در دومین روز از هفدهمین نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در ژنو،روز سه‌شنبه سی و یکم ماه مه- دهم خرداد – در دو گزارش تحت عنوان «اعدام‌های خودسرانه» و «از میان رفتن استقلال قضات» بر نقض گسترده حقوق بشر در ایران تاکید شد.
ناوی پیلای، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد همچنین نسبت به سرکوب‌های بی‌رحمانه و خونین اعتراض‌های مردمی در لیبی و سوریه توسط رژیم‌های این دو کشور انتقاد کرد.
خانم پیلای در سخنان خود به رویدادهای پس از انتخابات در ایران هم اشاره کرد و خطاب به نمایندگان ۴۷ کشور عضو شورای حقوق بشر گفت: «توسل به خشونتی مرگبار و افراطی علیه کسانی که به تظاهراتی مسالمت‌آمیز دست می‌زنند، نه تنها ناقض موازین حقوق بشر و حقوق بنیادین مردم، بلکه زاینده‌ی یک فرهنگ خشونت نیز هست.»
در هفدهمین نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد وضعیت گسترده نقض حقوق بشر در ایران کانون گفت‌وگوهاست؛ آن‌هم در شرایطی که اعتصاب غذای زندانیان رجایی‌شهر ادامه دارد، ۱۰ تن از زندانیان سیاسی بند ۳۵۰ اوین به نبود وسایل پزشکی و درمانی اعتراض کرده‌اند.
نسرین ستوده وکیل حقوق بشری را نیز با دستبند برای باطل کردن پرونده وکالتش به کانون وکلای دادگستری بردند.
توسل به خشونتی مرگبار و افراطی علیه کسانی که به تظاهراتی مسالمت‌آمیز دست می‌زنند، نه تنها ناقض موازین حقوق بشر و حقوق بنیادین مردم، بلکه زاینده‌ی یک فرهنگ خشونت نیز هست.
۱۱۵ تن از فعالان اجتماعی، سیاسی و حقوق بشری ایران نیز در نامه‌ای به بان‌کی‌مون، دبیر کل سازمان ملل خواستار سرعت بخشیدن به تعیین نماینده ویژه حقوق بشر این سازمان در امور ایران شدند.
در تماس تلفنی مستقیم با محل نشست شورای سازمان ملل متحد، دکتر حسن نایب‌هاشم از فعالان حقوق بشر از موضوعاتی می‌گوید که در مورد ایران- روز سه‌شنبه- مطرح شده است.
دکتر حسن نایب‌هاشم: در این نشست در گزارش خانم پیلای، او ازجمله اشاره داشتند به مسائل بعد از انتخابات و گفتند مسائلی که در آفریقای شمالی و خاورمیانه می‌گذرد، بازتاب مسائلی‌ست که قبل از آن در ایران اتفاق افتاده بود و اظهار امیدواری کردند که هرچه زودتر بتوانند برای اولین بار به ایران مسافرت کنند. البته مطابق قراری که آقای لاریجانی بارها تکرار کرده است.
بعد از آن گزارشگر ویژه اعدام‌های خودسرانه، سریع و فراقانونی و همچنین گزارشگر ویژه استقلال قضات گزارش خود را به شورا ارائه دادند. هر دو در گزارش خود قید کرده بودند که از جمهوری اسلامی ایران خواسته‌اند که بتوانند به ایران سفر کنند و مسائل مربوط به حوزه فعالیت خودشان را بررسی کنند. آن‌ها اشاره کردند که تاکنون این خواسته آن‌ها بی‌پاسخ مانده است.
در پیوند با مسائلی که گفته شد، نماینده جمهوری اسلامی ایران سعی کرد اعدام‌های به‌وقوع پیوسته در ایران را قانونی جلوه دهد و گفت که عمده آن‌ها مربوط به مسئله قاچاقچیان مواد مخدر است و این جرم بزرگی در کشور تلقی می‌شود. بر این مبنا سعی کرد این اعدام‌های بسیار وسیع و گسترده را توجیه کند؛ اعدام‌هایی که تعداد زیادی از آن‌ها در ملاءعام انجام می‌گیرد. به‌هرحال موضوعی نیست که در آن ایران به این شکل یا به آن شکل مطرح نشود. دوشنبه آینده روزی است که شورای حقوق بشر عام‌ترین مسائلی را که باید مورد توجه‌اش قرار گیرد، در دستور کار قرار خواهد داد.
شما از سفر در پیش روی خانم پیلای گفتید. قرار بود او در سال ۲۰۱۱ به ایران سفر کند. آیا معلوم هست که چه زمانی به این سفر می‌روند؟
نه، هنوز هیچ اطلاعی در این مورد داده نشده است. حداقل تصور ما فعالان حقوق بشر این بود که در نیمه اول سال این سفر صورت می‌گیرد. ولی در عمل به نیمه دوم سال نزدیک می‌شویم و هیچ شواهدی در این مورد دیده نمی‌شود. خانم پیلای در گزارش‌شان این موضوع را نفی نکردند و کس دیگری هم نفی نکرده است. به‌هرحال بیش از شش ماه از سال ۲۰۱۱ مانده است. ایشان در گزارش‌شان قید کرده‌اند که مسائل ایران از همان نوعی که متعلق به کشورهای دیگر است، مورد دغدغه ایشان هست و ایشان در تماس با جامعه مدنی ایران پیگیری خواهند کرد.
