بیرون یک مسجد در کنار فرودگاه نیمه ویران موصل، عراقی‌هایی که جنگ بی‌خانمان‌شان کرده روی چمدان‌هایشان نشسته‌اند تا قبل از ادامه سفرشان با اتوبوس یا پای پیاده کمی استراحت کنند.
خانه آوارگان عراقی، هنوز در دوردست آرزوهاست.
مردان صندلی‌های چرخداری را هل می‌دهند که اعضای مسن خانواده یا بچه‌های کوچک بر آنها نشسته‌اند و از مسیر خاک‌گرفته و ناهموار می‌گذرند. آنها باقی‌مانده آوارگانی هستند که از دولت اسلامی گریخته‌اند.
برخی از آنها اهل موصلاند که برای نخستین بار به دنبال عملیات برای بیرون راندن تندروهای داعشی که کنترل این شهر بزرگ را به دست داشتند، بیخانمان شدند. بسیاری دیگر اهالی اطراف موصلاند که خلاف خواست خودشان به موصل برده شدند و حالا به دنبال برگشتن به شهرها و روستاهای خودشان هستند.
اما نبرد برای خارج کردن شهر از دست بازماندگان خلیفه اسلامی به درجه‌ای از ویرانی رسیده که جمعیت بی‌خانمانان به جای رفتن به خانه‌هایشان، روانه اردوگاه‌های شلوغ شده‌اند.
محمد، ۱۸ ساله که در جاده کنار مسجد ایستاده به خبرنگار رویترز می‌گوید: «ما داریم به اردوگاه حمام العلیل می‌رویم که در شهری در ۲۰ کیلومتری جنوب موصل واقع است.»
محمد و ۳۰ نفر دیگر از بستگانش شامل بچه‌ها و پیرمردان و پیرزنان، به زور دولت اسلامی از روستایشان «بخیره» به موصل آورده شدند و از آنها به عنوان سپر انسانی در مواجهه با نظامیان ارتش استفاده شد.
«بخیره آزاد شده اما ما نمی‌توانیم به آن برگردیم. واحد مهم ارتش آنجا مستقر است و خطر درگیری‌های خونین با بقایای دولت اسلامی در آنجا وجود دارد. تا وقتی آنجا کامل خالی و آزاد نشود نمی‌توانیم برگردیم.»
عراقیان بسیاری از اهالی اطراف موصل مثل شهر «بشیقه» در شرق موصل، نمی‌توانند به خانه‌های خود برگردند چون داعشی‌ها خانه‌های آنها را با مواد منفجره و مین پر کرده‌اند. تاکنون تعدادی به همین دلیل کشته شده‌اند.
خیلی‌ها هم اصلا خانه‌ای ندارند که به آن برگردند. خانه‌ها و واحدهای تجاری آنها را دولت اسلامی به عنوان پایگاه نظامی استفاده می‌کرد و به دنبال بمباران، همه آنها ویران شدند.
محمد و خانواده‌اش در طول زمانی که در موصل بودند، در منزل بستگان‌شان زندگی می‌کردند و پس از بازپس‌گیری موصل به آنها اجازه داده شد که سفر طولانی‌شان را به روستایشان شروع کنند.
محمد می‌گوید که در اولین فرصت ریش بلندش را خواهد تراشید. در دوران حکومت اسلامی مردان مجبور بودند ریش‌شان را تا حد معینی بلند نگه دارند و گرنه مجبور به پرداخت جریمه یا مجازات می‌شدند.
حالا این خانواده آزادند اما نگرانی از آینده نامعلوم همچنان وجود دارد.
هجوم آوارگان به اردوگاه‌های موجود بسیار سنگین است و به همین دلیل اردوگاه‌های جدیدی برای اسکان این آوارگان ساخته شده است.
یک کارگر عراقی داوطلب که به ساختن اردوگاه «حمام العلیل» کمک کرده می‌گوید که در طول ۱۰ روز، ۲۶ هزار نفر به این کمپ مراجعه کرده‌اند.
سجاد الجبوری می‌گوید: «امکانات کم است، ثبت نام مراجعه کنندگان دشوار شده. توالت هست اما آب نیست.»
سازمان ملل در حال ساخت اردوگاه دیگری در خارج شهر است. کارگران هر روز کار می‌کنند.
سازمان‌های کمک رسان بین‌المللی می‌گویند که بیش از ۲۰۰ هزار عراقی به دنبال درگیری‌های موصل بیخانمان شده‌اند و بیش از ۶۵ هزار نفرشان پس از آن که نیروهای عراقی عملیات را در غرب موصل آغاز کردند بیخانمان شدند.
به دنیال عملیات نیروهای ارتش عراق با حمایت آمریکا، بخش شرقی این شهر و حدود یک سوم از بخش غربی آن آزاد شد. اما بی‌خانمانی اخیرا شدت گرفته چون بخش غربی شهر بسیار پرجمعیت است و جمعیت ساکن در بخش قدیمی شهر هم در آن ساکنند.
آنهایی که از بخش غربی موصل می‌گریزند، اغلب از مسیر فرودگاه موصل استفاده می‌کنند.
مسجد سبز کوچک کنار این مسیر به دلیل اصابت موشک ویران شده و حامیان دولت اسلامی بر دیوارهای آن گرافیتی‌هایی به زبان عربی کشیده‌اند: «دولت اسلامی باقی می‌ماند و گسترش می‌یابد.»
اما دولت اسلامی ضعیف شده و در عوض تعداد کشته‌شده‌ها و آوارگان اصل که افزایش پیدا کرده است.