۱۰ سال از آغاز طرح مسکن مهر گذشته و به‌رغم هزینه‌های کلانی که برای این طرح شد، متقاضیان مسکن مهر عطای آن را به لقایش بخشیده‌اند.
پس از سه سال و نیم که عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی دولت یازدهم وعده اجرای طرح «مسکن اجتماعی» را داده بود، وزارت راه و شهرسازی سرانجام در آخرین روزهای آذر سال جاری به صورت رسمی اعلام کرد که این طرح را به اجرا می‌گذارد.
طرح مسکن اجتماعی نسخه جایگزین دولت یازدهم برای طرح مسکن مهر است که به‌رغم هزینه‌های فراوان نتوانست رویای صاحب خانه شدن خانوارهای کم‌درآمد ایران را تحقق ببخشد.
دولت دهم وعده کرده بود که با اجرای این طرح سالانه ۱.۵ میلیون واحد مسکونی را تکمیل و به متقاضیان واگذار کند. اما حال نه تنها وعده‌های دولت محقق نشده بلکه متقاضیان نیز که پیشتر به امید رهایی از اجاره‌نشینی در این طرح ثبت‌نام کرده بودند، درخواست خود را پس می‌گیرند.
علی‌اکبر طاهری رئیس شرکت عمران شهرک پرند که یکی از پروژه‌های مسکن مهر در نزدیکی تهران و کرج است، از خالی از سکنه بودن ۷۰۰۰ واحد مسکونی در این شهرک خبر داده است.
او گفته است که بخشی از متقاضیان این واحدها درخواست خود را پس گرفته اند. به گفته طاهری مشکلات زیربنایی یکی از دلایل انصراف متقاضیان مسکن مهر است.
پیش از این نیز احمد اصغری مهرآبادی قائم مقام وزیر راه و شهرسازی از افزایش ۵۷ درصدی افرادی که از مسکن مهر انصراف داده‌اند، خبر داده بود. به گفته او تا پایان فروردین امسال ۱۱۸ متقاضی، درخواست خود را پس گرفته‌اند. تعداد متقاضیان انصراف داده در بهمن ۹۴ بیش از ۷۵ هزار نفر اعلام شده بود.
حاشیه‌نشینی اجباری
مسکن مهر از ابتدا با مخالفت برخی از کارشناسان اقتصادی و اجتماعی روبرو شد. یکی از نقدهای مخالفان این طرح، ساخت و ساز در بیرون از شهر و کیفیت نازل ساختمان‌های احداث شده بود.
دولت برای یافتن جای مناسبی برای احداث این شهرک‌ها، زمین‌های بیرون از شهر را تملک و به تعاونی‌هایی که با دخالت مستقیم وزارت تعاون وقت به همین منظور تشکیل شده بودند، واگذار کرد.
کمال اطهاری کارشناس اقتصاد اجتماعی آذر امسال گفت که مسکن اجتماعی «حاشیه‌نشینی را در ایران تشدید کرده است». به گفته او این طرح شکل جدیدی از حاشیه‌نشینی را به وجود آورده که از «کم‌درآمدها شهروندزدایی صورت می‌گیرد».
محسن نریمان معاون وزیر راه و شهرسازی دولت یازدهم نیز شهرک‌های احداث شده در طرح مسکن مهر را «شهر فقرا» خوانده و گفته است که مسکن مهر به «حاشیه‌نشینی مدرن تبدیل شده است».
با همه نقدهایی که به مسکن مهر وارد شد، در آغاز این طرح بیش از چهار میلیون درخواست در تعاونی‌های مختلف به ثبت رسید. حال آن‌گونه که معاون وزیر راه و شهرسازی گفته است؛ این طرح متوقف می‌شود و بودجه آن به طرح مسکن اجتماعی اختصاص خواهد یافت.
آیا امیدی به خانه‌دار شدن هست؟
برپایه گزارش مرکز آمار مسکن یک سوم از سبد هزینه خانوارها در ایران را تشکیل می‌دهد. بانک مرکزی ایران هم سهم هزینه مسکن در سبد خانوارها را ۴۵ درصد برآورد کرده است.
دوره انتظار برای خانه‌دار شدن در ایران هم حداقل ۲.۵ برابر میانگین دوره انتظار جهانی است. براساس نتایج یک پژوهش خانوارهای بدون مسکن ایران در صورتی که همه درآمد سالانه خود را پس‌انداز کنند، ۱۲ سال طول می‌کشد که صاحب یک واحد مسکونی شوند.
این پژوهش دوره انتظار خانوارها با توجه به توان پس‌انداز را ۳۶ سال برآورد کرده است.
دولت یازدهم که در لایحه بودجه امسال اعتبار طرح مسکن مهر را کاهش داده،«مسکن اجتماعی» را به عنوان راه حل جایگزین در دستور کار قرار داده است.
به گفته فرزین یزدانی مدیر طرح جامع مسکن وزارت راه و شهرسازی در این طرح قرار است که چهار دهک درآمدی نخست جامعه با حمایت دولت صاحب خانه شوند.
او گفته است که در این طرح سالانه ۷۰ هزار واحد مسکونی به دهک‌های درآمدی اول تا چهارم واگذار خواهد شد.
بر اساس گزارش مرکز آمار ۳۳.۲ درصد خانوارهای ایران «اجاره‌نشین» و متقاضی خرید مسکن هستند. تعداد خانوارهای ایرانی در سال ۹۳ بیش از ۲۳ میلیون خانوار اعلام شده است.
بر مبنای این آمار بازار مسکن ایران با حداقل ۷.۵۹ میلیون تقاضا روبرو است در حالیکه دولت بر اساس طرح مسکن اجتماعی توانایی تامین ۷۰ هزار مسکن در سال را دارد.