحانی در این استان بوده باشد.

در این مطلب تلاش شد تا تصویری کلی از نتایج انتخابات ریاست جمهوری ۹۶ به تفکیک استان‌ها ارایه شود. این مطلب بر مبنای دقیق‌ترین آمار موجود که تا زمان انتشار این مطلب امکان استخراج آن از طریق خبرگزاری‌های رسمی وجود داشته تهیه شده است. این داده‌ها میتواند برای انجام پژوهشهای مقایسه‌ای مورد استفاده قرار گیرد تا بتوان بر مبنای آن، از رفتار انتخاباتی مردم ایران تصویر بهتری بدست آورد. البته پیش از هر چیز باید منتظر بود و دید آیا وزارت کشور دولت روحانی آمار نهایی و جزیی نتایج دوازدهمین انتخابات ریاست جمهوری را بطور رسمی و شفاف منتشر می‌کند یا اینکه باید همین نتایج را نهایی دانست.

پی نوشت:

تمامی منابع استخراج نتایج انتخابات و آمار استفاده شده در این مطلب، که همگی از سایت خبرگزاری‌های رسمی داخل کشور یا سایت استانداری‌ها بوده است، نزد نویسنده موجود است.

از همین نویسنده