در شرایطی که این نشست مهم حقوق بشری در ژنو ادامه دارد، اوضاع حقوق بشر در ایران وخیم‌تر شده است. اعتصاب غذای زندانیان سیاسی رجایی‌شهر ادامه دارد. ۱۰ تن از زندانیان سیاسی بند ۳۵۰ اوین با انتشار نامه سرگشاده‌ای به عدم دسترسی پزشکی و درمان خود در زندان اعتراض کردند. نسرین ستوده را نیز با دستبند به کانون وکلا بردند. نسبت به این مسائل آیا در جلسات این شورا واکنشی دیده می‌شود یا نه؟
در شورا کلیه مسائل جهان بررسی می‌شود، ولیکن سازمان‌های غیر دولتی از جمله سازمان ما سعی می‌کنند آنجایی که امکان صحبت پیدا می‌کنند، این مسائل را طرح کنند. امروز صبح من صحبتی داشتم با گزارشگر ویژه اعدام‌ها و همچنین گزارشگر ویژه استقلال قضات. تماس کوتاهی بود، اما حتماً سعی خواهیم کرد با آن‌ها صحبت کنیم. به‌هرحال سازمان‌های غیر دولتی بیشترین نقش را در این رابطه می‌توانند داشته باشند. ایران یک موضوع جدی در شورای حقوق بشر است که مهم‌ترین تصمیم‌گیری در این جلسه شورا این خواهد بود که چه کسی گزارشگر ویژه ایران باشد و این تأثیر خواهد گذاشت.
شما چه ویژگی‌‌ای می‌بینید در این سه نفری که نامزد گزارشگری ویژه برای ایران شده‌اند؟
البته تعداد نامزدها خیلی بیش از این بوده است. خود سازمان ملل فهرست بلندبالایی شامل ۲۸۳ نفر را در ماه‌های اخیر منتشر کرد و از این ۲۸۳ نفر یک کمیسیون ویژه که انتخاب‌کننده هستند، ۴۳ نفر را انتخاب کرد که در میان آن‌ها سه نفر هستند که برای گزارشگری ویژه ایران تعیین شده‌اند: آقای احمد شهید که در کمیسیون در میان آن پنج نفر بیشترین توافق روی وی صورت گرفته است و بعد آقایان روبرتو توسکانو و احمد میدانی.
آقای احمد شهید از مالدیو هستند. ایشان به نسبت میانسال و به تعبیری معمار جامعه نوین مالدیو هستند. مالدیو کشور کوچکی است که در سال‌های اخیر در مسیر دموکراسی گام برمی‌دارد. از زمانی که ایشان وزیر خارجه این کشور شدند، مالدیو بسیاری از کنوانسیون‌های حقوق بشری و بین‌المللی را امضا کرده است. همچنین نمایندگی مالدیو را در ژنو ایجاد کرده‌اند. این نمایندگی در ژنو طی این مدت در عرصه حقوق بشر بسیار فعال بوده است. به‌هرحال ایشان در این زمینه فرد خوشنامی هستند.
سپس آقای روبرتو توسکانو هستند که پنج سال سفیر ایتالیا در ایران بودند و به دلیل زندگی‌شان در ایران شناخت بسیار وسیعی از جامعه‌ی ایران دارند. آقای توسکانو پس از آن مدتی سفیر ایتالیا در هند بودند، اما موضوعات ایران را همیشه تعقیب کرده‌اند و اکنون هم در پروژه‌های مربوط به ایران فعالیت‌های تحقیقی می‌کنند. شناخت ایشان درباره ایران به نسبت دو کاندیدای دیگر بسیار زیاد است و اگر بخواهیم امکان دسترسی به آن‌ها را در نظر بگیریم، امکان تماس سازمان‌های مستقل حقوق بشری با کسی که در اروپا باشد، طبیعتاً به مراتب بیشتر است تا کسی که در مالدیو زندگی می‌کند.
آقای احمد میدانی نیز از وکلای برجسته سودان و فردی بسیار خوشنام هستند. ولیکن ایشان فعلاً در سودان مستقر هستند. به‌هرحال هرکدام از این سه کاندیدا خصوصیات ویژه ای را دارند، اما در مجموع هرکدام از این سه نفر اگر گزارشگر ویژه شوند، به طور عینی مسائل حقوق بشر ایران را بررسی خواهند کرد.
شما فکر می‌کنید که جمهوری اسلامی قبول کند که این گزارشگر ویژه به ایران سفر کند؟
جمهوری اسلامی سابقه خیلی بدی از این نظر دارد. می‌دانید که آقایان گالیندوپل و کاپیتورن در اوایل دوره مأموریت‌شان اجازه یک یا دو سفر را داشتند، ولی بعد از آن جمهوری اسلامی این امکان را به هیچ‌وجه به آن‌ها نداد، وقتی که دید گزارشگری آن‌ها عینی است و مطابق میل آن‌ها هم نیست. آخرین ترفندی که به‌کار برد، برای این که گزارشگری آقای کاپیتورن تمدید نشود، این بود که به طور صوری اعلام کرد که اجازه خواهد داد که از این پس گزارشگر‌های ویژه موضوعی به ایران بیایند. یعنی همانطور که در مورد آقایان گالیندوپل و کاپیتورن عمل شده بود، در ابتدا به چند گزارشگر ویژه اجازه داد، ولی از سال ۲۰۰۵ تاکنون، یعنی به مدت شش سال، به هیچ گزارشگر ویژه موضوعی هم اجازه داده نشد که به ایران سفر کند. این هم از دلایلی بود که گزارشگر ویژه برای ایران تعیین شد. به‌هرحال من نمی‌خواهم در این مورد صددرصد بدبین باشم، ولیکن با توجه به گذشته، این احتمال را که هرکدام از این سه گزارشگر اگر انتخاب شوند، بتوانند با دست باز عمل کنند، متأسفانه در شرایط موجود منتفی می‌دانم.